مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت خادم الرضا ( علیه السّلام )کوثر

مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت
بایگانی
دوشنبه, ۴ دی ۱۳۹۶، ۰۸:۴۷ ق.ظ

انتخاب مهم و سرنوشت ساز ولی فقیه

پاسخ حضرت امام به عنوان ولایت امر و رهبری نظام، از سوی اعضای شورای بازنگری قانون اساسی، نه فقط یک توصیه حکیمانه و دوراندیشانه بلکه به مثابه یک حکم حکومتی تلقی می گردد و بر همین مبنا نیز در کمیسیون بررسی و اصلاح اصول مربوط به رهبری، شرط مرجعیت بالفعل برای تصدی مسئولیت رهبری حذف و به جای آن بر «صلاحیت افتاء» تأکید می شود. با به میان آمدن نام آیت الله خامنه ای به عنوان رهبری نظام، تنها یک نفر به مخالفت جدی با این مسأله می پردازد و پیش از آن که رأی گیری در این باره صورت گیرد، خود را به پشت تریبون می رساند. آیت الله خامنه ای ابتدا به اعلام نظر خود مبنی بر موافقت با «شورای رهبری» می پردازند که با توجه به تصویب رهبری فرد از سوی خبرگان، بناچار از آن عبور می کنند. خبرگان با اکثریت قریب به اتفاق آرا، آیت الله خامنه ای را به رهبری نظام برگزیده و مسئولیت سنگین ولایت امر را بر دوش ایشان می گذارند.

رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی از سال 1357 تا سال 1368 رهبری و ولایت فقیه جامعه اسلامی را بر عهده گرفت. در چهاردهمین روز از خرداد 1368، دو خبر از دو حادثه بزرگ، هر یک به نوعی، ملت ایران را تحت تأثیر خود قرار دادند.

در نخستین ساعات بامدادی این روز انتشار خبر عروج ملکوتی بزرگ مرد تاریخ ایران و جهان اسلام، و رهبری که ایرانیان و مستضعفان جهان از جان عزیزترش می داشتند، چنان غم و اندوهی عظیم را بر دل این ملت حاکم ساخت که وصف آن براستی از قدرت قلم بیرون است: «غم فراق نه آن می کند که بتوان گفت»

و اما در پسین ساعات این روز، انتشار خبر انتخاب حضرت آیت الله خامنه ای به ولایت امر و رهبری نظام از سوی مجلس خبرگان، دل های ماتم زده ی این امت را آرامش بخشید و پرده های ظلمانی نگرانی را از هم درید: «ز در درآ و شبستان ما منور کن»

اعضای خبرگان رهبری نیز در این روز دو بار در محل مجلس شورای اسلامی گردهم آمدند. صبح هنگام، اعضای این مجلس به همراه دیگر شخصیت های بلند پایه کشوری و لشکری، در فضایی حزن آلود به وصیت نامه ی سیاسی الهی حضرت امام حاوی عصاره اندیشه ها، آرمان ها و تجربیات این عارف روحانی و پیر خردمند عرصه سیاست و بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی که توسط آیت الله خامنه ای قرائت گردید، گوش فرا دادند و در بعدازظهر این روز با تشکیل جلسه ای فوق العاده به منظور تصمیم گیری درباره چگونگی استمرار رهبری نظام، طی اقدامی امید آفرین، مسئولیت خطیر ولایت امر را بر عهده ی آیت الله خامنه ای نهادند.

جلسه مهم و سرنوشت ساز

جلسه بعد از ظهر خبرگان رهبری به ریاست آیت الله مشکینی و با حضور اکثریت اعضای آن رسمیت یافت. در ابتدای این جلسه، علی رغم آن که آیت الله منتظری پس از عتاب حضرت امام، با ارسال نامه مورخ 68 / 1 /7 رسماً استعفای خود از قائم مقام رهبری را اعلام داشته و حضرت امام نیز طی جوابیه ای به تاریخ  68 / 1 /8 از این اقدام استقبال کرده و آن را پذیرفته بودند، اعضای خبرگان به منظور مرتفع ساختن هرگونه شائبه ای در این زمینه، طی یک رأی گیری، استعفا و برکناری مشارالیه از این مسئولیت را به رسمیت شناختند و آن گاه وارد شور برای تصمیم گیری درباره ولایت امر و رهبری نظام گردیدند.

این نکته را باید در نظر داشت که جلسه مزبوردر حالی برگزار گردید که شورای بازنگری قانون اساسی مصوب 1358 مشغول بحث و بررسی بر روی تعدادی از اصول این قانون از جمله اصول 5، 107، 109 مربوط به ویژگی ها و مشخصات رهبری نظام بود. در اصل پنجم قانون اساسی مصوب 1358، رهبری «فردی» یا «شورایی» نظام توسط فقیه یا فقهای عادل و با تقوا، آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبر به رسمیت شناخته شده بود و طبق اصول یک صد و هفتم و یکصد و نهم آن قانون، برخورداری از «صلاحیت مرجعیت و رهبری» و نیز «صلاحیت علمی و تقوایی لازم برای افتاء و مرجعیت» به عنوان شرط لازم برای رهبر عنوان گردید، بود.

مکاتبات رئیس خبرگان با امام خمینی(ره)

در همین حال، نکته بسیار مهم دیگری که باید به آن توجه داشت مکاتبات صورت گرفته میان آیت الله مشکینی رئیس مجلس خبرگان و حضرت امام خمینی، ولی امر و رهبر انقلاب بود. در پی آغاز به کار شورای بازنگری قانون اساسی، آیت الله مشکینی که ریاست این شورا را نیز بر عهده داشت طی نامه ای به امام خمینی خواستار ارائه رهنمودهایی توسط ایشان در زمینه این امر خطیر گردید و حضرت امام در پاسخ به این نامه، در تاریخ 9 / 2 / 1368 جوابیه ای بدین شرح مرقوم فرمودند:

«بسم الله الرحمن الرحیم

حضرت حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای حاج شیخ علی مشکینی دامت افاضاته

پس از عرض سلام خواسته بودید نظرم را در مورد متمم قانون اساسی بیان کنم. هرگونه آقایان صلاح دانستند عمل کنند من دخالتی نمی کنم فقط در مورد رهبری، ما که نمی توانیم نظام اسلامیمان را بدون سرپرست رها کنیم. باید فردی را انتخاب کنیم که از حیثیت اسلامی مان در جهان سیاست و نیرنگ دفاع کند. من از ابتدا معتقد بوده و اصرار داشتم که شرط مرجعیت لازم نیست. مجتهد عادل مورد تأیید خبرگان محترم سراسر کشور کفایت می کند. اگر مردم به خبرگان رای دادند تا مجتهد عادلی را برای رهبری حکومتشان تعیین کنند، وقتی آنها هم فردی را تعیین کردند تا رهبری را به عهده بگیرد، قهراً او مورد قبول مردم است؛ در این صورت او ولی منتخب مردم می شود و حکمش نافذ است. در اصل قانون اساسی من این را می گفتم ولی دوستان در شرط مرجعیت پافشاری کردند، من هم قبول کردم. من در آن هنگام می دانستم که این، در آینده نه چندان دور قابل پیاده شدن نیست.

توفیق آقایان را از درگاه خداوند متعال خواستارم»

این پاسخ حضرت امام به عنوان ولایت امر و رهبری نظام، از سوی اعضای شورای بازنگری قانون اساسی، نه فقط یک توصیه حکیمانه و دوراندیشانه بلکه به مثابه یک حکم حکومتی تلقی می گردد و بر همین مبنا نیز در کمیسیون بررسی و اصلاح اصول مربوط به رهبری، شرط مرجعیت بالفعل برای تصدی مسئولیت رهبری حذف و به جای آن بر «صلاحیت افتاء» تأکید می شود.

در این حال اعضای خبرگان رهبری نیز در جلسه روز چهاردهم خرداد با ملاک قرار دادن:

الف- حکم حکومتی حضرت امام،

ب- تأکید معظم له بر عبارت «مجتهد عادل»،

ج- اصلاحات صورت گرفته در شورای بازنگری قانون اساسی و حذف شرط مرجعیت،

د- اشاره به «صلاحیت مرجعیت» در اصل 107 قانون اساسی مصوب 1358،

بر آن می شوند تا در تصمیم گیری خود، شرط «مرجعیت بالفعل» را به کنار نهاده و از میان «مجتهدان عادل» رهبری نظام را برگزینند.

البته در چارچوب این رویکرد همچنان مسأله انتخاب «رهبر» یا «شورای رهبری» به صورت جدی مطرح است و لذا بحث ها بر این مسأله متمرکز می گردد.

در این مرحله، موافقان استمرار رهبری نظام به صورت فردی، بعضاً به معرفی مصادیقی بدین منظور می پردازند که اگر چه از شخصیتهای برجسته روحانی و قابل احترام از سوی همگان بودند -از جمله آیت الله العظمی گلپایگانی اما غالب اعضای خبرگان با تصدی مسئولیت خطیر و پیچیده رهبری نظام از سوی این شخصیتها موافقت نداشتند. در مقابل، دیدگاه موافقان تشکیل «شورای رهبری» -که آیت الله خامنه ای نیز در این طیف قرار داشت- با انتقادات جدی مواجه می گردد که از یک سو مبتنی بر طرح اشکالات منطقی و اصولی بر آن بود و از سوی دیگر، از تجربیات ناموفق یک دهه گذشته در زمینه «مسئولیت های شورایی» بهره می گرفت و تبعات ناشی از شکل گیری چنین شورایی را گوشزد می کرد.

نظریه رهبری فردی

اما فارغ از این دو نظریه، نکته جالب توجه آن که در کلیه پیشنهادهای ارائه شده برای ترکیب اعضای شورای رهبری، نام آیت الله خامنه ای نیز به چشم می خورد و حتی هنگامی که آیت الله آذری قمی از طرفداران نظریه رهبری فردی، آیت الله العظمی گلپایگانی را به عنوان رهبر معرفی می نماید، بر این نکته تأکید می ورزد که آیت الله خامنه ای معاونت ایشان را بر عهده داشته باشد.

نظر اکثریت بر رهبری فردی

پس از بحث های فراوانی که درباره استمرار رهبری نظام به صورت فردی یا شورایی صورت می گیرد، نهایتاً اکثریت خبرگان نظر موافق خود را با انتخاب یک فرد به عنوان رهبر نظام در یک رأی گیری اعلام می دارند و بنابراین با کنار رفتن نظریه شورایی، بلافاصله یافتن مصداق رهبری در دستور کار قرار می گیرد و این بار، بیشتر از قبل نگاه ها متوجه آیت الله خامنه ای می گردد.

در همین حال، درخواست آیت الله محسن مجتهد شبستری از آیت الله هاشمی رفسنجانی، نائب رئیس مجلس خبرگان، برای بیان آنچه ایشان از امام خمینی راجع به شایستگی آیت الله العظمی خامنه ای برای رهبری نظام شنیده است، توجه همگان را به خود جلب می کند!

آیت الله هاشمی رفسنجانی با بیان این که حضرت امام یک بار در جمع رؤسای سه قوه با حضور حاج سید احمد آقا و یک بار در گفتگوی دو طرفه با ایشان، بر شخص آیت الله خامنه ای به عنوان فرد شایسته رهبری تأکید کرده اند، اعضای خبرگان را از نظر رهبر فقید خود مطلع می سازد و آیت الله موسوی اردبیلی که در جلسه مزبور حاضر بوده است نیز بر صحت این نقل قول شهادت می دهد.

از سوی دیگر نقل قول این مطلب از حاج سید احمد خمینی که حضرت امام به هنگام مسافرت اخیر آیت الله خامنه ای به کره شمالی و مشاهده تصویر ایشان از تلویزیون بر شایستگی ایشان برای رهبری تأکید ورزیده اند، این واقعیت برای اعضای خبرگان روشن می گردد که حضرت امام تا آخرین روزها بر این نظر خود ثابت بوده اند و با تکرار آن به مناسبت های مختلف قصد تثبیت نظر خاص خود را در ذهن نزدیکانشان داشته اند.

تنها شخص مخالف رهبری فردی

با به میان آمدن نام آیت الله خامنه ای به عنوان رهبری نظام، تنها یک نفر به مخالفت جدی با این مسأله می پردازد و پیش از آن که رأی گیری در این باره صورت گیرد، خود را به پشت تریبون می رساند.

آیت الله خامنه ای ابتدا به اعلام نظر خود مبنی بر موافقت با «شورای رهبری» می پردازند که با توجه به تصویب رهبری فرد از سوی خبرگان، بناچار از آن عبور می کنند.

در مرحله بعد ایشان تلاش می کنند تا نگاه ها را از خود منصرف و به سوی دیگری معطوف دارند که این نیز به دلیل شناخت اعضای خبرگان از ایشان، مؤثر واقع نمی شود.

سپس ایشان با طرح سؤالی خاص در صدد برانگیختن واکنشی در قبال خویش بر می آید و لذا با قاطعیت از آیت الله آذری قمی که مؤکداً بر انتخاب ایشان به رهبری اصرار داشت، می پرسند چنانچه من رهبر شوم و حکمی کنم، شما تبعیت می کنید؟ پاسخ آیت الله آذری قمی به این سؤال که تبعیت از حکم ولی امر را بر خود واجب می شمارد، همه راه ها را بر آیت الله خامنه ای بست و ایشان در نهایت با اعلام مخالفت خویش با این انتخاب، تریبون را ترک می نمایند.

انتخاب شایسته ولی فقیه و رهبری به اتفاق آراء

دقایقی پس از این، خبرگان با اکثریت قریب به اتفاق آرا، آیت الله خامنه ای را به رهبری نظام برگزیده و مسئولیت سنگین ولایت امر را بر دوش ایشان می گذارند.

در پایان، روایت آن روزها را از نگاه آیت الله خامنه ای می خوانیم:

«...مکرر از من به عنوان عضو شورای رهبری اسم می آوردند، که البته در ذهن خودم آن را رد می کردم، اگر چه به نحو یک احتمال برایم مطرح می شد که شاید واقعاً این مسئولیت را به من متوجه کنند. در همان موقع به خدا پناه بردم و روز شنبه قبل از تشکیل مجلس خبرگان، با تضرع و توجه و التماس، به خدای متعال عرض کردم: پروردگارا، تو که مدبر و مقدر امور هستی، چون ممکن است به عنوان عضوی از مجموعه شورای رهبری، این مسئولیت متوجه من شود، خواهش می کنم اگر این کار ممکن است اندکی برای دین و آخرت من زیان داشته باشد، طوری ترتیب کار را بده که چنین وضعیتی پیش نیاید. واقعاً از ته دل می خواستم که این مسئولیت متوجه من نشود.

بالأخره در مجلس خبرگان بحثهایی پیش آمد و حرفهایی زده شد که نهایتاً به این انتخاب منتهی شد. در همان مجلس، کوشش و تلاش و استدلال و بحث کردم، تا این کار انجام نگیرد، ولی انجام گرفت و این مرحله گذشت. من همین الآن خودم را یک طلبه معمولی و بدون برجستگی و امتیازی خاص می دانم، نه فقط برای این شغل با عظمت و مسئولیت بزرگ بلکه - همان طور که صادقانه گفتم- برای مسئولیت های به مراتب کوچکتر از آن، مثل ریاست جمهوری و کارهای دیگری که در طول این ده سال داشتم. اما حالا که این بار را روی دوش من گذاشتند، با قوت خواهم گرفت؛ آن چنان که خدای متعال به پیامبرانش توصیه فرمود: «خذها بقوه»

برای این مسئولیت، از خدا استمداد کردم و باز هم استمداد می کنم و هر لحظه و هر آن، در حال استمداد از پروردگار هستم تا بتوانم این مسئولیت را در حد وسع خودم - که تکلیف هم بیش از وسع نیست - با قدرت و قوت و حفظ شأن والای این مقام، حفظ کنم و انجام بدهم. این تکلیف من است که امیدوارم ان شاء الله مشمول لطف و ترحم الهی و دعای ولی عصر (عج) و مؤمنین صالح باشم.»[1]

پی نوشت

[1] بیانات مقام معظم رهبری، در مراسم بیعت ائمه جمعه سراسر کشور به اتفاق رئیس مجلس خبرگان – 12 / 4 / 1368

موافقین ۰ مخالفین ۰ ۹۶/۱۰/۰۴
khademoreza kusar

نظرات (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی