چرا پیامبر اکرم (ص) در سن 56 سالگی با عایشه 9 ساله ازدواج کرد؟

قبل از نقل مقاله‌ای از سایت شیعه - که ثابت میکند عایشه در زمان ازدواج با رسول مکرم اسلـام (ص) هفده ساله یا هجده ساله بود -  مطالبی را به اختصار بیان میکنم که میتواند پاسخی مناسب برای شبهات بسیاری در این چنین موارد باشد.

• 1. پیامبر اکرم (ص) از طرف خدای دانا در قرآن مجید به صفات پسندیده‌ای ستوده شده است. آیا از شخصی با چنین صفات، کاری که بر اشخاص عادی نیز قبیح باشد، سر میزند؟!
• 2. بر فرض صحت ازدواج پیامبر (ص) با عایشه در سن نه سالگی، باید بدانیم که خدای تعالی این رفتار پیامبر را تأیید کرد و با علم و آگاهی از چنین رفتاری او را به نبوت برگزید. آیا شما معتقدید که خدای تعالی کسی را که عمل قبیح انجام دهد به نبوت بر میگزیند؟!
• 3. بعضی در پی آن هستند که با چنین شبه و شبهاتی - نظیر تعدد زوجات آن حضرت - عدم شایستگی آن حضرت را برای نبوت ثابت کرده و دین آن حضرت را بیارزش جلوه دهند ولی مگر نمی دانیم که خدای تعالی آن حضرت را با تمام خصوصیاتش به رسالت خودش برگزید و او بهترین کسان را برای نبوت بر میگزیند و به هیچ کس اجازه دخالت در مسئله‌ی نبوت را نمی دهد.
• 4. بنابراین بهترین پاسخ به چنین شبهاتی اگر از طرف مسلمان باشد این است که ما با اعتقاد حکمت پیامبر (ص) یقین داریم که از وی، عملی قبیح صادر نمی شود و اگر از طرف غیر مسلمان‌هـا باشد میگوییم خدای حکیم با آگاهی از چنین ویژگی‌هـای آن حضرت، او را به نبوت برگزیده است و خدای حکیم قطعا شخصی را که عمل قبیح مرتکب شود را به مقام خاتم النبین بر نمی گزیند و به کسی اجازه نمی دهد که برای او تعین تکلیف کند.

اما مقاله‌ای که از سایت شیعه نیوز از آقای میر حمید موسوی نقل شده است:

یکی از تحریفهای بزرگی که در تاریخ اسلـام توسط حکومت بنی امیه و برخی از مورخان دنیاپرست و متعصب اهل سنت انجام گرفت، مسئله سن عائشه به هنگام ازدواج با پیامبراکرم(ص) است.مشهور بین علمای اهل سنت و برخی از علمای تشیع این است که عائشه هنگام عقد ازدواج تا پیامبر(ص) شش ساله و هنگامی که نُه ساله بوده به خانه پیامبر(ص) رفته است. ‍‍‍[‍‍1]
ما در این مقاله نگاهی کوتاه بر تعارضات نقل‌هـایی که در مورد سن عائشه و تاریخ ازدواج با پیامبر (ص) خواهیم داشت؛ سپس اثبات خواهیم نمود که سن عائشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص) خیلی بیشتر از نُه سال بوده است. ضمناً چون راویان این قول نادرست (عقد در شش سالگی و ازدواج در نُه سالگی) علما و اکابر اهل سنت هستند تمامی منابع از کتب معتبر اهل سنت استفاده شده است.
لـازم به توضیح است که در میان علمای شیعه کسانی که مدعی هستند عائشه در هنگام عقد شش یا هفت ساله بوده جز ارجاعات بر کتب اهل سنت که نوعاً برگشت به صحاح میکند مستندی یافت نشد.
راویان حدیث مشهور
1- روایت خود عائشه: [2] شاید چنین به نظر آید که چون عائشه راوی این روایت است پس طبیعی است که سن خودش را بداند. ولی با توجه به حسادت‌هـای عائشه نسبت به دیگر همسران پیامبر(ص) (علی الخصوص به حضرت خدیجه) که روایت‌هـای کثیری در این باب نقل شده است، عائشه بیشک برای قیاس و به رخ کشیدن و ارضای حس برتری هم که بوده باید جهت مقایسه هم که شده سن همسران دیگر پیامبر را نیز روایت میکرد مثلـاً میگفت: من شش ساله بودم و همسر دیگر پنجاه ساله، با این وجود هیچ جائی عائشه اشاره‌ای به سن دیگر همسران پیامبر و باکره نبودنشان نکرده است.
از سوی دیگر قول خود عائشه چندان نمی تواند معتبر باشد. زیرا روایات زیادی در مورد عدم خالی بودن عائشه از رذایل اخلـاقی داریم کما اینکه پیامبر(ص) فرموده است:
(لقد قلت کلمه لو مزجت بماء البحر لمزجته)[3]
آنچه تو (عائشه) گفتی اگر با بحر بیامیزند آن را آلوده خواهد ساخت.
نمونه‌هـای دیگری هم در این رابطه وجود دارد؛ به هرحال عائشه از نظر هیچ مسلمانی معصوم گفته نمی شود.
2- هشام بن عروه: هشام بن عروه راوی این حدیث پس از هفتاد و یک سال زندگی در مدینه آن را به قصد عراق ترک گفته و صیغه‌هـای مختلف این حدیث از طریق راویان عراقی روایت شده است. جالب اینجاست که حدیث سن عائشه در هنگام عقد با پیامبر(ص) در شش سالگی تا زمانی که در مدینه بود (هفتاد و یک سال) بیان نکرده است و در عراق برای روایان عراقی نقل کرده است.
مولف (تهذیب التهذیب) (کتابی مشهور در علم رجال) معتقد است که آن بخشی ازروایت‌هـای هشام بن عروه که از طریق روایان عراقی روایت شده اند قابل پذیرش نیست وی همچنین میافزاید که حتی مالک بن انس در مورد آن عده احادیث او که از طریق راویان عراقی روایت شده است ملـاحظه داشت. وی در ادامه میافزاید هشام بن عروه در اواخر عمرش (تقریباً زمانی که به عراق هجرت نمود) حافظه اش ضعیف شده بود.[4]
امام محمد الذهبی در (میزان الـاعتدال) (کتابی دیگر در علم رجال) درباره هشام بن عروه میگوید: حافظه هشام در اواخر زندگیش ضعیف شده بود.
3- روایت ابن عامره(خواهرزاده عائشه): ابن عامره در زمان ازدواج عائشه با پیامبر(ص) در سن پنج و یا شش سالگی بوده است و جای بسی تعجب است که خردسالی در این سن به این دقیقی تمام حوادث را در ایام طفولیت به ذهن داشته باشد و این جزئیات را چنین دقیق و تاریخ روشن در ذهنش حفظ کند تا آنجا که میگوید: (پیامبر در روز دوشنبه دوازدهم ربیع الـاول به مدینه هجرت نمودند و در شؤال همان سال درست هشت ماه بعد با وی ازدواج کرد؟!)
علـاوه بر سن کم ابن عامره که بر کیفیت نقل او ضربه میزند، ‌خویشاوندی او نیز با عائشه صحیح بودن روایتش را زیر سوال میبرد و از طرف دیگر در مورد ثقه و مورد اطمینان بودن ابن عامره سخنی در تاریخ به میان نیامده است و شاید به خاطر نسبیتش با عائشه این روایت را نقل کرده است.
3- روایان عراقی: همانطور که قبلـاً بیان شد تمام روایان عراقی این حدیث را از هشام بن عروه نقل کردند فلذا طبق نظر رجالیون تمامی نقل‌هـای هشام بن عروه در عراق به دلیل از دست دادن حافظه اش مورد قبول نیست.
چرا علمای اهل سنت اصرار بر سن کم عائشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص) دارند؟!
اهل سنت با اصرار بر سن کم عائشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص) سعی دارند برای عائشه فضایلی را مطرح کنند و از جمله آنها باکره بودن وی در زمان عقد با رسول خدا است، چرا که وی تنها زن باکره بوده است که با پیامبر(ص) ازدواج کرده بود آنها برای تاکید بیشتر به این امر و همچنین توجیه باکِرگی عائشه سعی نمودند کمترین سن را برای عائشه بیان کنند که دیگر امکان طرح شبهه وجود نداشته باشد. از سوی دیگر حب و بغض مذهبی و فضیلت تراشی برای این بانو یکی از عواملی است که برخی از نویسندگان به این لغزش روشن گرفتار شدند؛ چرا که از سویی میخواهند به عائشه فضیلت مسلمانان اولیه را عنایت کنند و از سوی دیگر برسانند که پیامبر(ص) از آغاز محبت ویژه‌ای به عائشه داشت.
یکی دیگر از دلـایل مهم جعل این روایت و فضیلت تراشی برای عائشه مقابله آنها با فضیلت‌هـای ذکر شده از سوی پیامبر(ص) در مورد اهل بیت بخصوص علی (ع) و فاطمه(س) است.
این جعل حدیث به جایی رسید که که جعل کردند پیامبر(ص) فرموده است: (فاطمه سرور زنان جهان است و در عائشه فضیلتی است که در هیچ کدام زنان جهان نیست؟!)[5]
حال باید از راویان این حدیث پرسش نمود که چگونه فردی میتواند سرور بانوان عالم باشد ولی از جهتی فضیلتی در او نباشد و در بانوی دیگری باشد؟!
و در حدیثی دیگر از قول رسول خدا جعل کردند:
(عن ابی موسی الـاشعری رضی الله عنه قال: قال النبی صلی علیه و سلم: فضل عائشهَ علی النساءِ کفضل الثرید علی سائرِ الطعام.) [6]
رسول خدا فرمودند: (برتری عائشه نسبت به زنان دیگر همانند برتری آبگوشت نسبت به دیگر غذاها است.)
عائشه در چه سالی با پیامبر(ص) ازدواج کرد؟
قبل از اینکه به اصل مطلب (سن عائشه در هنگام ازدواج با پیامبر(ص) ) بپردازیم تاریخ ازدواج عائشه با پیامبر(ص) را ذکر میکنیم تا بعد نتیجه بگیریم که عائشه هنگام ازدواج با رسول خدا چند سال داشت؟
درباره تاریخ این ازدواج دیدگاه‌هـای زیادی مطرح شده است که ما به اختصار سه قول مشهور اهل سنت را ذکر میکنیم:
الف) حدثنا قُتیبه بن سعید حمید بن عبدالرحمن عن هشام بن عروه عن ابیه عن عائشه رضی الله عنها (قالت ما عزت علی امراه ما عزت علی خدیجه من کثره ذکر رسول الله ایاها قالت و تزوجنی بعدها بثلـاث سنین و امره ربه عزوجل او جبرئیل علیه السلـام أن یبشرها ببیت فی الجنه من قصب.)[7]
(از عائشه نقل شده است که به هیچ زنی به اندازه خدیجه حسادت نکردم زیرا رسول خدا زیاد از او یاد میکرد؛ رسول خدا سه سال بعد از خدیجه با من ازدواج کرد؛ خداوند به رسول خدا و یا جبرئیل دستور داد که بر خدیجه سلـام رسانده و او را به خانه‌ای در بهشت بشارت دهد که از نی ساخته شده است.)
طبق این حدیث با توجه به این که خدیجه (س) در سال ده بعثت از دنیا رفته است پس زمان ازدواج رسول خدا با عائشه یا سیزده بعثت و یا اول هجری است.
ب) ذهبی معتقد است که پیامبر بعد از خدیجه چهار سال فقط سوده بنت زمعه را به همسری داشت.
(و توفیت فی آخر خلـافه عمر، وقد انفردت بصحبه النبی صلی الله علیه و سلم اربع سنین لـاتشارکها فیه امراه و لـا سریه ثم بنی بعائشه بعد...)[8]
(سوده در سال آخر خلـافت عمر از دنیا رفت، او چهار سال تنها همسر رسول خدا بود هیچ زنی و هیچ کنیزی در آن چهارسال با سوده در این امر شریک نبود سپس رسول خدا با عائشه ازدواج کرد.)
بر حسب این قول عائشه در سال اول یا دوم هجری (چهار سال بعد از ازدواج رسول خدا با سوده) با آن حضرت ازدواج کرده است.
ج) بلـاذری و عده‌ای دیگر از بزرگان اهل سنت بر این اعتقاد هستند که از ازدواج رسول خدا با عائشه در سال اول یا دوم هجری بوده است.
(و تزوج رسول الله صلی الله علیه و سلم بعد خدیجه، ‌سوده بنت زمعه بن قیس، من بنی عامر بن لؤی، قبل الهجره باشهر... فکانت اول امراه وطئها بالمدینه)[9]
(رسول خدا بعد از خدیجه چندماه قبل از هجرت با سوده بنت زمعه، ازدواج کرد و او نخستین همسری بود که رسول خدا در مدینه با او همبستر شد.)
پس بنا برنظرات مورخان و علمای عامه سال، ازدواج پیامبر (ص) با عایشه بین سال اول تا سوم هجرت است.
عائشه در هنگام ازدواج با پیامبر (ص) چند سال داشت؟
الف) قاطع ترین برهان و مستندترین دلیل (که مورد اختلـاف هیچ مورخی نیست) اثبات سن عائشه مقایسه سن وی با خواهرش اسما بنت ابی بکر است.
طبق نقل بزرگان اهل تسنن، اسماء ده سال از عائشه بزرگتر بوده است و در سال اول هجری بیست و هفت سال داشته است. و همچنین در سال هفتاد و سه هجری از دنیا رفته است در حالی که صد ساله بوده است.
ابونعیم اصفهانی در معرفه الـاصحاب مینویسد: (...ءسما بنت ابی بکر الصدیق... کانت أخت عائشه لأبیها و کانت أسن من عائشه ولدت قبل التاریخ بسبع و عشرین سنته.)[10]
(اسما دختر ابوبکر از جانب پدر خواهر عائشه و از او بزرگتر بود، اسماء بیست و هفت سال قبل از تاریخ(هجرت) به دنیا آمد.)
این مطلب را میتوان در منابع زیر نیز یافت:
1) الطبرانی، سلیمان بن احمد بن ایوب ابوالقاسم، المعجم الکبیر، ج24، ص77، مکتبه الزهرا، الموصل، 1404هـ.
2) ابن عساکر الدمشقی الشافعی، ابی القاسم علی بن الحسن ابن هبه الله بن عبدالله، تاریخ مدینه دمشق و ذکر فضلها و تسمیه من حلها من الأماثل، ج69، ص9، دالفکر، بیروت، 1995م.
3) الجزری، عزالدین بن الـاثیر ابن الحسن علی بن محمد، أسد الغابه فی معرفه الصحابه، ج7، ص11، دارإحیا، التراث العربی، بیروت، لبنان، الطبعه الـاولی، 1417هـ.
4) النووی، ابوزکریا یحیی بن شرف بن مری، تهذیب الـاسما و اللغات، ج2، ص598، دارالنشر: دارالفکر، بیروت، 1996م.
5) الهیثمی، ابوالحسن علی بن ابی بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج9، ص260، دارالریان للتراث، القاهره، 1407هـ.
6) العسقلـانی الشافعی، احمدبن علی بن حجر ابوالفضل، تقریب التهذیب، ج1، ص743، دارالرشید، سوریا، الطبعه الـاولی، 1406هـ.
و کتابهایی مانند: عمده القاری شرح صحیح بخاری، ج2، ص 93؛ الـاصابه فی تمییز الصحابه، ج7، ص487؛ الـاستیعاب فی معرفه الـاصحاب، ج4، ص1783؛ الوافی بالوافیات، ج9، ص36؛ سنن البیهقی الکبری، ج4، ص204؛ سیرأعلـام النبلـاء، ج2، ص289؛ البدایه و النهایه ابن کثیر دمشقی، ج8، ص346- 345، مرقاه المفاتیح شرح مشکاه المصابیح، ج1، ص331؛ سبل السلـام شرح بلوغ المرام من ادله الـاحکام، ج1، ص39.
به شهادت منابع فوق اگر عائشه از خواهرش اسماء ده سال کوچک است و خواهرش اسما در سال 73هـ فوت کرده است هنگا م اول هجرت عائشه 17 ساله بوده و خواهرش 27 ساله، بدین صورت عائشه در هنگام ازدواج با پیامبر(ص) (یک یا دو هجری که قبلـاً منابع آن ذکر شد) تقریباً هفده یا هیجده ساله بوده است.
ب) امّا دومین مدارک تعیین سن عائشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص) سال اسلـام آوردن عائشه است که سن وی در هنگام ازدواج با پیامبر (ص) مشخص و روشن میسازد.
ابن هشام از اولین نگارندگان سیره پیامبر(ص) در کتاب مشهور السیره النبویه آورده است:
(إسلـام أسما و عائشه ابنتی ابی بکر. جناب بن الـارت و أسما بنت ابی بکر و هی یومئذ صغیره و جناب بن الـارت حلیف بنی زهره)[11]
نووی همین مطلب را در کتاب (تهذیب الـاسما و اللغات) تایید میکند: (و ذکر ابوبکر بن ابی خیثمیه فی تاریخه عن ابی اسحاق أن عائشه أسلمت صغیره بعد ثمانیه عشر إنسانا ممن أسلم).[12]
(ابن خیثمیه در تاریخش از ابن اسحاق نقل کرده است که عائشه در کودکی و بعد از هیجده نفر ایمان آورد.)
مقدسی در کتاب (البدء و التاریخ) آورده است:
(وممن سبق اسلـامه أبوعبیده بن الجراح و الزبیر بن العوام و عثمان بن مظعون... و من النسا بنت عمیس الخثعمیه امراه جعفر ابن ابی طالب و فاطمه بن الخطاب امراه سعید بن زید بن عمرو و اسما بنت ابی بکر و عائشه و هی صغیره فکان اسلـام هولـاء فی ثلـاث سنین و رسول الله یدعو فی خفیه قبل یدحل دار ارقم بن ابی الـارقم)[13]
(کسانی که در اسلـام آوردن بر دیگران سبقت گرفتند، ابوعبیده جراح... و از زنان اسما دختر بنت عمیس همسر جعفر بن ابی طالب... و عائشه که در آن زمان خردسال بود. این افراد در سه سال اول بعثت که رسول خدا مخفیانه مردم را به ایمان دعوت میکرد، اسلـام آوردند، ‌قبل از آن که رسول خدا وارد خانه ارقم بن ابی الـارقم بشود.)
حال اگر عائشه از اول تا سال سوم بعثت پنج یا شش ساله بود در هنگام ازدواج با پیامبر در سال اول یا دوم هجری باید سنی در حدود هفده یا هجده سال داشته باشد. پس بنابر قول مشهور اگر عائشه در سال اول یا دوم هجری، نه ساله با پیامبر ازدواج کرده باشد؛ حتی در سالهای اول بعثت به دنیا نیامده بود تا چه برسد به اینکه به پیامبر(ص) ایمان بیاورد؟!
و اگر سخن بلـاذری که در ابتدا گفته شد را بپذیریم که چهارسال بعد از ازدواج رسول خدا با سوده آن حضرت با عائشه ازدواج کرد باشد، بازهم عائشه حدود هفده یا هیجده سالگی با آن حضرت ازدواج کرده است.
ج) بخاری از عائشه نقل کرده است که: (من در هنگام نزول آیه، بل الساعه موعدهم و الساعه ادهی و امر، که جز سوره سوره قمر محسوب میشود جاریه‌ای بودم و بازی میکردم)[14]
(جاریه) در زبان عرب به معنای دوشیزه است.[15] آیه مذکوره به شهادت کتب تفسیر هشت سال قبل از هجرت به پیامبر(ص) در مدینه نازل شده است. پس اگر عائشه هشت سال قبل از هجرت حداقل هفت یا هشت ساله بوده است(جاریه)، هنگام ازدواج با پیامبر عائشه سنی در حدود شانزده یا هفده داشته است.
د) طبری آورده است که: (ابوبکر صدیق رضی الله عنه دارای چهار فرزند بود که همه آنها را در دوره جاهلیت به دنیا آمده بودند.)[16]
اگر عائشه قبل از بعثت به دنیا آمده باشد (ولو یک سال) با احتساب 13 سال بعثت و یکی، دو سال بعد از هجرت، عائشه حداقل هنگام ازدواج با پیامبر(ص) حداقل باید پانزده یا شانزده ساله بوده باشد و اگر فرض کنیم که سه یا چهار سال قبل از بعثت به دنیا آمده باشد باز هم چنین به نظر میآید که عائشه در سن هفده یا هیجده سالگی با پیامبر(ص) ازدواج کرده است.
هـ) در کتب تاریخی و روایی کمترین تاریخ برای فوت عائشه، هفتاد سالگی و در سال 57هـ بیان شده است. بدین ترتیب عائشه در سال اول هجری سیزده یا چهارده ساله بوده است، پس چگونه هنگام ازدواج با پیامبر ( در سال اول یا دوم هجرت) نُه ساله میتواند باشد؟!
با پذیرش اینکه عائشه در سن هفده یا هیجده سالگی (حداقل چهارده سالگی) با پیامبر(ص) ازدواج کرده است، ‌عدم ازدواج او در آن زمان جزیره العرب و حتی عصر امروزی تا حدّزیادی محال به نظر میآید.
ولی با این حال به ذکر دو روایت بسنده میکنیم:
الف) (یروی ابو داود: لما تزوج بها اقام عندها ثلـاثاً ثم قال: لیس بک علی اهلک هو ان إن شئت سبعت و کان رسول الله اذا تزوج البکر أقام عندها سبعاً و اذا تزوج الثیب أقام عندها ثلـاثاً)[17]
این روایت دقیقاً بیان میدارد که آنچه عائشه خود روایت میکند او بکر نبوده است زیرا چنانکه روایت بیان دارد پیامبر(ص) نزد زن باکره خود هفت روز و نزد غیر باکره‌هـا سه روز اقامت داشته اند و چون نزد عائشه سه روز اقامت داشت بیان کننده آن است که عائشه آنچنان که خود ادعا دارد بکر نبوده است؟!
ب) ازدواج با جبیر بن مطعم نیز مسئله باکِرگی عائشه را زیر سوال میبرد: عائشه قبل از خواستگاری پیامبر(ص) نه تنها نامزد مرد دیگری بود که حتی آماده ازدواج بوده است. این شخص (جبیر بن مطعم) نام داشت. (این مسئله را اکثر راویان اهل سنت بیان داشته اند.) [18]
به این معنی که که هشت سال قبل از هجرت، در آن زمان که ابوبکر میخواست به حبشه هجرت نماید نزد مطعم رفت و گفت که میخواهد عائشه را از قید نامزدی فرزندش جبیر میباشد با فرزندش تزویج نماید.(او را به خانه شوهری ببرد) ولی مطعم به خاطر آنکه ابوبکر مسلمان شده بود، عقد نامزدی فرزندش را با عائشه فسخ نمود. از این روایت بر میآید که حتی هشت سال قبل از نامزدی عائشه با پیامبر(ص) آماده ازدواج بوده است.
البته این روایت هم بیان کنند این است که عائشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص) حداقل هفده ساله بوده و هم بر باکِرگی او نیز ضربه میزند. ولی این دلیل نمی شود که گفت عائشه همسر پیامبر(ص) زنا کرده است و بیان این مطلب تهمت بزرگی است زیرا طبق نص صریح قرآن کریم زنان پیامبر(ص) زناکار نمی توانند باشند و دامان آنها از زنا پاک میباشد.
امّا گاهاً سو تعبیرهایی از مطلب فوق الذکر توسط علمای اهل سنت ذکر میشود ولی همان طور که بیان شد هیچ یک علمای امامیه سخنی در مورد زنای عائشه و سایر همسران پیامبر به میان نیاورده اند.
بدین ترتیب که ملـاحظه فرمودید حداقل سن ازدواج عائشه با پیامبر (ص) چهارده سالگی است ولی از مستندات مطرح شده میتوان این را نتیجه را دریافت که سن عائشه در هنگام ازدواج با پیامبر (ص) هفده یا هیجده سالگی به واقعیت نزدیکتر است و اگر بخواهیم تمام دلـایل و مستندات سن ازدواج عائشه و پیامبر را بیاوریم طالب رساله بزرگی است که در این وجیزه نمی گنجد علیهذا اساتید، طلـاب و محققان گرامی میتوانند با مراجعه به کتب معتبر اهل سنت و سخنان اکابر این مذهب تناقضات گفته‌هـای ایشان را در باب سن عائشه را به سهولت دریابند.
گر چه پیش از این نیز عالم بزرگوار، شیخ جعفر مرتضی العاملی در رسالۀ مجزا به نام (کتاب حدیث الـافک) نوشته و در آن ثابت نموده بود که عائشه در وقت ازدواج حدود هیجده سال سن داشته است و جدیداً نیز تاریخدان مشهور عربستان سعودی، (استاد سهیله زین العابدین حماد) اعلـان کرد که: (بنابر محاسبات تاریخی سن عائشه بنت ابی بکر(رض) 10 سال کوچکتر از خواهرش اسماء بوده لذا بنابر قول ترجیحی او در سن 19 سالگی با حضرت محمد(ص) ازدواج کرده است.)[19]
امّا نکته واضح و مبرهن این است که تحقیق و بررسی در این موضوع بسیاری از مشکلـات کنونی تاریخ جهان اسلـام را حل میکرد و اگر این موضوع قبلـاً حل میشد دیگر از سالهای گذشته کاریکاتورهای موهن نسبت به ذات شریف نبی مکرم اسلـام(ص) دربارۀ ازدواج با عائشه که توسط جوامع غربی ترویج یافته است، مطرح نمی شد.