دانستنی های ثمر بخش
در حسن قناعت
قال رسول الله (ص):
«القناعة ملک لا یزول و هی مرکب رضی الله تعالی تحمل صاحبها الی داره فاحسن التوکل فیما لم تعطه و الرضا بما اعطیت و اصبر علی ما اصابک. . . »
فرار از حرام و کسب حرام و مشتبه، مورد سفارش و توصیه اسلام و ائمه و شارع مقدس است لذا وسایلی که بتواند این امر را محقق کند در لسان آنها بیان شده از جمله آنها قناعت است پیامبر می فرماید:
قناعت ملک زوال ناپذیر می باشد و قناعت مرکبی است که خداوند راضی است که سوار او به مقصد برسد پس توکل خود بر خدا را استوار ساز و به آنچه داده اند راضی باش.
زهد و زاهدی
قال الصادق علیه السلام:
«الزهد مفتاح الاخرة و البراة من النار و هو ترک کل شی یشغلک عن الله تعالی من غیر تأسّف علی فوتها و لا اعجاب فی ترکها و لا انتظار فرج منها و لا طلب محمدة علیها و لا غرض لها بل یری فوتها راحة و کو نها افة. . . والزاهد هو الذی یختار الاخرة علی الدنیا و الذّل علی العزّ. . . و عافیة الاجل علی المهنة العاجل. . . و تکون نفسه فی الدنیا و قلبه فی الاخرة»
حضرت صادق علیه السلام در باره زهد و زاهدی می فرماید:
زهد کلید دری است از اینکه بر چیزی که تو را از خداوند متعال دور کند، دوری کنی. لکن این دوری بدون تأسف بر فوت آن و اعجاب و بزرگ نمایی هم نباشد و در زهد انتظار بر آورده شدن در آینده مطلوب نیست، زاهد برای زهد خود نباید منتظر تشکر و خوش آیند دیگران باشد زاهد کسی است که آخرت را بر دنیا و کوچکی در دنیا را بر عزّت نامطلوب و غیر معقول و معنوی برگزیند.
اسم اعظم
«سئل عن رسول الله (ص) عن اسم الاعظم فقال (ص) کل اسم من اسماء الله اعظم ففرغ قلبک عن کل ما سواه و ادعه بای اسم شئت»
در اینکه تمامی اسامی خداوند جلوه ای از ذات اوست پیامبر (ص) فرموده هر اسم خداوند اسم اعظم است قلب و درون خود را از غیر خدا خالی کن و آن وقت خدا را با هر اسمی خواستی بخواه و دعا کن که استجابت نزدیک می شود.
حضرت صادق در حلاوت دعا و در ظّل و سایه خداوند بودن را اینطور ترسیم می فرماید:
«قال الصادق لقد دعوت الله مرّةً فاستجاب لی و نسیتُ الحاجة لان الستجابته باقباله علی عبده عند دعوته اعظم و اجّل مما یرید العبد. . . »
یک بار هنگام دعا استجابت خداوند نصیبم شد یعنی اقبال و توجه خداوند را در درون خود احساس و درک نمودم حاجت و خواسته خود را فراموش کردم زیرا عنایت و اقبال ذات احدیت را زیباتر و بزرگ تر دیدم که در اندرون من مانند خورشید می تابیده.
امام سجّاد در خصوص کسی که برای بدست آوردن فضیلت معنوی و نفسانی، از فضیلت فرائض با ترک آن محروم می شود چگونه در دریای فوض الهی وارد خواهد شد، می فرماید:
«عجبت لطالب فضیلةٍ تارک لفریضة» و این امر تحقق پیدا نمی کند مگر به جهت محروم بودن از معرفت امور دنیوی و نفسانی و ترک نمودن و اعراض کردن از اراده و مشیت خدای متعال.
قال رسول الله (ص):
«کفی بالموت واعظا و بالعقل دلیلا و بالتقوی زاداً و بالعباده شغلًاً و باالله مونساً و بالقران بیاناً»
بالاترین موعظه برای تلطیف روح و نصیحت واقعی، یاد مرگ است و بالاترین دلیل برای اثبات امور، بهترین توشه برای آخرت، تقوی و پرهیزگاری است و عبادت خداوند زیباترین و پرمنفعت ترین مسئولیت دنیوی و خداوند بهترین مونس و هم راز است و شرح و بسط معانی فرهنگ دینی در قرآن مجید پیدا می شود.
در فواید سکوت ممدوح
قال الصادق علیه السلام:
«الصمت شعارٌ للمحققین بحقایق ما سبق و جف القلم به، و هو مفتاح کل راحة من الدنیا و الاخره و فیه رضی الله و تخفیف الحساب و الصون من الخطایا و الزلل و قد جعل الله ستراً علی الجاهل و زینا للعالم. . . فاغلق باب لسانک عما لک منه بدلًا. . .
سکوت، شعار کسانی است که می خواهند حقایق گذشته را در یابند. سکوت کلید راحتی دنیا و آخرت است در سکوت رضامندی خدا و تخفیف حساب اخروی و مصون ماندن از خطا و لغزش است خداوند سکوت را پرده ساتر برای جاهل و وسیله تزین برای عالم قرار داده پس زبان خود را از آن چیزهائی که می توانی ساکت باشی بسته نگهدار.
در حسن و زیبائی قناعت
قال الصادق علیه السلام:
«لو حلف القانع بتملکه علی الدارین لصدّقه الله عزّ و جل بذلک و ابرّه لعظم شان مرتبة القناعة»
امام صادق علیه السلام فرمود:
اگر قانع و کسی که در دنیا قناعت پیشه کرده قسم یاد کند که دنیا و آخرت در تملّک و ملکیت اوست خداوند او را تصدیق و امضا می کند یعنی کلام او عین حقیقت است زیرا مرتبت و مقام قناعت آن را ایجاب می کند.
قال الصادق علیه السلام:
«نجوی عارفین تدور علی ثلثة اصول الخوف و الرجاء و الحب»
حضرت صادق فرمود:
مناجات عارفین (عرفا) بر سه محور استوار است، ترس، امید، دوستی، اگر خوف از خدا باشد از معاصی و گناه فرار می نماید و چون امیدوار به رحمت خدا است، خدا را می خواند و یاد می کند و فعلیت دوستی با خداوند او را بر دیگری ترجیح داده و دستورهای او را عمل می کند.
معنای تسلیم در برابر خداوند
قال الصادق علیه السلام:
«من اتی بامرالله تعالی و سنت نبیه (ص) خاضعا له خاشعاً فیه فله الامان من بلاء الدنیا و البرائة من عذاب الاخرة»
سلام از اسمای خاص خداوند است خدا آن را در میان بندگان به ودیعت گذارده تا در تمامی شئون خود به کار گیرند و از خطرات در امان باشند لذا حضرت صادق فرموده «هر کس امر خداوند متعال و سنّت و روش پیامبر او را در حالی که خشوع و خضوع هم دارد انجام دهد از بلایای دنیوی و از آتش جهنم اخروی در امان خواهد بود. »[1]
پی نوشت:
[1] غروی، احمد، انوار هدایت، مجموعه احادیث اخلاقی، 1جلد، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامى آذربایجان شرقى - تبریز - ایران، چاپ: 1، 1391 ه.ش.
