چرا امام کاظم علیه السّلام به مباحث قرآنی سفارش نمودند اما ما....؟؟؟؟
با امام کاظم علیه السّلام در سایه قرآن
آداب تلاوت
۱- صداى زیبا و حزنآور
۲- ترتیل
۳- ارج نهادن به حاملان قرآن
۴- اهداى ثواب قرائت به معصومین علیهم السّلام
شیعه و قرائت قرآن
پرهیز از بحث هاى بى فایده
عنایت به تفسیر قرآن
تفسیر واژههاى مشکل
بیان مصداق و مورد آیه
ثواب تلاوت
در دین شریف اسلام در مورد جمیع مسائل زندگی انسان، حتی ریزترین آن ها، دستورالعمل هایی ذکر شده است تا مبادا انسان نسبت به مسئله ای بی پاسخ و یا بدون راه بماند. اهل بیت علیهم السلام که قرآن ناطق هستند، مبیّن احکام و آداب دین اسلام می باشند. امام کاظم علیه السلام در باب آداب قرآن سخنان گهرباری فرموده اند که در اینجا به ذکر پاره ای از آنان می پردازیم.
آداب تلاوت
۱- صداى زیبا و حزنآور
عالم بزرگوار شیخ مفید (ره) مىنویسد:” آن حضرت دانشمندترین مردم زمانه اش بود و بیش از همه حافظ کتاب الهى و خوش صداترین آنان در قرائت قرآن بود. هنگام قرائت، آهسته و حزنآور مىخواند و مىگریست و شنوندگان هم گریه مىکردند، اهل مدینه او را « زین المجتهدین» مىنامیدند.” (۱)
در روایتى دیگر آمده است: ( و کانت قراته حزنا)؛ قرائت آن حضرت حزنآور بود. (۲)
امام کاظم علیه السلام به ابرهه مسیحى فرمود:« با کتاب خودت چقدر آشنایى؟ پاسخ داد: به متن و تاویل آن آگاهم. هشام مىگوید: حضرت کاظم (ع) شروع کرد به قرائت انجیل، آنگاه ابرهه گفت:« حضرت مسیح این چنین مىخواند و جز او هیچ کسى چنین نخوانده است و از پنجاه سال پیش تا کنون در جستجوى چنین شخصیتى بودم.» و دراین هنگام، ابرهه توسط امام مسلمان شد. (۳)
۲- ترتیل
ترتیل یعنى حروف کاملاً ادا و بیان و وقوف رعایت گردد. حضرت کاظم (ع) مىفرماید: از پیامبراکرم درباره معناى « و رتل القرآن ترتیلا.»( مزمل/ ۴) پرسیدند، در پاسخ فرمود: ” بینه تبیانا ولا تنثره نثرالرهل ولا تهذه هذا الشعر، قفوا عند عجائبه و حرکوا به القلوب ولا یکون هم احدکم آخرالسوره. (۴) ؛ قرآن را واضح و کاملا روشن بیان کن و حروفش را مانند رمل و شنهایى که باد یکباره مىپاشد بر روى هم نریز و آن را مانند شعرخوانى پشت سر هم و با شتاب مخوان، وقتی به شگفتی هاى قرآن رسیدی؛ بایستید و دلها را با آن تکان دهید و همت و نظر شما رسیدن به آخر سوره نباشد، ( یعنى به کیفیت بپردازید نه به کمیت.) (۵)
۳- ارج نهادن به حاملان قرآن
آن حضرت در حدیثى از جد بزرگوارش نقل مىفرماید: خداى تعالى بخشنده است و جود و بخشش را دوست دارد و کارهاى عالى را دوست مىدارد و از کارهاى پست ناخرسند است. بزرگداشت سه گروه از احترام به جلال الهى است:
الف- ریش سفید مسلمان.
ب- امام عادل.
ج- آن کسى که حامل و تسلیم قرآن کریم است، به گونهاى که نه اهل غُلو است و نه از بار تکالیفش شانه خالى مىکند. (۶)
۴- اهداى ثواب قرائت به معصومین علیهم السلام
على بن مغیره به امام کاظم (ع) مىگوید: پدرم از جد شما پرسید آیا رواست شبى یک ختم قرآن بخوانم؟
جد شما فرمود: هر شب. دوباره پرسید: آیا در ماه رمضان هم؟ جدّ شما فرمود: در ماه رمضان نیز.
و برنامه پدرم این بود که در ماه رمضان چهل بار قرآن را ختم مىکرد؛ و من نیز بیشتر از پدرم قرآن مىخوانم و گاهى کمتر از پدرم، کم و زیادیش بستگى دارد به اندازه فرصت و فراغت و یا کار و سرگرمى و نشاط و بیماریم و هنگام عید فطر، قرآن هایى که را که خوانده ام، یک ختمش را براى رسول اکرم (ص)، یکى براى على (ع)، یکى براى فاطمه (ع) و همچنین براى هر کدام از امامان هدیه می کنم. و از هنگامى که خدا این بینش و حال را به من عنایت کرده است و در سلک پیروان شما قرار گرفتهام، ثواب یک ختم را نیز به شما هدیه می کنم. آیا براى خودم نیز پاداشى هست؟ حضرت فرمود: پاداش تو آن است که در قیامت با آنها هستى، گفتم اللهاکبر، آیا چنین اجرى دارم؟ حضرت سه بار فرمود: بله. (۷)
شیعه و قرائت قرآن
حضرت کاظم به مردى فرمود: آیا دوست دارى در دنیا بمانى؟ پاسخ داد: بله. امام پرسید: براى چه؟ گفت: به خاطر قرائت قل هو الله احد، آنگاه حضرت سکوت کرد و پس از زمانى فرمود: اى حفص! هر کس از دوستان و شیعیان ما بمیرد و قرآن را خوب نداند، در عالم برزخ آموزش داده مىشود تا خدا به واسطه آن درجه و مقامش را بالا ببرد زیرا درجات بهشت به قدر آیههاى قرآن کریم است. به قارى گفته مىشود: بخوان و بالا برو پس او مىخواند و بالا می رود.
حفص گوید: در عمرم کسى را که بیشتر از امام کاظم (ع) خدا ترس و به رحمت حق امیدوار باشد ندیدم و قرآن خواندنش همراه با حزن بود و گویا هنگام قرائت به شخصى خطاب مىکند. (۸)
پرهیز از بحث هاى بى فایده
همچنان که امروزه، پرداختن به طرح و حل بسیارى از معماهاى قرآنى، وقت گیر، کم فایده و مایه غفلت از اهداف اصلى قرآن کریم است، در گذشته نیز مباحثى چون مخلوق بودن یا قدیم بودن قرآن، به صورت مشکلى جنجالى درآمده بود و مایه درگیرى و خونریزى ها و اتلاف وقت و… مىشد. هنگامى که به امام کاظم (ع) گفته شد که مردم در باره بعضی مسائل قرآن اختلاف دارند تا آنجا که برخى قرآن را مخلوق و بعضى غیر مخلوق مىدانند، فرمود: من آنچه را آنان مىگویند، نمىگویم ولى مىگویم:« انه کلام الله» قرآن سخن خداست. (۹)
این روش و منش باید سرمشق امروز و همیشه ما باشد، که از مباحث نظرى بى فایده و مشکلآفرین بپرهیزیم.
عنایت به تفسیر قرآن
سزاوار است که قارى به معنى و تفسیر هم توجه نماید، در فرمایشات امام کاظم (ع) مواردى از تفسیر آیات بیان شده است، مثلا « توبه نصوح» در آیه« یا ایها الذین آمنوا توبوا الى الله توبة نصوحا» ( تحریم/۷۷) را چنین تفسیرمىفرماید:” بنده به درگاه خدا توبه مىکند و دیگر برنمىگردد و توبه نمىشکند و به راستى که محبوب ترین بندگان خدا در پیشگاه حق، فریب خوردگان توبه کنندهاند.” (۱۰)
تفسیر واژههاى مشکل
در تفسیر«الذین هم عن صلاتهم ساهون» (ماعون/۵) سهو در نماز را تضییع نماز مىداند. (۱۱) و یا در تفسیر «الله الصمد» (توحید/ ۲) مىفرماید:« الصمد الذى لا جوف له» (۱۲)؛ صمد کسى است که تو خالى نیست؛ بدیهى است که اجسام همه تو خالى و داراى هسته مرکزى و پروتون هستند، و طبق این تفسیر صمد یعنى غیرمادى و غیر جسم.
بیان مصداق و مورد آیه
شان نزول و یا روشنترین مصداق هاى برخى آیات، در سخنان امام بیان شده است؛ مثل مصداق «ماء معین» که منظور از آن غیبت امام زمان (عج) است. در این آیه از انسان سؤال شده:« قل ارء یتم ان اصبح ماوکم غوراً فمن یاتیکم بماء معین.» (ملک/۳۰)؛ بگو: به من خبر دهید، اگر آب شما فرو رود، چه کسى آب روان برایتان خواهد آورد؟
و در توضیح « فجار» در آیه« کلا ان کتاب الفجار لفى سجین.»(مطففین/ ۸) مىفرماید: ” بد کاران و فاجران کسانى هستند که در حق ائمه علیهم السلام نافرمانى و برآنان قلدرى کردند. (۱۳) گفتنى است که بیشترین تفسیرهاى آن بزرگوار در شرح آیههایى است که در اثبات امامت و رهبرى و یا بیزارى و مذمت منحرفان از امامت نازل شده است.
در معرفى مهم ترین مصداق منافقان، کسانى را نشان مىدهد که به ولایت حضرت على(ع) ایمان نمىآوردند، قرآن کریم مىفرماید:« هنگامى که منافقان نزد تو آیند مىگویند: ما شهادت مىدهیم که یقیناً تو رسول خدایى. خداوند مىداند که تو رسول او هستى، ولى خداوند شهادت مىدهد که منافقان دروغگو هستند…» (منافقون/۱۳)
این به خاطرآن است که نخست ایمان آوردند سپس کافر شدند. از این رو بر دل هاى آنان مُهر نهاده شده و حقیقت را درک نمىکنند. امام (ع) مىفرماید: منظور منافقانى هستند که نخست به رسالت پیامبر(ص) ایمان آوردند و سپس به ولایت حضرت على(ع) وصى آن حضرت کفر ورزیدند.
ثواب تلاوت
در سخنان امام کاظم علیه السلام ثواب و آثار تلاوت بسیارى از آیهها و سورهها بیان شده که نمونههایى را مرور مىکنیم:
۱- هر گاه از چیزى ترسیدى صد آیه از هر جاى قرآن که خواستى، بخوان، آنگاه سه بار بگو: اللهم اکشف عنى البلاء. (۱۴)
۲- نسیم رحمت الهى در هر روز جمعه هزار بار مىوزد، و به هر بندهاى هر چه از خدا بخواهد مىدهد پس هر که بعد از عصر جمعه صد بار سوره قدر را بخواند، خداوند آن هزار رحمت و همانند آن را به او مىبخشد. (۱۵)
پىنوشتها:
۱- ارشاد مفید، ص ۲۳۵/ بحارالانوار، ج ۴۸، ص ۱۰۲٫
۲- کافى، ج ۲، ص۶۰۶، به نقل از مسند الامام الکاظم (ع)، ج ۲، ص ۱۱٫
۳- بحارالانوار، ج ۴۸، ص ۱۰۴٫
۴- بحارالانوار، ج۷۶، ص۶۳/ مسند الامام الکاظم(ع)، ج ۲، ص ۴۴٫
۵- مسند الامام الکاظم(ع)، ص ۴۴، نقل از بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۱۵٫
۶- بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۱۸۴٫
۷- کافى، ج ۲، ص ۴۱۸/ مسند الامام الکاظم (ع)، ج ۲، ص ۹۸٫
۸- همان، ص۶۰۶٫
۹- توحید صدوق، ص ۲۲۴/ مسند الامام الکاظم(ع)، ج ۲، ص۷٫
۱۰- تفسیر نورالثقلین، ج ۵، ص ۳۷۴/ مسند الامام الکاظم (ع)، ج ۲، ص ۴۲، با اندکى تفاوت.
۱۱- مسند الامام الکاظم (ع)، ج ۲، ص۴۷٫
۱۲- مسند الامام الکاظم (ع)، ج ۲، ص ۴۸٫
۱۳- مناقب ابن شهرآشوب، ج ۲، ص ۳۵۲، نقل از مسند الامام الکاظم(ع)، ج ۲، ص۴۶٫
۱۴- مناقب ابن شهرآشوب، ج ۱، ص۵۵۹، نقل از مسند الامام الکاظم (ع)، ص ۴۱٫
۱۵- ثواب الاعمال، ص۱۵۷، نقل از مسند الامام الکاظم(ع)، ج ۲، ص ۱۱٫
