مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت خادم الرضا ( علیه السّلام )کوثر

مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت
بایگانی
يكشنبه, ۲۸ خرداد ۱۳۹۶، ۰۹:۴۷ ق.ظ

زمزمه روزه داران

روزه یکی از احکام انسان ساز اسلام است که آگاهی از همه فواید و پی بردن به فلسفۀ کامل آن ، همچون سایر احکام الهی بر سعادت و خوشبختی انسان در بر دارد و خدای مهربان خیر محض است و برای بندگان خود جز خیر و سعادت نمی خواهد پس اگر به چیزی فرمان می دهد ، خیر و سعادت ما در آن است و از هر چه نهی می فرماید به این دلیل است که برای ما زیان بخش است و به مصالح مادی و معنوی ما لطمه می زند.

مقدمه :
ضروری ترین وظیفه انسان در اسلام ، خودسازی وتزکیه نفس درپرتوخودشناسی است مسلمان باید خویشتن خویش را بسازد . اسلام مکتبی است که بایستگی را به مسلمانان می آموزد و با احکام نورانی خود آنان را به سوی انسانیت سوق می دهد. لذا خداوند در قرآن می فرماید : «قَد اَفلَح مَن زَکّیهاوَ قَدخابَ مَن دَسّیها» رستگار کسی است که جان را پاک سازد و زیان کارآن که جان را در ظلمت و تاریکی های معصیت پنهان دارد.
اسلام پیروان خویش را در هر لحظه زندگی و در  کشاکش نیازها و خواسته ها ، به سوی وارستگی از بندها ی حیوانی و آراستگی به فضائل انسانی فرا می خواند. روزه یکی ازعباداتی است که هم از جهت فردی و تهذیب نفس و هم ازجهات اجتماعی نتایج مادی و معنوی بسیار مؤثر است.
این عبادت یکی ازدستورات دین مقدس اسلام بلکه همۀ ادیان الهی است که اگر آداب و شرایط آن رعایت شود تأثیرات فراوانی دارد .
یک ماه روزه داری به خصوص برای انسانی که اشتغالات گوناگون او را از پرداختن به خود باز داشته فرصتی پدید می آورد تا روح خود را آزاد ساخته و با کسب معنویات و تقویت نیروی اراده و خودسازی مشغول شود و با کسب تقوای بیشتر خویشتن را برای زندگی پاک و پاکیزه در دیگر ماههای سال آماده سازد.
لذا پیامبر گرامی اسلام در خطبه شعبانیه ماه مبارک رمضان را اینطور معرفی می کند:«اَیُّهاالنّاس قَد اَقبَلَ اِلَیکُم شَهرُاللّه بِالبَرَکَۀِ وَالرَّحمةِ وَ المَغفرة...»
یعنی: ماه رمضان دارد می آید ، نمی گوید بروید به سوی ماه مبارک رمضان بلکه می فرماید : ماه رمضان دارد می آید ، یعنی هدیه ای الهی از سوی خداوند به شما دارد می آید بنام ماه مبارک رمضان ، آن ماه دارای برکت،رحمت،و مغفرت است . ماه بخشش گناهان است . کسی که نتواند بخشش خود را در این ماه از خداوند بگیرد او یا شقی یا غافل است . لذا پیامبر (ص) ماه رمضان را معنا می فرماید : رمضان نامیده شده زیرا گناهان را از بین می برد .
راغب اصفهانی درمفردات الفاظ قرآن می گوید : «شهر رمضان » از ماده رمض یعنی شدت گرمای خورشید یا رمضت الغنم یعنی گوسفندان در گرما چریدند«کبدهایشان مجروح شد »روزه دار هم در ماه مبارک رمضان در زیر آفتاب گرم تحمل کند عطش  را و همچنین تحمل می کند عطش حاصل از نفس سرکشی که پیوسته می گذارد یعنی ماه سوختن هوای نفس .
"روزه" به معنای امساک و خودداری وجلو خود را گرفتن ، و در اصطلاح شرعی این است که روزه دار از اول اذان صبح تا مغرب از انجام اموری خودداری کند .
روزه دار باید از اول سپیدۀ صبح تا مغرب از خوردن ، آشامیدن، نزدیکی و دیگر اموری که روزه را باطل  می کند خودداری کند و علاوه بر آن سعی نماید گناهی از او سر نزند و از رذائل اخلاقی پرهیز نماید ؛ زیرا این امور با عبادت ناسازگار است. در حدیث صحیح از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود :«روزه فقط خودداری از خوردن و آشامیدن نیست ، بلکه باید چشم و زبان را ازحرام فرو بست و از حسد و نزاع پرهیز کرد »  
ماه رمضان و مردم
مردم در ماه رمضان به سه دسته تقسیم می شوند :
1 ـ دسته ای که ماه رمضان می آید سپری می شود نه قبلاً خود را ساخته بودند و نه در ماه رمضان ساخته می شوند. اینها جزء کسانی هستند که خسران و زیان دیده اند .
2ـ کسانی که قبل از ماه رمضان خود را برای مهمانی خداوند آماده کرده اند و می خواهند از گناهان توبه کنند وچیزهایی که باعث عدم قبولی اعمال وروزه می شود را ترک کرده و در ماه رمضان آماده ترمی شوند .دراین باره امام رضا (ع) می فرماید: «قبلاً خود را آماده کنید و در ماه رمضان وارد بشوید ».
اگر انسان را در مجلس میهمانی دعوت کنند در آن مجلس حضور پیدا نمی کند تا مطمئن شود که لباس هایش تمییز و شسته است ما هم باید قبل از ورود به ضیافت اللّه خود را آماده کنیم .
3 ـ کسانی که قبل از ماه رمضان خود را آماده نکرده اند ولی حداقل در ماه رمضان سعی ونهایت تلاش شان این است که خود را بسازند .
حال بیائیم و لحظه ای خود را بنگریم که ما جزء کدام یک از این سه دسته هستیم ؟
فلسفه و فوائد روزه
فلسفه روزه
روزه یکی از احکام انسان ساز اسلام است که آگاهی از همه فواید و پی بردن به فلسفۀ کامل آن ، همچون سایر احکام الهی بر سعادت و خوشبختی انسان در بر دارد و خدای مهربان خیر محض است و برای بندگان خود جز خیر و سعادت نمی خواهد پس اگر به چیزی فرمان می دهد ، خیر و سعادت ما در آن است و از هر چه نهی می فرماید به این دلیل است که برای ما زیان بخش است و به مصالح مادی و معنوی ما لطمه می زند.
در بررسی سود وزیان یک فرمان الهی تنها به فواید جسمی و بهداشتی و فوائد اجتماعی نباید بسنده کرد ، بلکه فواید دیگری در بر دارد. آن بندگی و تسلیم و اطاعت از خدای متعال می باشد.
به همین جهت ،روزه حتماً باید با نیت و قصد قربت و برای رضای خداوند متعال انجام شود و بدون نیت باطل است. روزه بدون قربت و قصد ممکن است فوایدجسمی دربرداشته باشد ولی سازندگی و فواید روحی این عبادت انسان ساز را ندارد.
پس مسلمان باید تسلیم خدا باشد، با این مقدمه اشاره به برخی از فواید فلسفه روزه خواهیم داشت.
فواید روزه
1 ـ فواید جسمی و بهداشتی
فواید طبی و بهداشتی روزه که آثار مثبت این فریضه انسان ساز است به حدی آشکار است که شاید نیاز به توضیح و تکرار نداشته باشد ، زیرا بیشتر مردم کم و بیش آگاهند .
روزه دستگاه گوارش از اعضاء پر کار اندام آدمی است با سه وعده غذای روزانه که مردم مصرف می کنند ، تقریباً همه ساعات روزه دستگاه گوارش به هضم و تحلیل و جذب و دفع مشغول است . روزه باعث می شود که از یک سو این اعضاء استراحت کنند و از فرسودگی مصون بمانند و نیروی تازه بگیرندواز سوی دیگر ذخایر چربی که زیانهای بسیاری دارند تحلیل رفته و کاسته شوند .
پیامبر گرامی اسلام فرموند : (صُومُوا تَصِحّوا)روزه بگیرید تا سالم بمانید.
با روزه و امساک می توان بیماریهایی را بهبود بخشید و معالجه کرد روزه باعث استراحت معده است ، درحال روزه اسید معده به جای غذا به وسیله صفرا خنثی می شود و زخم معده ایجاد نمی گردد.
روزه باعث از بین رفتن بیماری قند و چربی و اعصاب معده و روده و مغز اعصاب می شود و به افراد در سلامتی کامل بسر می برند .
دکتر "الکس سوفورین "دانشمند روسی در کتاب خود می نویسد :
«درمان از طریق روزه فایده ویژه ای برای درمان کم خونی ،ضعف روده ها التهاب بسیط و مزمن دملهای خارجی و داخلی ،سل،اسکلیروز،روماتیسم، نقرس،استسقاء،نوراستنتی،عرق النّساء،خراس(ریختگی پوست)بیماریهای چشم ، مرض قند، بیماری های جلدی بیماری های کلیه ، کبد و بیماری های دیگر دارد».
2 ـ اثر اجتماعی
از نتایج بارز روزه ، برانگیختن حس همدردی نسبت به مستمندان و هم نوعان تنگدست است.آنان که زندگی آسوده ای دارند و رنج و طعم گرسنگی و تشنگی را نچشیده اند ممکن است از حال مستمندان غافل بمانند ،روزه وسیله ای است که آنان را از غفلت می رهاند و رنج مستمندان را به یاد می آورد تا با دستگیری فقیران همت گمارند و به درد آنان برسند از سویی به احسان واطعام و انفاق به مستمندان در ماه مبارک رمضان بسیار سفارش شده است و از سوی دیگر گرسنگی و تشنگی روزه موجب درک وضعیت مستمندان می گردد و بدین ترتیب ثروتمند به فقیر نزدیک می شود و احساساتش تلطیف می شود ، احسان و انفاق فزونی می گیرد و جامعه کمک به همنوع را می آموزد.
3 ـ اثر تربیتی و خود سازی
در آیه 183سوره بقره آمده است:
 "یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ"
«ای کسانی که ایمان آورده اید روزه بر شما مقرر شده است همان گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند مقرر شده بود ، باشد که پرهیزگاری کنید.»
آیۀ صریح است در اینکه در شریعت های گذشته نیز روزه بود ولی از اینکه در همه آنها روزه تشریح شده ساکت است.
روزه،بویژه روزه ماه مبارک رمضان که در اسلام بر همه مسلمین مکلف واجب است ، عامل موثری در ایجاد و تقویت روحیه و تقوا و پرهیزگاری است . قرآن مجید این فایده بزرگ را با جمله «لَعَلَّکم تَتَّقون»یادآور می شود و این عبادت را عامل مهم تقوا می شمارد .تقواوپرهیزگاری درتربیت و سازندگی شخصیت یک مسلمان نقش بسیار مهمی دارد ؛ برای رسیدن به این اثر پرارزش است که بهترین عبادت در ماه صیام ، اجتناب از گناهان است.
روزه دار با به کار بستن دستورات الهی که شرط کمال است ، روح تقوا را در خود زنده می کند و این مراقبت ثمر بخش در ماه مبارک رمضان بسیار آسانتر است ؛ چرا که گرسنگی و تشنگی و دیگر محدودیتهای روزه ، شعله های سرکش غرائز حیوانی و هوسها را تا حد چشمگیری خاموش می سازد با این مراقبت و تمرین پیمایی،نیروی بازدارنده در انسان به وجود می آید و خصلت خود داری در اوریشه می گیرد ورشد می کند ، لذا انسان با گذراندن این برنامه یک ماهه ،توفیق می یابد که پس از ماه رمضان نیز پرهیزگار باقی بماند.
علاوه بر آنچه در خصوص روزه گفته شد که در حالات عادی جلوگیری از خوردن و آشامیدن در ظرف زمانی خاص در روزه و نیز جلوگیری از ارتکاب گناه است در قرآن کریم به روزه حضرت مریم که روزه سکوت بوده نیز اشاره شده است :
«فَکُلِی‏ وَ اشْرَبی‏ وَ قَرِّی عَیْناً فَإِمَّا تَرَیِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَداً فَقُولی‏ إِنِّی نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً فَلَنْ أُکَلِّمَ الْیَوْمَ إِنْسِیًّا»
تناول کن (و از این چشمه )آب بیاشام و چشم خود به عیسی روشن دارپس اگر کسی از آدمیان را دیدی بگوی من برای "خدای" رحمان روزه نذر کرده ام و امروز مطلقاً با انسانی سخن نخواهم گفت.
4 ـ ایجاد امنیت و انسجام ملی :
آثار معنوی ،اجتماعی و بهداشتی و درمانی روزه به نوبه خود می تواند در عوامل فردی و اجتماعی و به طور کلی در فرآیند تکوین پدیده مجرمانه نقش مؤثری داشته باشد در عوامل روانی و فردی آثار روزه منجر به کنترل غرائز و جلوگیری از انحرافات اخلاقی و جنسی می گردد در سایر موارد اثر اجتماعی داردآثار فردی و اجتماعی دارد آثار فردی و اجتماعی می تواند در جامعه نقش خود را ایفاء کند. جرائم علیه اشخاص ، اموال آسایش عمومی در ماه مبارک رمضان به دلیل شرایط خاص جسمی وروحی افراد و شرائط اجتماع با کاهش روبرو می گردد.  پس با توجه به آیه : "یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ"بر می آید که روزه علاوه بر فضای معنوی ویژه ای برخوردار خواهد بود. از این رو در ماه رمضان فضای جامعه آرام تر از ماه های دیگر می شود ؛زیرا توجه افراد به الهیّت و ترس از خداوند معطوف است ؛و این مسئله به گونه طبیعی کاهش جرائم فرهنگی و اجتماعی را در پی خواهد داشت و از سویی باعث ایجاد همدلی و مشارکت میان افراد جامعه و در نتیجه افزایش انسجام اجتماعی می شود .
درجات روزه
ابوحامد غزالی را در این مقام کلامی است که خلاصه اش این است :بدان که روزه دارای سه درجه است :
1ـروزه عمومی
2ـ روزه خصوصی
3ـ روزه خصوص الخصوص
الف : روزه عمومی
روزه عمومی عبارت است از حفظ شکم و شهوت از خوردن و آشامیدن و بهره گیری از غریزۀ جنسی و رعایت آداب ظاهری یعنی رعایت همان مسائلی که در توضیح المسائل ها بیان شده است .
پیامبر اکرم(ص) می فرماید :«به راستی آسان ترین چیزی که بر روزه دار واجب شده است این که از خوردنیها و آشامیدنی ها اجتناب کند.
ب: روزه خصوص
روزه خصوص و خواص عبارت است از حفظ زبان ،گوش، چشم،دست و پا واعضاءو جوارح از گناهان است.
امام صادق (ع) فرمودند: هرگاه روزه گرفتی پس باید گوش و چشم ، فرج و زبانت روزه باشند و نگاهت را از چیزهایی که نگاه به آنها جایز نیست حفظ کنی وگوشت را ازآنچه شنیدنش جایر نیست ،محافظت نمایی و زبانت را از دروغ و فحش حفظ کنی .
در روزه خصوصی که حفظ گوش وچشم ودست وزبان وپا و سایر اعضاء وجوارح از گناهان است و این با شش امر تحقق می یابد.
1ـ پوشیدن چشم و بازداشتن آن از نگاه کردن به آنچه که مذموم و مکروه است ، بلکه باید آن را از نگاه کردن به هر چیزی که قلب را مشغول کرده از یاد خدا غافل می کند بازداشت.
پیامبر اکرم فرمود: نگاه تیر مسمومی است از تیرهای شیطان، هرکس از ترس خدا دست از نگاه کردن بردارد خدا به او ایمانی می دهد که حلاوت آن را در قلب اش احساس می کند.
2 ـ حفظ زبان از بیهوده گوئی ، دروغ،غیبت، سخن چینی، فحش، بددهنی و معاشرت ناهموار و خصومت وجدال.
3 ـ باز داشتن گوش از شنیدن محرمات،زیرا هر چیزی که گفتنش حرام باشد گوش فرا دادن به آن حرام است .
4 ـ حفظ بقیۀ اعضاء بدن مثل دست و پا از انجام اعمال ناشایست و بازداشتن شکم از خوردن چیز شبهه ناک به هنگام افطار ،زیرا روزۀ از حلال و افطار از حرام معنی ندارد و این به آن ماند که قصری بسازد و شهری را خراب کند و دارو نوشیده و زهر خورد، چه اینکه محرمات سمومی هستند که دین را هلاک می کنند و روزه دوای آن است ، و دارو با وجود سم سودی نمی بخشد.
پیامیر اکرم (ص)فرمود: چه بسا روزه دارانی که از روزۀ خود جز گرسنگی و تشنگی سودی نمی برند.
5 ـ اینکه به هنگام خوردن حلال هم بطوری زیاده روی نکند که شکمی که از غذای حلال پرشده باشد نزد خدا مبغوض تر نیست .
6 ـ اینکه بعد از افطار قلب اش مضطرب بین خوف و رجاء باشد، چون نمی داند روزه اش قبول شده و از مقربین است یا رد می شود و از مغضوبین می باشد .
«با جمع شدن این شش امر روزه از سطح عمومی بالاتر رفته و مخصوص به عده ای خاص می شود که آن را روزۀ خصوصی می گویند».
رسول اکرم (ص) روزی شنید که زن روزه داری به کنیزش فحش می دهد، حضرت غذایی طلبید و جلوی زن قرار داد و فرمود: بخور. عرض کرد من روزه ام .
حضرت فرمود: چگونه روزه ای در حالی که به کنیزت فحش می دهی ؟روزه فقط با خودداری از خوردن و آشامیدن نیست.
ج)روزه خصوص الخصوص(روزه خاص الخاص )
و آن روزۀ قلب از همت های پست و افکار دنیوی و بازداشتن آن از غیر خداست بطور کلی ، یعنی توجه به دنیا و متاع آن مگر دنیایی که مقدمه دین باشد که این گونه دنیا زاد و توشه آخرت است. البته این گونه روزه مخصوص به انبیاء و صدیقین و مقربین است .
امام علی (ع) می فرماید: «صَومُ القَلبِ خَیرٌ مِن صِیامِ اللِّسانِ خَیرٌ مِن صِیامِ البَطنِ»
روزه دل با ارزش تر از روزۀ زبان اعضا و جوارح است و روزه زبان (اعضا و جوارح) برتر از روزۀ شکم است . بطلان این روزه (خصوص الخصوص) با فکر کردن در مورد دنیاست ، مگر در مواردی که از آنها برای دینش استفاده می کند، در این صورت فکر در مورد دنیا و توشۀ آخرت است.

موافقین ۰ مخالفین ۰ ۹۶/۰۳/۲۸
khademoreza kusar

نظرات (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی