چرا باید برای کودکان کتاب بخوانیم؟؟؟

تحقیقات نشان داده است که کتابخوانی برای کودکان باعث رشد زبان و پدید آیی مهارت های سوادآموزی در آنها می گردد و در نهایت کودکان را برای ورود به مدرسه آماده می کند.

کتابخوانی و مهارت های زبان و سوادآموزی در کودکان

کتابخوانی برای کودکان ارتباط مستقیم با توانایی سوادآموزی آنها دارد. سوادآموزی به مجموعۀ مهارت ها و دانشی گفته می شود که کودکان قبل از یادگیری مهارت های اصلی، همچون خواندن و نوشتن، باید کسب کنند تا بتوانند به مراحل پیشرفته تر خواندن دست یابند. زمانی که والدین برای کودکان خود با صدای بلند کتاب می خوانند، کودکان به تدریج یاد می گیرند که حروف الفبا را شناسایی کنند و متوجه می شوند که کلمات چاپ شده در کتاب ها بر کلمات گفتاری دلالت دارد. آنها با این کار یاد می گیرند که چطور کتاب را در دست خود بگیرند و صفحات آن را ورق بزنند. کتابخوانی همراه با کودکان باعث یادگیری مفاهیم چاپ شده در کتاب ها می گردد و کودکان را با زبان نوشتاری کتاب (که قاعدتاً متفاوت از زبان گفتاری است)، ساختار داستان (مثلاً داستان هایی که دارای آغاز، شرح و پایان اند) و قواعد سوادآموزی (از جمله نحو و دستور زبان)، که از عناصر اصلی درک متون به شمار می آیند، آشنا می کند. پیدایی این مهارت های سوادآموزی اولیه برای موفقیت در مراحل بعدی خواندن خیلی مؤثر ند.

آگاهی واج شناختی و دانش الفبا

آگاهی واج شناختی (توانایی تولید و تغییر صداهای زبان گفتاری) مهم ترین پیش نیاز برای یادگیری مهارت خواندن است. کودکان برای خواندن کلمات باید قواعد تبدیل حروف چاپی به صداهای معنادار را یاد بگیرند. به عنوان مثال، حساسیت کودکان پیش دبستانی به قافیه و کلمات مکرر در سنین 4 تا 5 سالگی منجر به پیشرفت آنها در خواندن می شود و باعث می شود که مهارت های هجی کردن را تا سن 6 تا 7 سالگی یاد بگیرند.

خیلی از کتاب های الفبا بدین صورت است که اسم هر حرف با تصویر شیئی همراه شده است که با آن حرف الفبا آغاز می شود؛ به عنوان مثال در کنار حرف «میم»، تصویرهای مار و موش آمده است. وقتی والدین همراه با فرزندان خود کتاب می خوانند بر صداهای اول این کلمات تأکید می کنند و با این کار واج های اول یا واج های دیگر کلمات را به آنها آموزش می دهند. کودکانی که در آگاهی واج شناختی مشکل دارند، در خواندن با مشکل مواجه می شوند. از این رو والدین باید به آنها کمک کنند که بر این مشکلات فائق آیند؛ بدین صورت که ابزارهای سوادآموزی مختلف را در اختیار آنها قرار دهند و به آنها کمک کنند که از رابطۀ بین حروف و صداها آگاهی پیدا کنند.

با اینکه خواندن مشترک با کودک باعث رشد دانش الفبا در آنها می شود؛ ولی خیلی از والدین بر معنای داستان تأکید می کنند، نه بر کلمات چاپ شده در کتاب. آگاهی از اسامی حروف الفبا به تنهایی ارتباطی با توانایی خواندن ندارد؛ اما دانستن صدای حروف الفبا (مثلاً حرف «س» مثل کلمه «سه» تلفظ می شود) خیلی اهمیت دارد.

زمان شروع کتابخوانی برای کودکان با رشد زبانی آنها ارتباط دارد: کودکانی که والدین شان در سنین پایین تر برای آنها کتاب می خوانند، در آینده نمرات بهتری در آزمون های زبان کسب خواهند کرد.

کتابخوانی برای کودکان به عنوان یک تجربۀ مشترک

یک مزیت مهم کتاب خوانی با صدای بلند برای کودکان این است که والدین و دیگر اطرافیان می توانند به طور متمرکز با کودک تعامل کنند.

روابط اولیۀ والدین با کودک، بر مشارکت کودکان در فعالیت های سوادآموزی تأثیر می گذارد.

کتاب خوانی برای کودکان نه تنها آنها را از روایت های داخل کتاب آگاه می کند، بلکه باعث می شود که کودکان روایت های شخصی خود را نیز یاد بگیرند و این بر عزت نفس آنها تأثیر مثبت می گذارد. کتاب خوانی نقشی مهم در الگوی خواب کودکان دارد، چون این کار در واقع بخشی از برنامۀ زمان خواب اوست.

خواندن کتاب همراه با کودکان به آنها کمک می کند که رابطه با همسالان، روش های برخورد با مشکلات، ایجاد عزت نفس و دانش کلی دربارۀ جهان را یاد بگیرند.

کیفیت و شیوۀ کتاب خوانی مشترک

والدین باید علائق و انگیزه های شخصی کودکان را در نظر داشته باشند تا بتوانند آنها را به کتاب ها علاقه مند کنند. وقتی کودکان از روی علاقه با مهارت های سوادآموزی مواجه می شوند، موضع گیری مثبت نسبت به زیاد خواندن پیدا می کنند.

نه تنها خود مطالعه دارای اهمیت است، بلکه نوع گفت وگوهایی که بین والدین و کودکان در هنگام کتاب خوانی رد و بدل می شود و کیفیت عاطفی این تعامل ها و نیز بحث های مرتبط با کتاب و مطالب چاپ شده در آن نیز مهم است.

یکی از مؤثرترین بخش های خواندن مشترک، اتفاقاتی است که در فاصلۀ زمانی ورق زدن صفحات کتاب و مکث زمان پایان کتاب رخ می دهد. امروزه ثابت شده است که استفاده از گفت وگوهای خارج از کتاب و مشارکت فعال والدین و فرزندان در این زمان، برای تقویت زبان کودکان دارای فواید بسیار ارزشمند است. این گفت وگوها عمدتاً فراتر از اطلاعات کتاب و توضیحات آن است که معمولاً با تجارب قبلی کودک و واقعیت های جهان خارج ارتباط دارد و گاهی به شرح توضیحات اضافی می پردازد (مثلاً آن دختربچه گریه کرد چون خیلی ناراحت شده بود) یا گاهی کلمات موجود در کتاب را توضیح می دهد (مثلاً مادیان یک نوع اسب است). اگر مادران هنگام کتاب خوانی برای کودکان پیش دبستانی خود از این گفت و گوها استفاده کنند، عملکرد بعدی کودکان در بخش هایی همچون لغات، درک مطلب، تعاریف و مهارت های اولیۀ سوادآموزی افزایش خواهد یافت. مشارکت در بحث های مربوط به کتاب، که معمولاً شامل این گفت وگوهای خارج از کتاب می باشد، به کودکان کمک می کند که معنی کلمات پیچیده را که برای پیش بینی ها لازم است، درک کرده، از آنها استفاده کنند، حالت های درونی شخصیت های داستان را توصیف و داستان را ارزیابی کنند. این کار همچنین فرصتی فراهم می آورد تا کودکان دربارۀ احساسات خود حرف بزنند. رشد اولیۀ زبان و مهارت های سوادآموزی در کودکان عمدتاً به مشارکت فعال آنها در فرایند کتاب خوانی مشترک بستگی دارد و خواندن متن به تنهایی چندان مؤثر نمی باشد.

خلاصه

کتاب خوانی با صدای بلند برای کودکان، به ویژه با مشارکت دادن کودکان، باعث رشد زبان و پدیدآیی مهارت های سوادآموزی در آنها می شود و رابطه ای مؤثر بین والدین و فرزندان ایجاد می کند. این کار عشق به مطالعه را، که خیلی مهم تر از بهبود مهارت های ویژۀ سوادآموزی است، افزایش می دهد. اگر والدین نگرش مثبت نسبت به خواندن داشته باشند، راحت تر می توانند فرصت های مناسب را برای فرزندان خود فراهم کنند. وقتی والدین به همراه فرزندان خود کتاب می خوانند، درک آنها را از دنیای پیرامون و مهارت های اجتماعی شان افزایش می دهند و توانایی آنها را در زمینۀ راهبردهای یادگیری تقویت می کنند.