مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت خادم الرضا ( علیه السّلام )کوثر

مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت
بایگانی
پنجشنبه, ۲۷ آبان ۱۳۹۵، ۰۹:۲۸ ق.ظ

وظایف مرد از دیدگاه اسلام

نتیجه تصویری برای حکمت 2 شناخت ضدّ ارزش‌ها (اخلاقى

سرپرستی همسر

خداوند متعال برای هدایت بشریت، پیامبران و رسولانی را بر اقوام و ملل گذشته به عنوان رهبری برگزید تا وظیفه رسالت و سرپرستی آن جوامع را بر عهده گرفته و آنان را از آشوب و هرج و مرج رهایی بخشند. بدون شک هر جامعه­ای نیاز به یک مدیریت و سرپرستی واحد دارد، تا بتواند با برنامه­ریزی و تصمیم­‌گیری واحد و ایجاد هماهنگی بین اجزای آن، جامعه را سازماندهی و از پراکندگی برنامه­ها جلوگیری و در جهت نیل و دستیابی به اهداف و آمال متعالی هدایت نماید. حال ممکن است این جامعه یک کشور، یک سازمان و حتی یک خانواده باشد.

همانگونه که خداوند متعال زن را در نقش همسر و مادر به عنوان نماد مهر و عطوفت و مهربانی عهده­دار مدیریت محیط خانه و تربیت فرزندان نموده است، مرد را نیز به عنوان سرپرست و مدیرخانواده و متولی مراقبت و محافظت از اعضای آن برگزیده است. قرآن کریم در آیه ۳۴ سوره نساء با بیان نقش مردان در محیط خانواده به تبیین وظایف و مسئولیت­های ویژه آنان پرداخته و می­‌فرماید:

الرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلی‏ بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ.

مردان، سرپرست و نگهبان زنانند، بخاطر برتری­هایی که خداوند (از نظر نظام اجتماع) برای بعضی دیگر قرار داده است و بخاطر انفاق‌هائی که از اموالشان در مورد زنان می کنند.

قوامیت مردان بر زنان در این آیه به معنای سلطه، زورگویی و اجحاف مردان نسبت به زنان نیست، بلکه همان گونه که لغت شناسان و به تبع آنان بیشتر مفسران گفته اند، واژه­ی "قوام" به معنای سرپرستی، کارپردازی و نگهبانی است. در حقیقت متن آیه بیانگر ضرورت مدیریت و سرپرستی واحد و منظم مرد درخانواده با توجه به مشورت­ در کارها و تقسیم وظایف است، نه درصدد تشریع و تجویز استبداد، سلطه و اجحاف مرد نسبت به حقوق زن در جامعه یا خانواده. اگرچه برخی از این آیه برداشت سوء نموده و معتقدند که منظور از آیه حاکمیت محض مردان بر زنان و تبعیت صرف زنان از مردان می­باشد، اما حقیقت بیانگر مسئولیتی مضاعف است که خداوند بر عهده مردان نهاده و آنان را مسئول مراقبت و حفظ امنیت و آرامش و تأمین نیازهای جسمی و عاطفی زنان در محیط خانواده و جامعه نموده است.

مردان­ در محیط خانواده موظف به تأمین هزینه‌­ها، فراهم نمودن نیازمندی­‌های روزمره و مدیریت برنامه‌­های اجرایی و امنیتی همسر و سایر اعضای خانواده وحمایت و حفاظت از آنان در برابر مشکلات اجتماعی می‌­باشند. خداوند در ادامه همین آیه دلیل آن را به صراحت متذکر شده و این امر را ناشی از ویژگی­‌های جسمی و فیزیکی مردان از نظر توانائی اجرائی، قدرت دفاع و تحمل بیشتر در مقابل کارهای سخت و سنگین و شرایط روحی و احساسی آنان در مواجهه با مسائل و مشکلاتمی‌­داند.

محافظت و مراقبت از همسر

دین اسلام در محیط خانواده برای شخصیت زن احترام و ارزش ویژه‌­ای قائل شده و مسئولیت مراقبت و پاسداری از حریم زن قبل از ازدواج را بر عهده والدین، به ویژه پدر و بعد از ازدواج را بر عهده­ی همسر وی قرار داده است. فطرتاً زن هر قدر هم که مقتدر و مستقل باشد، با وجود مشکلات و سختی­‌های زندگی نیازمند تکیه­گاهی امن و مطمئن است که بتواند از وی محافظت نماید. با توجه به وظایف مهمی مانند فرزند­آوری، تربیت فرزندان که خداوند در خانواده بر عهده زن قرار داده است، وجود محیطی همراه با امنیت خاطر و سرشار از آرامش،اساسی­‌ترین نیاز هر زن در جهت فعالیت در چنین جایگاهی است. اگر مرد بتواند در محیط خانواده این اطمینان و آرامش روانی را برای همسر خود مهیا کند، بدون شک همسر او نیز در انجام وظایف خود نسبت به او و تربیت فرزندان­شان با هیچ مشکلی روبرو نخواهد شد.

خانواده و محافظت از آن، در اسلام آن قدر اهمیت دارد که حتی فدا کردن جان در این راه امری ممدوح و پسندیده شمرده شده است. رسول خدا(ص) فرمودند:

مَنْ قُتِلَ دُونَ عِیَالِهِ فَهُوَ شَهِیدٌ. (وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۲۰)

کسی که در راه دفاع از اهل و عیال خود کشته شود، شهید است.

اگرچه واژه مفهوم خاص شهید به کسی اطلاق می گردد که در معرکه جنگ و در راستای اجرای فرمان جهاد در راه خدا جان خویش را نثار نموده، اما بر اساس آیه ۱۶۹ سوره آل عمران شهادت مقام آنانی است که در راه قرب و کسب رضای حضرت حق جهد و تلاش نموده و در این راه جان خود را از دست داده یا مرگشان فرا برسد، اگرچه در میدان جهاد و رزمگاه جنگ نباشد:

وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ.

و هرگز گمان مبر کسانى که در راه خدا کشته شدند مرده‏‌اند، بلکه زنده‌‏اند و در نزد پروردگارشان روزى داده مى‏‌شوند.

و بدون تردید بالاترین جایگاه اهل بهشت مقام کشتگان در راه خداست.

هدایت همسر در مسیر حق

از آنجا که بشر موجودی است فراموشکار، ممکن است بر اثر فراموشی و نسیان از برخی از وظایف و بایدها و نبایدها در زندگی کوتاهی نموده و در دام شیطان گرفتار و دچار گمراهی و خطا گردد. لذا هر انسان با ایمانی نه تنها در طول زندگی باید مراقب رفتار و اعمال خود باشد، بلکه باید نسب به اعمال و کردار اطرافیان خود نیز بی­‌تفاوت نبوده و در صورت مواجهه با رفتار خارج از عرف و شرع به آنان متذکر و امر به معروف و نهی از منکر نماید.

امیرالمؤمنین در این باره فرمودند:

کُنْ بِالْمَعْرُوفِ آمِراً وَ عَنِ الْمُنْکَرِ نَاهِیاً وَ بِالْخَیْرِ عَامِلًا وَ لِلشَّرِّ مَانِعا. (غرر الحکم، ص ۳۳۲)

در همه حال امر کننده به معروف و بازدارنده از منکر باش، به خوبی‌ها عمل کن و بدی‌ها را مانع باش.

این وظیفه قطعا نسبت به نزدیکان به ویژه اعضای خانواده و در رأس آنها همسر که جایگاه ویژه­‌ای در زندگی و سعادت هر انسان و فرزندان او نیز خواهد داشت، بسیار سنگین­‌تر بوده و از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد. با توجه به اشاعه فرهنگ غرب در جامعه و وجود افراد فاسد و گمراه و خطر تعدی آنان به اعضای خانواده، مردان وظیفه بسیاری سنگینی در راه حفظ و نگهداشت کانون خانواده و تعلیم و تربیت اعضای آن بر عهده دارند.

قرآن کریم در آیه­‌ی ۶ سوره تحریم فرموده است:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَیْهَا مَلَائِکَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا یَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَیَفْعَلُونَ مَا یُؤْمَرُونَ. 

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خودتان و خانواده‌­تان را از آتشی که سوخت آن، مردم و سنگ­‌ها هستند، حفظ کنید. برآن آتش، فرشتگانی خشن و سختگیر(گمارده شده)اند. از آنچه خداوند به آنها دستور داده، سرپیچی نمی­‌کنند و آنچه را که مأمورند، انجام می­‌دهند.

امام صادق(ع) در تشریح و تفسیر این آیه فرمودند:

لَمَّا نَزَلَتْ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلِیکُمْ ناراً قَالَ النَّاسُ کَیْفَ نَقِی أَنْفُسَنَا وَ أَهْلِینَا قَالَ اعْمَلُوا الْخَیْرَ وَ ذَکِّرُوا بِهِ أَهْلِیکُمْ وَ أَدِّبُوهُمْ عَلَى طَاعَةِ اللَّه‏.

(مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۲۰۱)

هنگامی که آیه " یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا " نازل شد، مردم گفتند: یا رسول الله، چگونه خود و اهل و عیالمان را از آتش دوزخ حفظ کنیم؟ پیامبر(ص) فرمودند: اعمال نیک انجام دهید و به خانواده خود نیز یادآوری کنید؛ بدین طریق، آنها را براطاعت و عبادت پروردگار تربیت نمایید.

برخی از افراد تصور می کنند که مرد و زن تنها تا قبل از ازدواج در شناخت و انتخاب شخصیت و روحیات همسر خود قادر به تصمیم و عکس العمل خواهند بود و پس از ازدواج اگر متوجه نقاط ضعفی در شخصیت همسرشان شدند با توجه به این که شخصیت او شکل گرفته دیگر باید با این شرایط کنار آمده و قادر به تغییری در شخصیت او نخواهند بود. در صورتی که قطعا نباید انتظار داشت که مرد و زن بتوانند قبل از ازدواج به همه جوانب شخصیتی یکدیگر پی ببرند، و نباید بر این تصور بود که یک انسان بتواند فرد ایده آل خود را برای ازدواج پیدا کند. بنابراین هر انسان عاقلی باید بتواند بر اساس اصول و قاعد اخلاقی و رفتاری اگر بعد از پیوند زناشویی متوجه نواقص و معایبی در رفتار و عملکرد همسر خود گردید، نسبت به رفع آن اقدام و در جهت پرورش صفات و خصلت­‌های نیکو در همسر خود اقدام نماید.

امام صادق(ع) فرمودند:

لَا یَزَالُ الْمُؤْمِنُ یُورِثُ أَهْلَ بَیْتِهِ الْعِلْمَ وَ الْأَدَبَ الصَّالِحَ حَتَّى یُدْخِلَهُمُ الْجَنَّة.

(مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۲۰۱)

بنده­‌ی مؤمن، پیوسته به خانواده­‌ی خود علم و ادب صالح می­‌آموزد تا این که همه آنان را وارد بهشت می­‌گرداند.

سرپرست خانواده باید همسر و اعضای خانواده خود را نسبت به زشتی گناهان آگاه سازد؛ آنان را از انجام گناه نهی نموده و زمینه‌های بروز گناه و بی تقوایی را در خانواده از بین ببرد.

احساس غیرت نسبت به همسر

غیرت یکی از صفات طبیعی و فطری انسان است که خداوند در وجود همه انسان­‌ها قرار داده است. هر انسانی به صورت فطری و غریزی علاقه ندارد که دیگران از وسایل خصوصی او استفاده نمایند. اگر دارایی یا وسیله ای کاملا جنبه خصوصی داشته و برای صاحب آن از ارزش ویژه­‌ای برخوردار باشد، دیگر تصرف در آن مفهوم دستبرد، تجاوز و تعدی داشته، و صاحب آن جهت محافظت از داشته خود با همه وجود از آن دفاع خواهد نمود و اصطلاحا غیرت خواهد ورزید. ناموس و آبرو یکی از مهمترین داشته­‌های انسان است که در اسلام نیز تأکید فراوانی بر حفظ و مراقبت آن صورت گرفته است. یکی از وظایفی که هر مرد در زندگی زناشویی نسبت به همسر خود بر عهده دارد، مراقبت و محافظت از حیثیت و آبروی همسر خود در برابر تجاوز و رفتارهای غیر متعارف و ناملایمات اجتماعی است و خداوند برای این صفت در مردان ارزش ویژه‌ای قائل گردیده است.

امام صادق(ع) در این باره فرمودند:

إِنَّ اللَّهَ غَیُورٌ یُحِبُّ کُلَّ غَیُورٍ وَ مِنْ غَیْرَتِهِ حَرَّمَ الْفَوَاحِشَ ظَاهِرَهَا وَ بَاطِنَهَا.

(وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۱۵۳)

خدای تعالی دارای صفت غیرت است و انسان‌های غیور را دوست دارد و به دلیل وجود همین صفت بود که کارهای زشت از پیدا و پنهان را حرام نموده است.

یکی از سجایای اخلاقی برجسته رسول خدا(ص) نیز غیرت ورزی بوده، چنان­که ایشان در این باره فرمودند:

کَانَ أَبِی إِبْرَاهِیمُ(ع) غَیُوراً وَ أَنَا أَغْیَرُ مِنْهُ وَ أَرْغَمَ اللَّهُ أَنْفَ مَنْ لَا یَغَارُ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ.

(مکارم الأخلاق، ص ۲۳۹)

پدر حضرت ابراهیم(ع)  باغیرت بود و من از او غیرتمند­ترم و هر مؤمنی که با غیرت نباشد، ‌خداوند بینی او را به خاک می‌مالد.

خداوند متعال در آیه ۵۹ سوره احزاب به پیامبر گرامی اسلام(ص) در خصوص حفظ و حراست از همسران مبارک خویش در مقابل تعرض و افکار ناپاک برخی از مردان اینگونه امر فرموده­ اند:

یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنی‏ أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحیماً.

ای پیغمبر (گرامی) به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که خویشتن را به چادر فرو پوشند، که این کار برای اینکه آنها (به عفّت و حرّیت) شناخته شوند تا از تعرض و جسارت (هوس رانان) آزار نکشند، بسیار نزدیکتر است و خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.

آیه بیانگر وظیفه‌ی همه مردان در حفظ و حراست از کانون خانواده و به ویژه همسر خود در مقابل افراد لاابالی و هوسران در جامعه می باشد. لذا مرد باید علاوه بر این که در مراقبت افعال و صفات وجودی خویش همیّت داشته باشد، نسبت به حفظ کرامت و عزت همسر خویش مسئولیت دارد و باید همچون حصاری وی را در حمایت و مراقبت خود قرار دهد. امام صادق(ع) در این باره فرمودند:

إِنَّ الْمَرْءَ یَحْتَاجُ فِی مَنْزِلِهِ وَ عِیَالِهِ إِلَى ثَلَاثِ خِلَالٍ یَتَکَلَّفُهَا وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ فِی طَبْعِهِ ذَلِکَ مُعَاشَرَةٌ جَمِیلَةٌ وَ سَعَةٌ بِتَقْدِیرٍ وَ غَیْرَةٌ بِتَحَصُّن‏. (بحار الأنوار، ج ۷۵، ص ۲۳۵)

هر مردی در منزل خود نسبت به عیال و خانواده‌اش به سه خصلت احتیاج دارد: معاشرت خوب، وسعت در زندگی، و غیرت بر حفاظت آنها.

این دقت و امعان، هم باید در مراقبت نسبت به حفظ عفاف و پاکدامنی زن باشد و هم در توجه به مخاطرات پیرامونی و تزاحم معضلات و مشکلات اجتماعی. توجه به عفاف همسر، شرط اولیه وجود غیرتمندی و دلواپسی هر مرد برای حفظ آبرو و سلامت معنوی خانواده خویش است، و عاقبت بی غیرتی و بی مبالاتی نسبت به حفظ آبرو و حیثیت اجتماعی مایه ذلت و خواری انسان خواهد شد.

رسول خدا(ص) در این باره فرمودند:

مَنْ أَطَاعَ امْرَأَتَهُ أَکَبَّهُ اللَّهُ عَلَى وَجْهِهِ فِی النَّارِ قِیلَ وَ مَا تِلْکَ الطَّاعَةُ قَالَ تَطْلُبُ إِلَیْهِ الذَّهَابَ إِلَى الْحَمَّامَاتِ وَ الْعُرْسَاتِ وَ الْعِیدَاتِ وَ النَّائِحَاتِ وَ الثِّیَابِ الرِّقَاق.‏

(وسائل الشیعه،ج۲۰،ص۱۸۱)

کسی که از زنش اطاعت نماید، خداوند او را به صورت در آتش می‌اندازد. پرسیده شد: آن اطاعت چیست؟ فرمودند: اینکه زن درخواست رفتن به حمام­‌ها و عروسی­‌ها و مراسم عید و جشن­‌ها و نوحه سرایی­‌ها با پوشیدن لباس­‌های نازک و بدن نما را داشته باشد و شوهرش از او اطاعت بکند.

یعنی بی توجهی به نحوه پوشش همسر و ساده اندیشی به نوع معاشرت، هم‌نشینی و مجالست وی خارج از چارچوب شرع مقدس و احکام اسلامی با سایرین به ویژه با جنس مخالف را باید اولین شاخصه عدم وجود غیرت در مرد دانست. در روایتی رسول خدا(ص) به صراحت چنین افرادی را بی­‌حمیت و بی­‌غیرت نامیده و فرمودند:

أَیُّمَا رَجُلٍ تَتَزَیَّنُ امْرَأَتُهُ وَ تَخْرُجُ مِنْ بَابِ دَارِهَا فَهُوَ دَیُّوثٌ وَ لَا یَأْثَمُ مَنْ یُسَمِّیهِ دَیُّوثاً وَ الْمَرْأَةُ إِذَا خَرَجَتْ مِنْ بَابِ دَارِهَا مُتَزَیِّنَةً مُتَعَطِّرَةً وَ الزَّوْجُ بِذَلِکَ رَاضٍ یُبْنَى لِزَوْجِهَا بِکُلِّ قَدَمٍ بَیْتٌ فِی النَّار. (بحار الانوار،ج۱۰۳،ص۲۴۹)

هر مردی که راضی است همسرش خود را بیاراید و از خانه بیرون رود، آن مرد، دیوث است و هر که او را دیوث بنامد، گناهی نکرده است. هرگاه زن آرایش­‌کنان و عطرزنان از خانه اش خارج شود و شوهرش به این کار او راضی باشد، به ازای هر قدمی که بر می­‌دارد، برای شوهر او خانه­‌ای در جهنم است.

بر اساس فرمایش پیامبر گرامی اسلام(ص) در این حدیث فساد و بی‌­بندوباری در خانواده و جامعه به نوعی نتیجه بی‌­توجهی و بی­‌غیرتی مردان نسبت به رفتار و منش همسرانشان است. قطعا انسانی که حاضر شود همسرش با هرگونه پوشش و رفتار ضد ارزشی در جامعه معاشرت نماید و مانع چنین انحرافاتی نشود، خود با دستان خود اساس خانواده خود را از هم­گسیخته و باعث مذلت و حقارت خود خواهد شد.

اگرچه کم توجهی در امر رعایت موازین شرعی صدمات زیادی را در خانواده و جامعه به همراه دارد، افراط در این موضوع نیز خالی از مشکل نخواهد بود. متأسفانه برخی از مردان با ایمان و غیرتمند در درک صحیح خصلت غیرت­‌ورزی اسلامی دچار سوء­تفاهم شده و در ظهور و بروز آن مرتکب خطایی بس بالاتر می‌­شوند. غیرت­‌ورزی به عنوان یک سجیه اخلاقی حد و مرز مشخصی دارد و مردان باید مراقب باشند با عدم رعایت اصول اخلاقی آن، باعث آزار و اذیت بی­دلیل همسر و اطرافیان خود نشوند. بعضی افراد تصور می‌کنند غیرتمندی با ابراز خشم و غضب نسبت به همسر و فرزندان از اثر بیشتری برخوردار است، در صورتی که دیدگاه اسلام اساسا با چنین رفتارهایی سازگاری ندارد. برخی پا را از این فراتر گذاشته و با افراط در این خصلت و ایجاد سوءظن و بدگمانی نسبت به همسر و اعضای خانواده، با سخت گیری‌های نامعقول موجبات رنجش خاطر آنان را فراهم آورده و استحکام خانواده را دچار تزلزل می‌­نمایند.

امام علی(ع) در وصیت به فرزند گرامی‌­شان امام حسن مجتبی(ع) فرمودند:

وَ إِیَّاکَ وَ التَّغَایُرَ فِی غَیْرِ مَوْضِعِ غَیْرَةٍ فَإِنَّ ذَلِکَ یَدْعُو الصَّحِیحَةَ إِلَى السَّقَمِ وَ الْبَرِیئَةَ إِلَى الرِّیَب‏. (بحار الأنوار، ج ۱۰۰، ص ۲۵۲)

از غیرت بیجا بپرهیزید، زیرا این کار سبب مى‌شود که افراد صحیح و درستکار از آنان، گرفتار آلودگى و بیمارى شوند و افراد بى‌گناه در معرض تهمت قرار گیرند.

یعنی داشتن غیرت اولا باید در جهت محافظت از همسر و سایر اعضای خانواده باشد و ثانیا با رفتاری سرشار از عطوفت، مهربانی و بدون سختگیری و افراط همراه گردد. لذا اگر مردی دارای تعصب و بدبینی بی­جا نسبت به همسر و سایر اعضای خانواده خود شود، باید با تمرین و ممارست نسبت به رفع این عمل مضموم تلاش نماید.

ایجاد احساس امنیت و اعتماد زن در پناه همسر خویش نیز یکی دیگر از آثار غیرتمندی و توجه مرد به زوجه خود می‌باشد، که قطعا چنین احساس لذت بخشی در افزایش عشق و محبت زوجین بسیار مؤثر است. البته غیرتمندی مرد نسبت به همسر و سایر اعضای خانواده دارای آثار متعدد دیگری نیز می باشد، اما نکات ذکر شده خود گویای اهمیت این خصلت در وجود مردان برای حفظ سلامت خانواده و جامعه می باشد.

پرداخت نفقه و تأمین رفاه همسر

تلاش و ممارست برای تأمین رفاه زن در خانواده یکی از تکالیف مهم همسر وی در احکام دین اسلام است، و مرد موظف است مطابق شرع و احکام اسلام، کلیه مخارج زن از خوراک، پوشاک، دارو، درمان و غیره را فراهم کند و در صورت امتناع یا کوتاهی در این وظیفه، نسبت به این مهم مسئول خواهد بود. شاید تصور شود این احکام بر علیه مردان و در جهت منافع زنان تبیین گردیده و عملا مردان را در خدمت زنان گمارده است. و حتی در مقابل برخی افراد روشنفکرنما نیز با نگاهی بدبینانه و به ظاهر در حمایت از حقوق زنان معتقدند که دریافت نفقه زن از مرد به مفهوم جیره‌­خواری، اسارت و بردگی وی در زیر جور و حاکمیت مرد است. در صورتی که دین اسلام با یک نگاه واقع بینانه، حکیمانه و جامع این قوانین را وضع و تبیین نموده است. واضح است زنان با توجه به شرایط روحی و جسمی توانایی رقابت و برابری با مردان در مقابله با مشکلات زندگی را نداشته و با پذیرش مسئولیت همسری وظایف متعددی در مقابل شوهر خود دارند و از طرفی در طول زندگی زناشویی متحمل سختی‌های دوران بارداری و زایمان و بعد از آن دوران شیردهی و پرستاری از کودک می‌­شوند و گذشته از آن وظیفه تربیت فرزندان نیز بر عهده آنان خواهد بود، که نیاز به برنامه ریزی و نظارت بسیار . بنابراین نیروی بدنی آنان با این شرایط به سرعت رو به زوال می‌­رود. حال اگر قرار باشد، زن هم مثل مرد وظیفه تأمین معاش خانواده را به دوش بکشد، به سرعت سلامتی خود را از دست می‌­دهد و از انجام وظایف اصلی خود در خانواده باز می‌­ماند.

خداوند متعال در آیاتی از قرآن کریم بر وظیفه و لزوم تأمین اقتصاد و معاش همسر از سوی مرد اشاره کرده است. دوران بارداری و شیردهی زنان که دوران بسیار سخت و دشواری در زندگی هر زنی است، و یکی از مهمترین مقاطعی است که زنان به حمایت و پشتیبانی همسران خود احتیاج داشته و مردان وظیفه تأمین همه احتیاجات همسر خود را بر عهده دارند. قرآن کریم به صراحت این موضوع را اینگونه بیان فرموده است:

وَ الْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ. (سوره بقره, آیه۲۳۳)
و مادران, دو سال کامل فرزندان خود را شیر دهند، برای آن کسى که مى خواهد فرزند را شیر تمام دهد. و به عهده صاحب فرزند [پدر] است که خوراک و پوشاک مادر را به حدّ متعارف و پسندیده بدهد.

و در سوره طلاق نیز در خصوص وظیفه تأمین نفقه در دوران شیردهی همسرفرموده است:

لِیُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِّن سَعَتِهِ وَمَن قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْرًا. ( سوره طلاق, آیه۷)
باید مرد توانمند و دارا به اندازه وسعت و توانایى خود, نفقه زن شیرده را بدهد، و آن که رزق و روزى او تنگ است از آنچه خدا به او داده انفاق کند که خدا هیچ کس را جز به مقدار آنچه توانایى داده، تکلیف نمی­‌کند و خدا به زودى بعد از هر سختى آسانى قرار می­‌دهد.

علاوه بر آیات متعددی که در قرآن به این مسئولیت مرد و تأمین نیازمندی­‌های همسر اشارت نموده در روایات بسیاری از اهل بیت(ع) نیز در این خصوص تأکید گردیده است. امام صادق (ع) در پاسخ به سوال اسحاق بن عمار که از ایشان پرسید: حق زن بر شوهرش چیست که هرگاه مرد آن را انجام دهد نیکوکار است؟ ایشان در پاسخ فرمودند:

یُشْبِعُهَا وَ یَکْسُوهَا وَ إِنْ جَهِلَتْ غَفَرَ لَهَا. ( کافی،ج۵، ص۵۱۰)

خوراک و پوشاک او را فراهم کند و اگر نادانی کرد او را ببخشاید.

تلاش مرد برای تأمین نیازهای مادی خانواده خود در اسلام از ارزش بسیار والایی برخوردار می‌­باشد، و از دیدگاه اهل بیت(ع) این مرد جایگاه مجاهدان در راه خدا را دارد. رسول خدا(ص) در این باره فرمودند:

الْکَادُّ عَلَى عِیَالِهِ کَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّه‏. (بحار الأنوار، ج ۹۳، ص ۳۲۴)

تلاش کننده در راه (رفاه) خانواده مانند مجاهد در راه خداست.

همچنین امام رضا(ع) در حدیثی پاداش مردانی را که در راه رفاه خانواده­ خود تلاش می­‌کنند، برتر از مجاهدان در راه خدا دانسته‌­اند و فرمودند:

الَّذِی یَطْلُبُ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا یَکُفُّ بِهِ عِیَالَهُ أَعْظَمُ أَجْراً مِنَ الْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل‏. (کافی، ج۵، ص۸۸)

کسی که برای تامین زندگی خانواده­‌اش در طلب فضل خداوند برمی­‌آید، اجرش بیشتر از مجاهد در راه خداوند است.

متأسفانه برخی از مردان به تصور این که آنان مسئول تأمین ضروریات زندگی همسر خود هستند، بر وی منت نهاده و وی را به علت هزینه‌های روزمره مورد نکوهش و ملامت قرار می‌­دهند. رسول گرامی اسلام(ص) فرمود:

حَقُّ الْمَرْأَةِ عَلَى زَوْجِهَا أَنْ یَسُدَّ جَوْعَتَهَا وَ أَنْ یَسْتُرَ عَوْرَتَهَا وَ لَا یُقَبِّحَ لَهَا وَجْها.

(بحار الأنوار، ج ۱۰۰، ص ۲۵۴)

حقّ زن بر شوهر این است که او را گرسنه نگذارد، و بدنش را بپوشاند، و هیچگاه با او بد رفتاری نکند.

از آن جا که مرد مسئولیت اقتصادی خانواده را بر عهده دارند، بخل ورزی وی در مسائل مالی، شرایط زندگی را برای همسر و اعضای خانواده دشوار می­‌کند و باعث می‌­شود آنها در تنگنا و مذیقه باشند و برای تأمین مایحتاج زندگی خود نیازمند دیگران شوند.

اگرچه اسلام بر قناعت، صرفه جویی و برنامه ریزی اقتصادی در تعادل بین درآمد و مخارج در زندگی بسیار اهمیت قائل شده، اما بر تکلیف تأمین نیازهای اولیه خانه توسط سرپرست خانواده نیز تأکید دارد. قناعت به هیچ وجه به مفهوم خساست و بخل نیست. حضرت امیرمؤمنان(ع) این موضوع را در یک جمله چنین فرمودند:

کُنْ سَمْحاً وَ لَا تَکُنْ مُبَذِّراً وَ کُنْ مُقَدِّراً وَ لَا تَکُنْ مُقَتِّرا. (نهج البلاغه، حکمت ۳۳)

بخشنده باش، ولی نه ولخرج و اسرافکار، و اندازه‏‌گیر باش، ولی نه سختگیر و بخیل.

یک انسان با ایمان همه فعالیت و اهتمام روزانه خود را برای حصول رضایت خداوند متعال و خشنودی همسر و خانواده خود انجام داده و سختی‌های آن را برای این هدف به جان می خرد. اما عده­ای نه به دلیل ناتوانی بلکه از روی عدم درایت و فرومایگی خانواده خود را در تنگنا و سختی قرار داده و موجب مرارت آنان می شوند.

رسول اکرم(ص) در این باره فرمودند:

لَیْسَ مِنَّا مِنْ وُسِّعَ عَلَیْهِ ثُمَّ قَتَّرَ عَلَى عِیَالِهِ. (مستدرک الوسائل، ج ۱۵، ص ۲۵۶)

کسی که خداوند به او وسعت زندگی داده ولی او به خانواده خویش سخت می‌گیرد، با ما بستگی روحانی و معنوی ندارد.

چنان که وجود و حضور انسانی باعث ایجاد مشقت و سختی برای اطرافیان­اش گردد، نباید انتظار داشته باشد که دیگران از حضور در کنار او احساس خرسندی و شادمانی داشته باشند. و مردی که با سختگیری بر خانواده‌­اش آسودگی و آرامش را از خانه رانده است، نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد.

از امام رضا(ع) روایت گردیده که فرمودند:

یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ أَنْ یُوَسِّعَ عَلَى عِیَالِهِ کَیْلَا یَتَمَنَّوْا مَوْتَه.‏ (اصول کافی، ج ۴، ص ۱۱)

برای مرد سزاوار است که بر زن و فرزند خود توسعه دهد (سخت نگیرد)، تا مر گ او را از خدا نخواهند.

و از این بالاتر اگر مرد نسبت به انجام وظایف خود نسبت به همسر خود کوتاهی نموده و موجب پایمال شدن حقوق همسر خویش شود، مشمول لعن خدا قرار خواهد گرفت. رسول خدا(ص) فرمودند:

مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ یَعُول‏. (من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۵۵۵)

ملعون است، ملعون است کسی که فرد مورد تکفل خویش را تباه سازد.

البته اسلام دین تعادل و میانه‌­روی است. لذا همانگونه که خداوند متعال در تبیین وظیفه مردان نسبت به همسر و فرزندان خود بسیار تأکید نموده، از افراط در این عمل نیز منع می نماید. بنابراین انجام این مسئولیت نیز باید در حد متعارف آن صورت پذیرد و بیش از این مقدار خارج از محدوده وظایف مرد نسبت به همسر خویش است. رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند:

فَعَلَیْکُمْ رِزْقُهُنَّ وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ. (بحارالأنوار، ط بیروت، ج ۷۵، ص ۳۷۳)

خوراک و پوشاک زنان به نحو معروف بر شما واجب است.

اگرچه قرآن به عنوان مهمترین منبع تبیین احکام و معارف الهی از سوی حضرت باریتعالی بر پیامبر اکرم(ص) نازل گردید، اما اهل بیت(ع) با دسترسی به گنجینه های اسرار الهی و برخورداری از علم لدنی با تفسیر صحیح آیات قرآن و سنت پیامبر(ص)، و تبیین آموزه های حقیقی احکام الهی و مبارزه با خرافات و کج اندیشی‌های منحرفان، نقش مؤثری را در بالندگی، حفظ و بقای تعالیم دین اسلام ایفا نموده اند. لذا با توجه به این که شرع مقدس اسلام در همه ابعاد به صورت جامع و دقیق حدود و مرزها را برای انسان ها تشریع نموده، حد و مرز وظایف یک مرد مسلمان در برابر نیازهای مادی همسرش را نیز تبیین نموده است.

دو نکته بسیار مهمی که در تکمیل مطالب فوق باید بر آن تأکید ورزید این است که توانایی یا عدم توانایی مالی زن تأثیری در مسئولیت همسرش در تأمین نیازمندی­های متعارف وی نخواهد داشت، و بر اساس شرع مقدس اسلام حتی اگر زنی به فعالیت اقتصادی مشغول و از این فعالیت درآمدی بدست آورد، باز وظیفه پرداخت نفقه و رفع نیازهای آن زن از عهده همسر وی ساقط نخواهد شد. و نکته دوم این که؛ از نظر اسلام مرد موظف است برای ایجاد رفاه خانواده خود تلاش نماید و نباید فقر و تنگدستی را بهانه­‌ای برای فرار از این تکلیف شرعی قرار دهد.

پرداخت مهریه

در دروس گذشته موضوع مهریه و صداق و وظایف هر یک از زن و مرد پیش از ازدواج درباره آن بیان گردید. اما زوجین پس از ازدواج نیز در این‌باره نسبت به هم وظایفی دارند که باید به آن پایبند باشند. با توجه به این که مهریه جزء دارایی­‌های زن محسوب شده و پرداخت آن در ضمه مرد است، مردان در صورت استطاعت موظف به رفع دین به همسر خود می‌­باشند. خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است:

وَ آتوا النّساءَ صدقاتهنَّ نِحله. (سوره نساء، آیه ۴)

کابین زنان را که به خود آنان تعلق دارد و عطیه و پیشکشی است از جانب شما به آن‌ها، به خودشان بدهید.

قرآن مهریه را عطیه و هدیه مرد به زن می داند، بنابراین مرد هیچ منتی در پرداخت آن به همسر خویش ندارد. مرد در صورت پذیرش تعهد مهر به همسر خویش، باید این دین را در کوتاهترین زمان ممکن به وی عطا نماید. امام جعفر صادق(ع) عدم تعهد مرد در ادای دین و پرداخت حق مهریه به همسرش را از بدترین معاصی هر مردی برشمرده اند، و فرمودند:

أَقذَرُ الذنوب ِ الثلاثه: قَتلٌ، و حبسُ مهرِ المرأهِ و منعُ الأجیر أجرَهُ.

(وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۵۴۴)

بد‌ترین گناهان سه چیز است: آدمکشی، ندادن مهریه زنان و ندادن حقوق کارگر و کسی که برای انسان کار می‌کند.

یعنی گناه تضییع حقوق همسر و نپرداختن حق مهریه او، از گناهی مانند قتل نفس کمتر نخواهد بود. متأسفانه برخی افراد متدین نیز از اهمیت این موضوع آگاهی نداشته و با اغماض از کنار آن عبور کرده، و مهریه را تنها یک قرارداد ظاهری و سطحی تلقی می کنند و علیرغم نارضایتی همسر و وجود تمکن مالی و توانایی در پرداخت آن، حقوق وی را پایمال می نمایند. بنابراین بهتر است که یک مرد متعهد و با ایمان همه همت خود را در راستای رفع دین و پرداخت مهریه همسرش قرار دهد، و در صورت مهیا بودن شرایط مالی بدهی خود را در کوتاهترین زمان ممکن بپردازد.

خرید ملزومات همسر

یکی از روش­‌هایی که مرد می تواند عشق و علاقه خود را به همسر خود ابراز و موجبات خوشنودی وی را فراهم نماید، خرید مایحتاج و نیازمندی­‌های اوست. رسول خدا(ص) در این باره فرمودند:

مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَرَى تُحْفَةً فَحَمَلَهَا إِلَى عِیَالِهِ کَانَ کَحَامِلِ صَدَقَةٍ إِلَى قَوْمٍ مَحَاوِیج‏.

(وسائل الشیعه، ج ۲۱، ص ۵۱۴)

هر که بازار رود و تحفه‏‌اى براى عیال خود آورد ثواب او همانند حامل صدقه است براى انسان­‌های نیازمند.

با توجه به آیات قرآن و روایاتی فراوانی که از اهل بیت(ع) وارد گردیده، جایگاه انفاق و صدقه در راه خدا و اثر آن بر زندگی مادی و معنوی انسان بر هیچ مسلمان و اهل خردی پوشیده نیست. پیامبر اکرم(ص) نیز قطعا در این حدیث قصد بزرگنمایی نداشته و سخنی به گزافه بیان نفرموده­‌اند، و این کلام ایشان نشانگر اهمیت تلاش مرد برای برآورده کردن حاجات و نیازهای همسر در درگاه حضرت حق می باشد.

در حدیث دیگری در این باب امام سجاد(ع) فرمودند:

لَئَنَ اَدْخُلُ السُّوقَ وَمَعِیَ دِرْهَمٌ اَبْتاعُ بِهِ لَحْماً لِعِیالى وَقَدْ قَرِمُوا اِلَیْهِ اَحَبُّ اِلَىَّ مِنْ اَنْ اُعْتِقَ نَسَمَةً. (اصول کافی، ج ۴، ص ۱۲)

وارد شدن به بازار و خرید یک درهم گوشت براى عائله­ام که آنرا هوس کردهاند، براى من محبوبتر از بنده آزاد کردن است.

با دقت و ژرف­اندیشی بیشتر در این حدیث نیز می بینیم که اهمیت تلاش مرد برای همسرش به مقدار و میزان آن وابسته نیست، بلکه آنچه در اینجا ارزشمندتر و از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است نفس عمل اوست. حضرت امام زین العابدین(ع) برای بیان اهمیت این موضوع، اقدام بسیار آسان و به ظاهر کم ارزش خرید مقدار ناچیزی از مایحتاج و نیازهای همسر را در مقابل عمل بسیار گرانقدر آزاد کردن بنده­ای از بند اسارت مثال زده­‌اند، و نه تنها این دو را برابر بلکه تلاش برای برآوردن نیازهای همسر و عیال را بر آن ارجح دانسته­‌اند. لذا مردان از این فرصت و مجالی که خداوند در اختیار آنان قرار داده و رسالت تأمین نیازمندی­های یکی از بندگانش را در جایگاه همسر بر عهده­ ایشان نهاده، نباید تنها به عنوان یک عمل خرد و کوچک بنگرند، و به راحتی از کنار آن عبور نمایند.

تأمین نیاز های جنسی همسر

یکی از بزرگترین دام هایی که شیطان بر سر راه انسان ها گسترانده، و از ابتدای خلقت بشر تا کنون، بسیاری را بدان فریفته، غریزه جنسی و نیروی شهوانی انسان است. این غریزه از کودکی به شکل بالقوه در وجود هر انسانی نهفته است، و با ورود او به دوران نوجوانی این نیروی خفته آرام آرام رشد یافته و با طی نمودن مراحل بلوغ در وجود انسان شکوفا و به صورت ناخودآگاه وی را به سمت جنس مخالف مجذوب خواهد نمود. اگر این نیرو با استفاده از نیروی اراده و خرد کنترل و در چارچوب قوانین شرع الهی و دین مقدس اسلام ارضا و پاسخ داده شود، عامل آرامش و سعادت انسان خواهد بود، اما در صورتی که عنان آن از اختیار انسان خارج شده و زمام عقل و آگاهی را در دست گیرد، باعث بروز مشکلات اجتماعی و روانی بسیاری در زندگی انسان خواهد شد. امام علی(ع) فرمودند:

مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَیْهِ الدُّنْیَا. (تحف العقول، ص ۲۷۸)

کسی که کرامت و ارزش خود را بشناسد، شهوت نمی‌تواند بر او غلبه کند.

از دیدگاه اسلام تنها راه مشروع ارضای غریزه جنسی، ازدواج می باشد. اگرچه در صدر اسلام روش مشروع ملک یمین (مالک کنیزان و اسرای جنگی شدن) نیز وجود داشته، ولی امروزه دیگر این موضوع از نظر شرع مقدس اسلام غیرممکن و مردود است. بنابراین تأمین نیاز جنسی از هر راه دیگری جز ازدواج حرام و نامشروع خواهد بود و در صورتی که امکان ازدواج برای انسان مهیا نیست، باید تقوای الهی پیشه نماید.

زن و شوهر باید بدانند رابطه‌ی زناشویی تنها یک رابطه جنسی صرف نیست بلکه علاوه بر رابطه‌ی جنسی، یک عامل ایجاد ارتباط و پیوند معنوی و عاطفی بین آن دو نیز می باشد. احساس رضایت از رابطه­‌ی زناشویی بین زوجین، بسیار مهم و با اهمیت است. زیرا چنانچه یکی از زوجین در این مورد مثل حیوانی تنها به فکر خود و لذت شخصی خود باشد و در قبال دیگری کم کاری کند، نشاط در زندگی زناشویی آنها پایدار نخواهد بود و ممکن است هر یک برای بهره مندی از این لذت، به جای کانون خانواده مسیرهای نامشروع را انتخاب و به گناه آلوده شوند.

دین اسلام نه تنها انسان را به تأمین نیازهای جنسی در درون خانواده و با همسر خویش سفارش نموده، بلکه وظیفه رفع نیاز همسر را نیز بر عهده او نهاده است، تا جامعه از بروز و ظهور این روابط به شکل نامشروع و حرام در امان بماند. از مهمترین حقوق اختصاصی زن در زندگی زناشویی رعایت حقوق جنسی وی توسط همسرش می‌­باشد، زیرا ممکن است مرد با ازدواج های موقت و دائم به لذت های جنسی خود دست یابد، ولی بر اساس قوانین اسلام امکان تعدد زوج برای زنان وجود ندارد و زنان در چارچوب احکام تنها مجاز به ازدواج با یک مرد می‌باشند. از این رو دین اسلام عدم رفع این نیاز زن از سوی همسر وی و بی­‌مسئولیتی و کم کاری چنین مردانی را مورد نکوهش قرار داده است. امام صادق(ع) با اشاره به زندگی یکی از مسلمانان در دوره پیامبر(ص) در این باره فرمودند:

جَاءَتِ امْرَأَةُ عُثْمَانَ بْنِ مَظْعُونٍ إِلَى النَّبِیِّ ص فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ عُثْمَانَ یَصُومُ النَّهَارَ وَ یَقُومُ اللَّیْلَ فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) مُغْضَباً یَحْمِلُ نَعْلَیْهِ حَتَّى جَاءَ إِلَى عُثْمَانَ فَوَجَدَهُ یُصَلِّی فَانْصَرَفَ عُثْمَانُ حِینَ رَأَى رَسُولَ اللَّهِ(ص) َقَالَ لَهُ یَا عُثْمَانُ لَمْ یُرْسِلْنِی اللَّهُ تَعَالَى بِالرَّهْبَانِیَّةِ وَ لَکِنْ بَعَثَنِی بِالْحَنِیفِیَّةِ السَّهْلَةِ السَّمْحَةِ أَصُومُ وَ أُصَلِّی وَ أَلْمِسُ أَهْلِی فَمَنْ أَحَبَّ فِطْرَتِی فَلْیَسْتَنَّ بِسُنَّتِی وَ مِنْ سُنَّتِیَ النِّکَاحُ. (بحارالأنوار،ج۲،ص۲۶۳)

زن عثمان بن مظعون نزد رسول(ص) خدا آمد و گفت: ای رسول خدا(ص)! عثمان روزها را روزه می گیرد و شب ها را در عبادت است. رسول خدا(ص) با عصبانیت کفش هایش را برداشت و بیرون رفت تا نزد عثمان آمد. دید که مشغول نماز است. عثمان با دیدن رسول خدا نمازش را قطع کرد. رسول خدا(ص) به او فرمودند: ای عثمان! خداوند متعال مرا به رهبانیت نفرستاده؛ بلکه مرا با آیین یکتا پرستی سهل و ساده گیر، فرستاده است. من هم روزه می گیرم وهم نماز می خوانم وهم با همسرم امیزش می کنم. پس هر کس آیین مرا دوست دارد، باید از سنت من پیروی کند و از جمله سنت من ازدواج کردن است.

روایات بسیاری در کتب شیعه بیان­گر توصیه اهل­ بیت(ع) برای برآورده نمودن این نیاز زن توسط همسر وی و ملامت مردان در کوتاهی نمودن در انجام این وظیفه است. در روایت است که یکی از دوستان حضرت ابالحسن امام علی بن موسی الرضا(ع) به نام صفوان بن یحیی از ایشان پرسید: مردی همسر جوانی دارد و چند ماه، و حتی یک سال می‌­گذرد و با او امتزاج نمی کند. نه این که بخواهد به او آزار برساند؛ بلکه دچار مشکلی شده‌­اند. آیا در این باره، گناهکار است؟ امام رضا(ع) در پاسخ فرمودند:

إِذَا تَرَکَهَا أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ کَانَ آثِماً بَعْدَ ذَلِکَ إِلَّا أَنْ یَکُونَ بِإِذْنِهَا.

(من لا یحضره الفقیه،ج۳،ص۴۰۵)

چنانچه چهار ماه او را ترک کند، پس از آن گناهکار است، مگر این که با اذن همسرش باشد.

همانگونه که خداوند متعال برای جزءجزء برنامه‌­های زندگی انسان­ قاعده و قوانین مشخصی را تبیین و تشریع نموده، در امر مهمی مثل روابط زناشویی نیز جزئیات را لحاظ و مورد تأکید قرار داده است. متأسفانه برخی از مردان در این امر به یک ارتباط سطحی و خودخواهانه اکتفا نموده و نیازهای همسر خویش را نادیده می گیرند، که این امر باعث صدمات روحی و جسمی غیر قابل جبرانی بر همسرشان خواهد شد. امام صادق(ع) فرمودند:

ثَلَاثَةٌ مِنَ الْجَفَاءِ أَنْ یَصْحَبَ الرَّجُلُ الرَّجُلَ فَلَا یَسْأَلَهُ عَنِ اسْمِهِ وَ کُنْیَتِهِ وَ أَنْ یُدْعَى الرَّجُلُ إِلَى طَعَامٍ فَلَا یُجِیبَ أَوْ یُجِیبَ فَلَا یَأْکُلَ وَ مُوَاقَعَةُ الرَّجُلِ أَهْلَهُ قَبْلَ الْمُلَاعَبَةِ.

(وسائل الشیعه،ج۱۲،ص۱۴۵)

سه چیز از جفاست؛ مردی با مرد دیگر مصاحب و همراه شود، ولی اسم و کنیه او را نپرسد، و مردی به خوردن طعام دعوت شود، ولی قبول نکند یا نخورد، و مردی که قبل از برآورده کردن نیاز جنسی زن با او رابطه جنسی برقرار کند.

و در این باره نیز حضرت امیر مؤمنان علی(ع) فرمودند:

إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْتِیَ زَوْجَتَهُ فَلَا یُعَجِّلْهَا فَإِنَّ لِلنِّسَاءِ حَوَائِج‏.(وسائل الشیعه،ج۲۰،ص۱۱۷)

هر گاه یکی از شما بخواهد با همسرش (برای رابطه‌ی جنسی) خلوت سازد، نباید در این امر شتاب ورزد، زیرا زنان را نیازهایی است.

در روابط جنسی بین زوجین،ارضای روحی و روانی از اهمیت بالاتری نسبت به رفع نیاز جسمی دارد. و می­توان گفت ارضای جسمی مناسب از ارضای روانی و روحی مناسب شکل خواهد گرفت. اما اگر هر یک از زوجین به این نکته توجه لازم را نداشته باشند، نباید انتظار داشت که در این امر بهره مطلوب را برای خود و همسر خویش ایجاد نمایند. البته این مسئولیت در مردان از اهمیت بالاتری برخوردار است، زیرا سیکل و فرآیند ارضای روانی و جنسی زنان نسبت به مردان طولانی تر بوده و از ظرافت روانی بیشتری برخوردار است. ابراز عاطفه و محبت از مهمترین نیازهای زنان در این زمان است، و چه بهتر است مردان این ارتباط را از یک ارتباط جسمی صرف به یک رابطه صمیمانه و عاشقانه برای اقناع نیازهای روحی و روانی همسر خویش تبدیل نمایند.

خودآزمایی

۱- واژه "قوام" در آیه ۳۴ سوره نساء کدامیک از وظایف مرد نسبت به همسر خویش را در بر دارد؟

۲- "شهید" در معنای عام به چه معنی است؟

۳- آیا مرد و زن نسبت به امر به معروف و نهی از منکر همسر و اعضای خانواده خویش مسئولند؟ توضیح دهید.

۴- "غیرت" را تعریف و وظیفه مرد نسبت به همسر خویش را در این موضوع تشریح نمایید.

۵- بر اساس آیات و روایات، چرا مردان موظف به پرداخت نفقه به همسر خویش هستند؟

۶- آیا رهبانیت و ترک لذت‌های حلال مورد پذیرش دین اسلام است؟ به صورت مختصر توضیح دهید.

 

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

موافقین ۰ مخالفین ۰ ۹۵/۰۸/۲۷
khademoreza kusar

نظرات (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی