غفلت حجاب پنهانی
غفلت بیماری مرموز و بی سرو صدایی است که سرانجام قلب انسان را به تباهی می کشد. غفلت یعنی از یاد خدا غافل شدن. همین کافی است تا فرصت در اختیار شیطان قرار گیرد تا در درون جان ما لانه کند و آرام آرام تخم همه رذائل را بپاشد و سرانجام قلب ما را به تسخیر خود در آورد و آثار نفوذ و سلطه شیطان در قلب آن است که تفقه در دین ندارد. گوشش به حق شنوا نیست و چشمش بروی واقعیت های زندگی بسته است و به تعبیر قرآن کریم اینان که به مرز حیوانیت و پایین تر از آن سقوط می کنند افراد غافل هستند و اکثریت دوزخ را هم غفلت زده ها پر می کنند:
«وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کثِیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْینٌ لا یبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یسْمَعُونَ بِها أُولئِک کالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِک هُمُ الْغافِلُونَ.»[1]
بقول مولوی:
گر جگرها خون نشد از سختی است
غفلت و مشغولی و بدبختی است
خون شود روزی که خون را سود نیست
ون شو آن روزی که خون مردود نیست
ای عزیز! بزرگان طریق معرفت، غفلت را خار دل می دانند که کندن آن از دل کار بسیار مشکلی است، اگر خاری در دست وپا فرو رود بیرون آوردن آن به دشواری انجام می گیرد، حال علاج دل چقدر دشوار خواهد بود. پس سعی کنیم گرفتار این مرض آخرت سوز نشویم، چقدر زیبا فرمود جناب مولوی:
هر کسی را خار درپایی خلد
پای خود را برسر زانو نهد
با سر سوزن همی جوید سرش
ور نیابد میکند با لب ترش
خار در پا چون شود دشوار یاب
خار در دل چون بود وا ده جواب؟
غفلت چرک قلب
مولای متقیان علی علیه السلام غفلت را چرک قلب می داند، که تطهیر آن را وابسته به عنایت خدا می داند، چنان که در مناجات شعبانیه می فرماید:
«الهی لم یکن لی حول فانتقل به عن معصیتک الا فی وقت أیقظتنی لمحبتک و کما اردت ان اکون کنت فشکر تک بادخالی فی کرمک و لتطهیر قلبی من اوساخ الغفلة عنک.»[2]
خدای من، توانی که مرا از گناه باز دارد ندارم مگر آنکه تو به عشق و محبتت مرا بیدار کنی و یا آنکه آنچه تو میخواهی همان باشم و شکر تو گویم بخاطر کرامتی که به من بخشیدی و قلبم را از چرک های غفلت پاک و پاکیزه گردانیدی.ای عزیز! مولای عارفان و عاشقان چه زیبا فرمود که علاج همه گرفتاری ها عشق است و عشق. اگر عشق و محبت الهی به فریاد ما نرسد لفظ و عبارت زبان ما را به جایی نمی رساند. بقول حافظ:
عشقت رسد به فریاد ور خود بسان حافظ
قرآن زبر بخوانی با چارده روایت
آری عزیز! غفلت کمینگاه شیطان برای مومنین است. اگر یک لحظه از یاد خدا غافل شویم شیطان ما را شکار می کند. سعی کنیم هیچگاه از یاد خدا غافل نباشیم که بس خطر و بیم درکمین ما هستند. این حکایت را از رسول اکرم صلی الله علیه و آله بشنویم و به حال خود گریه کنیم. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله شبی در خانه ام سلمه در نیمه های شب به گریه وزاری مشغول بود آنچنان گریه می کرد که ام سلمه به گریه افتاد.
گفت: تو با آن مقام و منزلتی که نزد خدا داری از خدا میخواهی که: «الهی لاتکلنی الی نفسی طرفة عین ابداً». پس وای برما.
دوری پیامبر (ص) از غفلت
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: چگونه نترسم و چطور گریه نکنم و از عاقبت خود هراسان نباشم و به خودم و به مقام ومنزلتم خاطر جمع شوم در حالیکه حضرت یونس علیه السلام را خداوند یک لحظه به خود وا گذاشت و آمد سرش آن پیش آمد که آنچنان آمد.[3]
آری عزیز! حضرت یونس علیه السلام با یک غفلت از امت خود به دریا پناه آورد وگرفتار شکم ماهی شد و اگر درشکم ماهی به ذکر یونسیه مشغول نمی شد و توبه نمی کرد تا ابد در شکم ماهی می ماند چنانکه قرآن کریم می فرماید:
«فَلَوْ لا أَنَّهُ کانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ* لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ إِلی یوْمِ یبْعَثُونَ.»[4]
ای عزیز! بنده و شما هم در شکم ماهی دنیا هستیم باید مدام به تسبیح و نیایش خدا مشغول باشیم تا از شکم ظلمات و تاریکی های جهل و غفلت نجات پیدا کنیم والا اگر با همین حال و روز غفلت بمیریم قیامت ما هم در ظلمت دوزخ سپری خواهد شد. چه زیبا فرمود جناب مولوی:
از زبان حضرت یونس علیه السلام:
گفت: یارب توبه کردم از شتاب
چون تو دربستی تو کن هم فتح باب
رسته چون یونس ز معده آن نهنگ
منتشر کردیم اندر بو ورنگ
خلق چون یونس مسبح آمدند
کاندر این ظلمات پر راحت شدند
یعنی: چون حضرت یونس در شکم نهنگ توبه کرد از شتاب زدگی و مسبح شد ما او را مجدداً به پیامبری رساندیم و شهرت و شخصیت دادیم، تو نیز اگر یونس نفس خود را از ظلمت هوا و هوس نجات دهی و مسبح خداوند شوی بدون شک خدا تورا شهرت و آوازه معنوی خواهد داد.[5]
پی نوشت ها:
[1] اعراف- 179
[2] مفاتیح الجنان مناجات شعبانیه
[3] تحفة الواعظین ج 1 ص 166
[4] صافات 144
[5] منصورى لاریجانى، اسماعیل، تربیت در مدرسه قرآن و ولایت، 1جلد، سازمان تبلیغات اسلامى، شرکت چاپ و نشر بین الملل - تهران - ایران، چاپ: 1، 1390 ه.ش.
