نتیجه فتنه و آزمایش :

نتیجه فتنه و آزمایش :

امام على علیه السلام ـ بعد از کشته شدن عثمان ـ فرمود:

 ألا و إنّ بَلِیَّتَکُم قد عادَت کَهَیئَتِها یَومَ بَعَثَ اللّه ُ نَبیَّهُ ( نَبیَّکُم ) صلى الله علیه و آله

 و الذی بَعَثَهُ بالحَقِّ ،  لتُبَلبَلُنَّ بَلبَلَةً  و لتُغَربَلُنَّ غَربَلَةً ··· حتّى یَعودَ أسفَلُکُم أعلاکُم  و أعلاکُم أسفَلَکُم

 و لیَسبِقَنَّ سابِقونَ کانوا قَصَّرُوا   و لیُقصِّرَنَّ سَبّاقُونَ کانوا سَبَقُوا

هان! آزمایش و فتنه تان  ، همچون روزى که خداوند پیامبر خود صلى الله علیه و آله را برانگیخت  ، برگشته است.

سوگند به آن که او را به حق مبعوث کرد، هر آینه چنان درهم آمیخته و چنان غربال و···شوید که آن که پایین است رو آید و آن که در زبَر است به زیر در شود

و پیشى جویندگانى که عقب مانده اند پیشى گیرند و پیشى گیرندگانى که جلو افتاده اند عقب مانند .

( نهج البلاغة : الخطبة ۱۶ )

امام صادق علیه السلام :

 و اللّه ،لا یکونُ ما تَمُدُّونَ إلَیهِ أعیُنَکُم حتّى تُغَربَلُوا .

لا و اللّه ، لا یکونُ ما تَمُدُّونَ إلَیهِ أعیُنَکُم حتّى تُمَحَّصُوا .

 نه به خدا ، آنچه بدان چشم مى کشید واقع نشود، مگر آن گاه که غربال شوید.

نه به خدا،  آنچه به سوى آن چشم مى کشید واقع نشود، مگر آن گاه که در بوته آزمایش گداخته شوید··· .

( الکافی : ۱/۳۷۰/۶، انظر تمام الحدیث )

امام صادق علیه السلام :

و اللّه، لَتُمَحَّصُنَّ .

و اللّه ِ، لَتُمَیَّزُنَّ .

و اللّه ِ،  لَتُغَربَلُنَّ .

حتّى لا یَبقى مِنکُم إلاّ الأندَرُ ··· .

 به خدا قسم که در بوته آزمایش گداخته مى شوید···

به خدا قسم که از یکدیگر متمایز مى شوید .

به خدا قسم که غربال مى شوید .

چندان که از شما جز اندکترین شمار باقى نماند··· .

( بحار الأنوار: ۵/۲۱۶/۱ )

شیوه پناه بردن به خدا از فتنه :

امام على علیه السلام ـ به مردى که مى گفت :

اللّهُمّ إنّی أعوذُ بکَ مِن الفِتنَةِ ـ :

أراکَ تَتَعَوَّذُ مِن مالِکَ و وُلدِکَ !

یقولُ اللّه ُ تعالى : « إنّما أمْوالُکُم و أولادُکُم فِتنَةٌ »

و لکنْ قُل : اللّهُمّ إنّی أعوذُ بکَ مِن مُضِلاّتِ الفِتَنِ .

 بار خدایا! از فتنه به تو پناه مى برم ـ فرمود:

مى بینم که از مال و فرزندت به خدا پناه مى برى .

خداوند متعال مى فرماید: « جز این نیست که داراییها و فرزندان شما فتنه (مایه آزمایش) هستند »  (  الأنفال: ۲۸ و التغابن: ۱۵ )

[چنین مگو ] بلکه بگو : بار خدایا! از فتنه هاى گمراه کننده به تو پناه مى برم.

( الأمالی للطوسی : ۵۸۰/۱۲۰۱ )

امام على علیه السلام :

 لا یقولَنَّ أحَدُکُم : اللّهمّ إنّی أعوذُ بِکَ مِن الفِتنَةِ ؛

لأنّهُ لیسَ أحَدٌ إلاّ و هُو مُشتَمِلٌ على فِتنَةٍ ،

و لکنْ مَنِ استَعاذَ  ، فَلْیَستَعِذْ مِن مُضِلاّتِ الفِتَنِ ؛

فإنّ اللّه َ سبحانَه یقولُ : « و اعْلَمُوا أنّما أمْوالُکُم و أوْلادُکُم فِتنَةٌ » .

هیچ یک از شما نگوید : خدایا ! از فتنه به تو پناه مى برم؛

زیرا هیچ کس نیست که از فتنه ( آزمایش ) برکنار باشد،

بلکه کسى که [ از فتنه ] به خدا پناه مى برد، باید از فتنه هاى گمراه کننده به خدا پناه بَرد که خداوند سبحان مى فرماید:

« بدانید که جز این نیست که دارایى ها و فرزندانتان  ، فتنه ( آزمون ) هستند » .

( نهج البلاغة: الحکمة ۹۳ )

امام على علیه السلام : 

اللّهُمّ !  إنّا نَعوذُ بکَ أن نَذهَبَ عن قَولِکَ  أو أن نُفتَتَنَ عن دِینِکَ .

بار خدایا ! به تو پناه مى بریم که از گفتارت روى گردانیم  یا از دین تو منحرف شویم .

( نهج البلاغة : الخطبة ۲۱۵ )

معناى فتنه :

امام على علیه السلام ـ در پاسخ به سؤال از معناى فتنه که از کلمات متشابه در قرآن است ـ فرمود:

« الم * أ حَسِبَ الناسُ أنْ یُتْرَکُوا أنْ یَقُولوا آمَنّا وَ هُم لا یُفْتَنُونَ » ( عنکبوت،1و2 ) 

و قولِهِ لِموسى علیه السلام : 

« و فَتَنّاکَ فُتُونا » ( طه،40 )

و مِنهُ فِتنَةُ الکُفرِ :

و هُو قولُهُ تعالى :

« لَقَدِ ابْتَغَوُا الفِتنَةَ مِن قَبْلُ و قَلَّبُوا لَکَ الاُمورَ

 حَتّى جاءَ الحَقُّ و ظَهَرَ أمْرُ اللّه ِ»  ( توبه،48 )

و قولُهُ تعالى :

« و الفِتنَةُ أکْبَرُ مِنَ القَتلِ » (بقره،217) یَعنِی  :  هاهنا الکُفرَ

و قولُه سبحانَهُ فی الذینَ استَأذَنوا رسولَ اللّه ِ صلى الله علیه و آله فی غَزوَةِ تَبُوکَ أن یَتَخَلَّفُوا عَنهُ مِن المُنافقینَ .

فقالَ اللّه ُ تعالى فیهِم :  

« و مِنهُم مَن یَقولُ ائذَنْ لی و لا تَفْتِنّی » (توبه،49) یعنی : ائذنْ لی و لا تُکفِّرْنی .

 فقال عَزَّ و جلّ :

« ألاَ فی الفِتنَةِ سَقَطُوا و إنّ جَهَنَّمَ لَمُحِیطَةٌ بِالکافِرِینَ » (توبه،49) 

و مِنهُ فِتنَةُ العَذابِ :

و هُو قولُهُ تعالى :

« یَومَ هُم علَى النّارِ یُفْتَنُونَ »  (ذاریات،13) أی  : یُعَذَّبُونَ .

«ذُوقُوا فِتْنَتَکُم هذا الّذی کُنتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ»  (ذاریات،14) أی :  ذُوقُوا عذابَکُم .

و مِنهُ قولُهُ تعالى :

« إنّ الّذینَ فَتَنُوا المُؤمِنینَ و المُؤمِناتِ ثُمَّ لَم یَتُوبُوا »  (بروج،10) أی  : عَذَّبُوا المؤمنینَ . 

و مِنهُ فِتنَةُ المَحَبَّةِ للمالِ و الوَلدِ :

 کقولِهِ تعالى :

(« إنّما أمْوالُکُم و أوْلادُکُم فِتنَةٌ »  (تغابن،15)  : أی إنّما حُبُّکُم لَها فِتنَةٌ لَکُم .

و مِنهُ فِتنَةُ المَرَضِ : 

و هُو قولُهُ سبحانَهُ :

« أ وَ لا یَرَوْنَ أنّهُم یُفْتَنُونَ فِی کُلِّ عامٍ مَرَّةً أو مَرَّتینِ،  ثُمّ لا یَتُوبُونَ و لا هُم یَذَّکَّرُونَ » (توبه،126)  :  أی  : یَمرَضُونَ و یَعتَلُّونَ .

 « الف ، لام ، میم .  آیا مردم پنداشتند که همین که بگویند ایمان آوردیم رها مى شوند و مورد آزمایش قرار نمى گیرند؟»  (   العنکبوت : ۱ ، ۲ )  

و این سخن خداوند به موسى علیه السلام که :

« و تو را بارها آزمودیم »  ( طه : ۴۰ ) 

و از آن جمله است فتنه کفر:

مانند آیه  :

« در حقیقت پیش از این [نیز] در صدد فتنه جویى برآمدند و کارها را بر تو وارونه ساختند،

تا آن که حق آمد و امر خدا آشکار شد،  در حالى که آنان ناخشنود بودند »  ( التوبة : ۴۸ ) 

و آیه :

« و فتنه بزرگتر از کشتار است » ( البقرة : ۲۱۷ ) که در این جا به معناى کفر مى باشد .

و سخن خداوند متعال درباره منافقانى که در جنگ تبوک از پیامبر خدا صلى الله علیه و آله اجازه گرفتند در جنگ شرکت نکنند.

پس خداوند متعال درباره آنها فرمود :

« و از آنان کسى است که مى گوید : مرا [ در ماندن ]اجازه ده و در فتنه ام مینداز»  ( التوبة : ۴۹ ) یعنى  : به من اجازه ده و مرا به کفر مینداز. 

 پس خداوند عزّ و جلّ فرمود:

« هان ! آنان خود به فتنه افتاده اند و بى تردید جهنّم بر کافران احاطه دارد» ( التوبة : ۴۹ )

و از آن جمله است فتنه عذاب  :

که نمونه اش این سخن خداوند متعال است :

« روزى که آنان در آتش مفتون شوند » (  الذاریات : ۱۳ ) یعنى  : عذاب شوند.

« بچشید فتنه خود را. این همان چیزى است که به شتاب آن را مى خواستید » ( الذاریات : ۱۴ )  یعنى  : بچشید عذاب خود را.

و نمونه دیگرش این سخن خداوند متعال است :

« کسانى که مردان و زنان مؤمن را گرفتار فتنه کردند و سپس توبه ننمودند » ( البروج : ۱۰)  یعنى  : مؤمنان را عذاب و شکنجه دادند.

و از آن جمله است فتنه عشق به مال و فرزند :

مانند این سخن خداوند متعال :

« جز این نیست که اموال و فرزندان شما فتنه اند» ( التغابن : ۱۵ ، الأنفال : ۲۸ ) یعنى  : دوست داشتن آنها مایه فتنه و آزمایش شما مى باشد .

و از آن جمله است فتنه بیمارى  :  

که نمونه اش این سخن خداوند سبحان است :

« آیا نمى بینند که آنان در هر سال یک یا دوبار به فتنه گرفتار مى شوند؟ باز هم توبه نمى کنند و عبرت نمى گیرند»  ( التوبة : ۱۲۶)  یعنى  : بیمار و دردمند مى شوند. 

( بحار الأنوار : ۹۳/۱۷ ، ۱۸ )