اصلاح بین مردم وجواز دروغ
جواز دروغ در اصلاح بین مردم و عدم جواز راستگویی در فساد
1- امام صادق (ع) از پدرانش نقل می کند: در سفارشهای پیغمبر (ص) به علی (ع) هست: یا علی، خداوند دروغ را برای اصلاح بین مردم دوست می دارد و راستگویی را که سبب فساد شود نمی پسندد، تا آن جا که فرمود: یا علی در سه مورد دروغ گفتن نیکوست، 1- حیله کردن در جنگ، 2- وعده دادن به همسر خود، 3- اصلاح بین مردم.
2- امام صادق (ع) از پدرانش نقل می کند: که پیغمبر (ص) فرمود: در سه جا دروغ گفتن نیکوست، 1- حیله در جنگ، 2- وعده دادن به همسر خویش، 3- اصلاح بین مردم. و در سه مورد راست گفتن زشت است، 1- در سخن چینی بین مردم، 2- آگاه کردن شخص از جریان خانواده اش به آنچه که دوست ندارد، 3- تکذیب کردن شخصی را در خبری که می دهد، فرمود: همنشینی با سه گروه دل را می میراند، 1- همنشینی با فرومایگان، 2- گفتگو با زنان، 3- همنشینی با ثروتمندان.
3- امام صادق (ع) فرمود: اصلاح کننده «بین دو نفر یا دو جمعیت» دروغگو نیست.
4- حسن صیقل گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: از امام باقر (ع) در باره قول حضرت یوسف (ع) که فرمود: «ای کاروان شما دزد هستید» برای ما روایت شده که آن حضرت فرموده است: به خدا قسم آنها دزدی نکردند و یوسف هم دروغ نگفت، و همچنین در باره آنچه که ابراهیم (ع) فرمود «بلکه بزرگشان این کار را کرده بپرسید از آنها اگر حرف می زنند» فرموده است سوگند به خدا آنها آن کار را نکرده اند و ابراهیم هم دروغ نگفت؟ امام صادق (ع) فرمود: ای صیقل نظرتان در این مورد چیست؟ عرض کردم جز تسلیم به رأی شما ما نظر دیگری نداریم، راوی گوید: پس آن حضرت فرمود: خداوند دو چیز را دوست و دو چیز را دشمن دارد خرامیدن «با غرور راه رفتن» در بین دو صف (از لشکر اسلام و کفر را) دوست دارد و دروغ را در اصلاح بین مردم می پسندد، و خرامیدن در راهها و کوچه ها، و دروغ را در غیر اصلاح مردم دشمن دارد، بنا بر این ابراهیم (ع) که فرمود: «بلکه این کار را بزرگشان کرده» قصد اصلاح داشت، و برای راهنمایی بر این که آنها چنین کاری نمی توانند انجام دهند، و یوسف هم قصد اصلاح داشت.
5- عیسی بن حسان گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که می فرمود: گوینده هر دروغی روزی مورد سؤال قرار خواهد گرفت.
1- شخصی که در جنگ حیله کند گناهی بر او نیست، 2- کسی که قصد اصلاح بین دو نفر را دارد و به یکی از آنها غیر آنچه که به دیگری گفته بگوید و با این دروغ اراده اصلاح بین آنها را داشته باشد، 3- کسی که به همسرش وعده ای بدهد که بعدا قصد انجام آن را نداشته باشد.
6- امام صادق (ع) فرمود: سخن بر سه گونه است، راست، دروغ، و اصلاح بین مردم «راوی گوید» عرض شد قربانت گردم، منظور از اصلاح بین مردم چیست؟ فرمود: از کسی در باره شخص دیگر سخنی می شنوی که اگر آن سخن به او برسد رنجیده می شود، پس تو او را دیدار کرده و بر خلاف آنچه که شنیده ای بگویی از فلانی در باره خوبی تو چنین و چنان شنیدم.
7- امام صادق علیه السلام فرمود: که پیغمبر (ص) فرموده است: شخص مصلح دروغگو نیست، سپس این آیه را خواند أَیتُهَا الْعِیرُ إِنّکمْ لَسارِقُونَ آنگاه فرمود: قسم به خدا آنان سرقت نکردند و یوسف هم دروغ نگفت، آنگاه این آیه را خواند بَلْ فَعَلَهُ کبِیرُهُمْ هذا فَسْئَلُوهُمْ إِنْ کانُوا ینْطِقُونَ سپس فرمود: سوگند به خدا آنها آن کار را نکرده بودند و ابراهیم هم دروغ نگفت.
8- امام صادق (ع) فرمود: در مورد شخصی که از او اجازه ورود خواستند و او به کنیزش گفته که بگو این جا نیست، فرمود: عیب ندارد این دروغ نیست.
9- در حدیثی امام صادق (ع) فرمود: به اصحابم چنین چنان ابلاغ کن، و به ایشان چنین و چنان ابلاغ کن راوی گوید عرض کردم، نمی توانم این جملات را عینا حفظ کنم، آنچه که یاد گرفته ام می گویم، و بهتر از آن نمی توانم حفظ کنم، فرمود: اشکال ندارد زیرا مصلح دروغگو نیست.
10- امام رضا (ع) فرمود: همانا مرد به برادر دینی اش سخن راستی بگوید تا وی را برنجاند، چنین شخص نزد پروردگار کذاب به شمار آید، و همانا مرد به برادر دینی خود دروغ بگوید و قصدش از دروغ، سود رساندن به او باشد، وی نزد خدا راستگو به شمار آید.
11- علی (ع) فرمود: نشانه ایمان است که راستگویی را در جایی که به تو ضرر دارد بر دروغی که برایت سود دارد ترجیح بدهی، و بیش از علمت سخن نگویی، و در سخن گفتن در باره دیگران از خدا پروا داشته باشی.
