تو بخوان و بخواه، من به تو نزدیکم

آیه:

وَ إِذا سَأَلَک عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعَانِ فَلْیسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یرْشُدُونَ [1]

ترجمه:

و هنگامی که بندگانم، از تو در باره من بپُرسند، پس (بگو:) در حقیقت من نزدیکم؛ دعای دعا کننده را به هنگامی که [مرا] می خواند، پاسخ می گویم. پس باید (دعوتِ) مرا بپذیرند، و باید به من ایمان بیاورند، باشد که آنان راه یابند، (و به مقصد برسند.)

شأن نزول:

حکایت شده که برخی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله پرسیدند: آیا خدای ما نزدیک است تا آهسته با او مناجات کنیم یا دور است تا با صدای بلند او را بخوانیم؟ آیه ی فوق فرو فرستاده شد[2] و پاسخ داد که خدا به بندگانش نزدیک است.

نکته ها و اشاره ها:

1.آیه ی فوق با آن که کوتاه است هفت مرتبه به ذات پاک خدا و نیز هفت بار به بندگان خدا اشاره کرده است و این گونه، نهایت پیوستگی، نزدیکی، ارتباط و محبت خدا را نسبت به آنان مجسم ساخته است.

2.خدای متعال به ما نزدیک است و حتی از رگ های گردن ما به ما نزدیک تر است؛ پس دور شدن ما از خدا، به سبب اعمال خود ماست؛ بکوشیم با پیروی از هواهای نفسانی و انجام گناه سبب دوری خود از خدا نشویم.

 میان عاشق و معشوق هیچ حایل نیست تو خود حجاب خودی حافظ از میان برخیز

3.معنای دعا این نیست که از وسایل طبیعی دست بشوییم و به جای آن دست به دعا برداریم، بلکه مقصود آن است که با تلاش و استفاده از وسایل موجود، به سراغ دعا برویم و با توجه و تکیه بر خدا، روح امید و حرکت را در خود زنده کنیم و از کمک های بی دریغ او مدد بگیریم و بن بست ها را بشکنیم؛ پس دعا عامل تخدیر و تنبلی نیست.

4.دعا در عین تسلیم در برابر قوانین آفرینش، نوعی کسب قابلیت برای به دست آوردن سهم زیادتری از فیض الهی و کوشش برای تکامل و کسب شایستگی بیش تر است؛ از این رو، منافاتی با مقام تسلیم ندارد.

5.دعا نوعی درخواست است که نباید فقط زبانی باشد. درخواست نیایشگر از تمام وجود او برمی خیزد و زبان نماینده و ترجمان تمام اعضا و جوارح و ذرات وجود اوست.

آری، دعا قلب و روح انسان را به خدا پیوند می دهد و یک نوع خودآگاهی و بیداری دل و اندیشه است؛ از این روست که در روایات آمده است:

خدا دعای غافل دلان را مستجاب نمی کند.[3]

6.روایات اسلامی شرایط بر آورده شدن دعا را این گونه برشمرده اند:

الف) دعا با ثنای الهی و درود بر پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت او علیهم السلام و همراه با اعتراف به گناهان و استغفار شروع شود.

ب) دعا کننده زندگی خویش را پاک نگه دارد و غذای او از حرام نباشد.

ج) دعا کننده از مبارزه با فساد و دعوت به سوی حق خودداری نکند؛ افرادی که امر به معروف و نهی از منکر نمی کنند، دعای مستجابی ندارند.

د) ایمان، عمل شایسته، امانت داری و درستکاری و، به عبارت دیگر، عمل به پیمان های الهی شرط دیگر استجابت دعاست.

ه) دعا کننده دعا را با کوشش و تلاش درآمیزد.[4]

7.دعا از هر کس و در هر کجا و در هر وقت که باشد، مفید است و خدا در همه جا و همه وقت نزدیک انسان است و دعایش را اجابت می کند. پس سخن گفتن با خدا نیاز به تشریفات و اجازه ی قبلی ندارد و اگر مکان و زمان و آداب خاصی در دعا کردن مطرح شده است، برای فضیلت بیش تر یا دعاهای خاص است.

8.خدا نزدیک شماست و خواسته های شما را برآورده می کند، پس به سراغ معبودهای دروغین نروید که از شما دورند و نمی توانند دعای شما را اجابت کنند. باید دعوت پروردگار نزدیک و مستجاب کننده ی دعا را بپذیریم و او را باور داشته باشیم؛ چرا که این روش منطقی و عاقلانه است و موجب رشد و هدایت می شود.

 گدا چون کرم بیند و لطف و ناز نگردد ز دنبال بخشنده باز

9.در دعا چه بخواهیم؟

در هر حال از خدای مهربان، در هر وقت، خصوصاً در خلوت، با تضرّع و استکانت و عجز و مذلّت بخواه که تو را هدایت کند به نور توحید، و قلب تو را منوّر کند به بارقه ی غیبی، یک بینی و یک پرستی، تا از همه ی عالم وارهی و همه چیز را ناچیز دانی؛ و با تضرّع از آن ذات مقدّس خواهش کن که اعمال تو را خالص گرداند و تو را هدایت فرماید به طریق خلوص و ارادات.[5]

آموزه ها و پیام ها:

1.درخواست و دعای خود را به در خانه ی غیردوست نبرید که تنها خدا به شما لطف دارد.

2.به دنبال خدا بروید که در دست رس است و خواسته های شما را برآورده می سازد.

3.ایمان به خدا و پذیرش دعوت او، زمینه ساز رشد و هدایت شماست.

پی نوشت:

[1] سوره بقره، آیه 186

[2] ر. ک: مجمع البیان، ذیل آیه‏ى فوق.

[3] ر. ک: اصول کافى، ج 2، ص 342( عن على علیه السلام: لا یقبل اللّه عزّ و جلّ دعاء قلب لاه).

[4] سفینة البحار، ج 1، ص 448- 449 و نهج البلاغة، حکمت 337.

[5] امام خمینى، چهل حدیث، ص 45.