سنت های غلط ازدواج از نگاه رهبر معظم انقلاب
حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب در سخنرانی ها و مناسبت های مختلف به آسیب شناسی مشکلات فراروی جوانان برای ازدواج پرداخته اند. ایشان معتقدند موانع «فرهنگی»، بخش قابل توجهی از این مشکل اجتماعی را به خود اختصاص داده است و جوانان، خانواده ها و مسئولان مربوط باید در جهت رفع این موانع تلاش کنند. ایشان در درباره این موضوع فرمودند: «بعضی از تصورات و سنت های غلط در مورد ازدواج وجود دارد که اینها دست و پاگیر است، مانع از رواج ازدواج جوان ها است؛ این سنت ها را باید عملاً نقض کرد. شما که جوانید، مطالبه گرید، پرنشاطید، پیشنهادکننده نقض خیلی از عادت ها و سنت ها هستید، به نظر من این سنت های غلطی را هم که در زمینه ی ازدواج وجود دارد، بایستی شماها نقض کنید.»
متن زیر به هشت مورد از این سنت های غلط که مورد تصریح رهبر انقلاب اسلامی قرار گرفته، می پردازد:
1.مهریه سنگین
کسانی که مهریه بالا برای خانمشان قرار می دهند، به جامعه ضرر می زنند. خیلی از دخترها توی خانه می مانند، خیلی از پسرها بی زن می مانند، به خاطر این که این چیزها وقتی در جامعه رسم شد، سنت و عادت شد، به جای «مَهرُ السّنّة»، به جای این که مهر پیغمبر صلی الله علیه و آله سنت باشد، وقتی مهر جاهلی سنت شد، اوضاع، اوضاع جاهلی خواهد شد.[1]
مهریه سنگین مال دوران جاهلیت است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آن را منسوخ کرد. پیامبر صلی الله علیه و آله از یک خانواده اعیانی است. خانواده پیغمبر صلی الله علیه و آله، تقریباً اعیانی ترین خانواده قریش بودند. خود ایشان هم که رئیس و رهبر این جامعه است. چه اشکالی داشت دختر به آن خوبی که بهترین دختران عالم است و خدای متعال او را «سیدة النّساء العالمین» قرار داد «مِن الاَوّلینَ و الآخِرین»، با بهترین پسرهای عالم که مولای متقیان است می خواهند ازدواج کنند، مهریه ایشان زیاد باشد؟ چرا ایشان آمدند و این مهریه کم را قرار دادند که اسمش «مَهرُ السُّنَّة» است.[2]
مهریه هر چه کمتر باشد، به طبیعت ازدواج نزدیکتر است، چون طبیعت ازدواج معامله که نیست، خرید و فروش که نیست، اجاره دادن که نیست، زندگی دو انسان است. این ارتباطی به مسائل مالی ندارد. ولی شارع مقدس یک مهریه ای را معین کرده که باید یک چیزی باشد. اما نباید سنگین باشد. بایستی عادی باشد جوری باشد که همه بتوانند انجام دهند.[3]
بعضی خیال می کنند مهریه سنگین به حفظ پیوند زناشویی کمک می کند. این خطاست. اشتباه است. اگر خدای ناکرده این زن و شوهر نااهل باشند، مهریه سنگین هیچ معجزه ای نمی تواند بکند.[4]
بعضی از خانواده های طرف عروس می گویند که ما مهریه آن قدر بالا نمی خواهیم ولی خانواده داماد برای پز دادن و تفاخر می گویند نه نمی شود! چند میلیون یا فلان قدر. خب اینها همه دوری از اسلام است. هیچ کس با مهریه بالا خوشبخت نشد. اینهایی که خیال می کنند اگر مهریه نباشد ازدواج دخترشان متزلزل خواهد شد، اینها اشتباه می کنند. ازدواج اگر چنان چه با محبت بود، با وضعیت درست بود، بی مهریه هم متزلزل نمی شود. ولی اگر چنان چه بر مبنای خباثت و زرنگی و کلاهبرداری و فریب و این چیزها بود، مهریه هر چقدر هم که زیاد باشد، مرد بدجنس زورگو، کاری خواهد کرد که بتواند از زیر بار این مهریه هم فرار کند.[5]
من از مردم سراسر کشور خواهش می کنم که آن قدر مهریه ها را زیاد نکنند. این سنت جاهلی است. این کاری است که خدا و رسول صلی الله علیه و آله در این زمان به خصوص، از آن راضی نیستند. نمی گوییم حرام است. نمی گوییم ازدواج باطل است. اما خلاف سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و اولاد ایشان و ائمه هدی علیهم السلام و بزرگان اسلام است. خلاف روش اینهاست و به خصوص در زمان ما که کشور احتیاج دارد به این که همه کارهای صحیح، آسان شود، هیچ مصلحت نیست که بعضی ازدواج ها را این طور مشکل کنند.[6]
2.جهیزیه سنگین
من گمان می کنم این که در جهیزیه حضرت زهرا علیهاالسلام این قدر سادگی رعایت شد...این حد را حفظ کردند. این یک جنبه نمادین داشت. برای این که بین مردم مبنا و پایه ای باشد برای عمل به آن، تا دچار این مشکلاتی که بر اثر زیاده روی ها پیش می آید، نشوند.[7]
بعضی از خانواده های عروس، خودشان را اذیت می کنند و به زحمت می اندازند و اگر پول هم ندارند به زحمت پول تهیه می کنند. اگر پول دارند خرج زیادی می کنند، برای این که یک جهیزیه مفصل پر زرق و برقی را مثلاً در اختیار دخترشان بگذارند.[8]
جهیزیه زیاد، هیچ دختری را خوشبخت نمی کند و هیچ خانواده ای را به آن آرامش و سکون و اعتماد لازم نمی رساند. اینها زوایای زندگی است. فضولِ زندگی است و جز دردسر و اسباب زحمت و اسباب مشکل فایده ای ندارد.[9]
مبادا بروید پول قرض کنید، جهیزیه درست کنید. مبادا خودتان را به زحمت بیندازید. مبادا خانواده تان را به زحمت بیندازید. مبادا خیال کنید که دخترتان اگر جهیزیه اش کمتر از دختر همسایه و قوم و خویش بود، این سرشکستگی است.[10]
بعضی ها سعی می کنند که برای جهیزیه بزنند روی دست همه قوم و خویش ها و همسایه ها و دوست و آشناها که این هم غلط است...باید نگاه کنید ببینید که چه چیزی درست است، چه چیزی حق است آن را انجام بدهید. چه چیزی حق است؟ یک خانواده دو نفره یک وسایلی لازم دارند که یک زندگی ساده ای داشته باشند.[11]
انواع و اقسام ریخت و پاش ها، زیاده روی ها، کارهای غلط، جهیزیه های سنگین. همه جور چیزی را حتماً باید بخرند، بیاورند توی جهیزیه بگذارند، که اقلّاً یک چیز بیشتر از آن دختر خاله اش، یا نمی دانم خواهرش، یا آن همسایه شان یا آن همکلاسی شان داشته باشد. اینها از آن غلط های بسیار موذی و آزار دهنده است، برای خود انسان و برای مردم. خیلی از دخترها نمی توانند به خانه بخت بروند، خیلی از پسرها نمی توانند ازدواج کنند، به خاطر همین چیزها. به خاطر همین گرفتاری ها. اگر ازدواج آسان بود، اگر مردم آن قدر سخت گیری نکرده بودند، بعضی ها اگر مهریه شان سنگین نبود، اگر این جهیزیه های جاهلانه نبود و پدر و مادرها به خیال خودشان برای این که مبادا دل دخترشان بشکند، خودشان را به آب و آتش نمی زدند، این گرفتاری ها برای خیلی از خانواده ها پیش نمی آمد.[12]
از اول، بعضی ها همه ریز و درشت و لازم و غیر لازم را برای دخترشان به عنوان جهیزیه فراهم می کنند که مبادا از دختر فلانی، از نمی دانم دختر عمویش، یا از خواهرش یا از جاریش مثلاً کمتر باشد. اینها درست نیست. این کارها غلط است. اسباب زحمت شماست. آن هم زحمتی که هیچ اجری پیش خدا ندارد، مایه تشکر هم نمی شود.[13]
نگذارید جهیزیه ها را سنگین کنند. دخترها نگذارند. عروس ها شما نگذارید. پدر و مادرها هم اگر می خواهند، شما نگذارید.[14]
مادرهای عروس ها در تهیه جهیزیه دست نگه دارند، خیلی افراط و اسراف نکنند. نگویند حالا مثلاً دخترمان است، دلش می شکند. نه. دخترها خوبند. دخترها نمی خواهند. ما بیخود نباید دل آنها را بکشانیم به این سمت که هر چیز قشنگ و لوکس و...حتماً باید برایش تهیه شود.[15]
3.تجملات زیاد
تجملات برای یک جامعه، مضر و بد است. آن کسانی که با تجملات مخالفت می کنند، معنایش این نیست که از لذت ها و خوشی هایش بی اطلاعند، نه! آن را کاری مضر برای جامعه می دانند. مثل یک دارو یا خوراکی مضر. با تجملات زیادی، جامعه زیان می کند. البته در حد معقول و متداول ایرادی ندارد. اما وقتی که همین طور مرتب پای رقابت و مسابقه به میان آمد، اصلاً از حد خودش تجاوز می کند و به جاهای دیگر می رود.[16]
مگر کسانی که با تجمل عروس و داماد می شوند خوشبخت ترند؟ چه کسی می تواند چنین چیزی را ادعا کند؟ این کارها جز این که یک عده جوان را، یک عده دختر را حسرت به دل کند و زندگی را بر اینها تلخ نماید، اگر نتوانستند آن جور آنها هم عروسی بگیرند تا ابد حسرت به دل بمانند یا اصلاً نتوانند عروسی بگیرند. چیز دیگری نیست...تا آمدند دخترش را بگیرند، چون دستش خالی است، این دختر بماند توی خانه. این پسر دانشجو یا کارگر یا کاسب ضعیف، همین طور غیر متأهل بماند.[17]
4.اسراف
برخی، اسراف می کنند. می ریزند و می پاشند. در این روزگار که فقرایی در جامعه هستند، کسانی هستند که اولیات زندگی هم درست در اختیارشان نیست، این کارها اسراف است، زیادی است، بیخود است. هر کس بکند خلاف است.[18]
بعضی از مردم با این کاری که می شود با آن ثواب برد، گناه می برند. با اسراف هایی که می کنند، با خلاف هایی که انجام می دهند، با آمیختن این عمل حَسن و حسنه به کارهای حرامی که انجام می دهند. حرام همه اش هم این نیست که محرم و نامحرم و این چیزها باشد. آنها هم البته حرام است، اما ریخت و پاش زیادی هم حرام است. اسراف حرام است. سوزاندن دل مردمی که ندارند در مواردی واقعاً حرام است. زیاده روی کردن، حرام و حلال کردن برای این که بتواند جهیزیه دخترش را فراهم کند، اینها حرام است.[19]
بنده راضی نیستم از کسانی که با خرج های سنگین و با اسراف در امر ازدواج، کار را بر دیگران مشکل می کنند. البته با جشن و شادی و مهمانی موافقیم ولی با اسراف مخالفیم.[20]
5.خرید از مکان های معروف به گرانی
این دختر خانم ها که می خواهند جهیزیه درست کنند، برای خرید اسباب سر عقد و جهیزیه، توی این دکان های گران قیمت بعضی از جاهای تهران، آن محلات گران قیمت که معروف است – نمی خواهم البته اسم بیاورم– من می شناسم کجاهاست که دکان هایش معروف است به جنس گران، اصلاً طرف آنها پا نگذارند. بروند آن جاهایی که معروف به گرانی نیست. این طور نباشد که داماد بیچاره را دنبالشان راه بیندازند برای خرید عروس و خرید عقد. متأسفانه از این کارها می کنند.[21]
6.هتل ها و سالن های پرخرج
این هتل ها و سالن ها و جشن های پُرخرج را رها کنید. ممکن است توی یک سالنی هم کسی جشن بگذارد اما ساده، مانعی ندارد. من نمی خواهم بگویم حتماً، چون بعضی خانه هایشان جا ندارد یا امکاناتش را ندارند ولی اسراف نکنید.[22]
عروسی و عقد و شادی چیز خوبی است. حتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هم برای دختر مکرمه خودشان مجلس عروسی گرفتند، شادی کردند و مردم شعر خواندند. زن ها دست زدند و خوشی کردند. اما نباید در این مجلسِ عقد و عروسی و اینها اسراف انجام بگیرد. یکی از اسراف ها همین مجالس عقد و عروسی گران قیمت است. در هتل ها، در این سالن های گران قیمت مجالس درست می کنند. مبالغ زیادی شیرینی و میوه و خوراکی حرام می شود، از بین می رود، روی زمین ریخته می شود و ضایع می گردد. برای چه؟ برای چشم و هم چشمی!؟ برای عقب نماندن از قافله اسراف!؟[23]
عروسی شیرین، آن عروسی ای نیست که توی آن خیلی خرج می شود و اسراف زیاد در آن می شود. عروسی شیرین، عروسی صمیمانه است. صمیمانه که بود، عروسی شیرین می شود. ولو مختصر باشد. یک اتاق دو اتاق توی خانه، قوم و خویش، دوست و آشنا و رفیق دور هم بنشینند، این می شود عروسی. این میهمانی های مفصل و سالن های آن چنانی یا توی هتل ها، خرج های زیاد، جنس های گران برای مهمانی، اینها هیچ مناسب نیست. نمی گویم ازدواج را باطل می کند، نه! ازدواج درست است. اما اینها محیط جامعه و محیط زندگی را تلخ می کند.[24]
مگر سابق که این سالن ها نبود، این چیزها نبود، توی دو تا اتاق کوچک جشن می گرفتند، مهمان ها می آمدند شیرینی می خوردند، ازدواج ها بی برکت تر از امروز بود؟ عزت دخترها مگر کمتر از امروز بود، حالا باید حتماً بروند توی این سالن های بزرگ. عیبی ندارد، من مخالفتی نمی کنم با این سالن ها. من با «تشریفات» مخالفم. حالا بعضی می روند توی هتل، از آن کارهای غلط است که لزومی ندارد.[25]
بعضی خیال می کنند که تشریفات و تویِ هتلِ چنین و چنان رفتن، سالن های گران گرفتن، خرج های زیادی کردن، عزت و شرف و سربلندیِ دختر و پسر را زیاد می کند. نخیر عزت و شرف و سربلندی دختر و پسر به انسانیت و تقوی و پاکدامنی و بلند نظری آنهاست، نه به این چیزها...[26]
7.لباس عروس گران قیمت
بعضی ها لباس عروس گران قیمت می خرند. نه! چه لزومی دارد. حالا لباس عروس می خواهند، بعضی ها لباس عروس را می روند کرایه می کنند. چه مانعی دارد؟ ننگ دارد؟ نه! چه ننگی؟ چه مانعی دارد؟ بعضی ها این را ننگ می دانند. ننگ این است که انسان یک پول گزافی بدهد، یک چیزی بخرد که یک بار آن را مصرف کند، بعد بیندازد دور. یک بار مصرف! آن هم با این وضعی که بعضی مردم دارند.[27]
8.به رخ کشیدن ثروت ها
اگر چنان چه در ازدواج بحث مادیات عمده شد، این معامله عاطفی و روحی و انسانی تبدیل خواهد شد به معامله مادی. این معامله های گران، این جهیزیه های سنگین، این چشم و هم چشمی ها و این به رخ کشیدن ثروت ها و پول ها– که برخی از افراد غافل و بی خبر می کنند– ازدواج را در واقع خراب می کنند. لذاست که در شرع مقدس مستحب است مهریه کم گرفته شود که «مَهرُ السّنّة» مورد نظر است.[28]
9.ازدواج را آسان کنید
من به همه مردم در سراسر کشور توصیه می کنم که ازدواج ها را آسان کنند. بعضی ها ازدواج را مشکل می کنند. مهریه های گران و جهیزیه های سنگین ازدواج را مشکل می کند...خانواده پسرها توقع جهیزیه های سنگین بکنند. خانواده دخترها برای چشم هم چشمی دیگران جهیزیه ها را و تشریفات را و مجالس عقد و عروسی را رنگین تر بکنند. چرا؟ اثر این را می دانید چیست؟ اثر این کارها این است که دخترها و پسرها بدون ازدواج در خانه ها می مانند، کسی جرات نمی کند به ازدواج نزدیک شود.[29]
پی نوشت ها
[1] خطبه عقد آبان 1377
[2] خطبه عقد اردیبهشت 74
[3] خطبه عقد مرداد 74
[4] خطبه عقد مرداد 75
[5] خطبه عقد تیر 75
[6] خطبه عقد آذر 73
[7] خطبه عقد تیر 77
[8] خطبه عقد اسفند 77
[9] خطبه عقد آبان 75
[10] خطبه عقد خرداد 81
[11] خطبه عقد آبان 79
[12] خطبه عقد دی 72
[13] خطبه عقد آبان 78
[14] خطبه عقد آذر 73
[15] خطبه عقد بهمن 79
[16] خطبه عقد تیر 70
[17] خطبه عقد آذر 73
[18] خطبه عقد شهریور 72
[19] خطبه عقد بهمن 76
[20] خطبه عقد مرداد 74
[21] خطبه عقد خرداد 72
[22] خطبه عقد دی 73
[23] خطبه عقد مرداد 72
[24] خطبه عقد آذر 77
[25] خطبه عقد مهر 76
[26] خطبه عقد مرداد 75
[27] خطبه عقد دی 74
[28] خطبه عقد اسفند 77
[29] خطبه عقد آذر 73
