جوانمرد کیست؟؟؟

بسم اللّه الرحمن الرحیم
الحمدللّه ربّ العالمین والصلوة والسلام على سیّدنا محمّد و آله الطاهرین. لا سیما امام العصر الحجة بن الحسن المهدى، صلوات اللّه و سلامه علیهم اجمعین
* * *
نوشته هایى چند که عنوان «چهل حدیث» به خود گرفته است، بخشى از گفتارهاى آموزنده و تربیتى رسول گرامى اسلام و ائمّه اطهار علیهم السلاممى باشد.
با ظهور دین مقدس اسلام، کلمه و کلام، به حدّ اعجاز رسید، قرآن چشمه کلام الهى بر قلب پیامبر گرامى صلی الله علیه و آله نازل گشت، و هر امر شگفت آورى را در برابر خود به زانو درآورد.
کلام پیامبر و معصومین علیهم السلام که دلهایشان مالامال از این چشمه بود، معجزه دوّم گشت.
نگاه موضوعى به کلمات معصومى علیهم السلام، ما را با بینش همه جانبه رو برو خواهد ساخت، تمامى اختلافهاى ظاهر، جبهه بندى هاى انسانى، و مراتب معناى یک موضوع در یک افق پیش چشم قرار مى گیرد، و آنگاه چشمه کلام معصوم علیهم السلام، انسانها را به دریاى حقیقت مى رساند.
«جوانمردى و فتوت» که موضوع این نوشته است در کلام معصومین علیهم السلام، انسانها را به دریاى حقیقت مى رساند.
«جوانمردى و فتوت» در کلام آنها، از اهمّیت ویژه اى برخوردار است.
جوانمردى وصفى است بزرگ، که سایه بر تمامى جنبه هاى انسانى مى افکند.
جوانمردى است که در هر حال انصاف را رعایت مى نماید و به دشمن آسایش، و مجال تفکر مى دهد.
جوانمردى است که درجات آن، درجات انسانیّت مى گردد.
جوانمردى است که خلوت و جمع را یکسان مى سازد.
جوانمردى است که هیچگاه پشیمانى را به دنبال نمى آورد.
جوانمردى پستى ها، و ذلت ها را مى پوشاند و شعله عشق را بر مى افروزد.
جوانمردى، صراط را مستقیم مى نماید و دین را به ارمغان مى آورد.
جوانمردى است که دین حق را زنده نگه مى دارد.
همگى این مجموعه در خور تامّل، از کتب معتبر احادیث بر گرفته شده است.
ترجمه فارسى آنها براى بهتر در دسترس قرار گرفتن مظامین بلند آنهاست.
هرچند این مجموعه نوعى گردآورى و گزینش است، ولى امید است که نوع انتخاب و ترتیب آن بدین شیوه، جان و مغز ما را مشمول حدیث مبارک نبوى صلی الله علیه و آله: «مَن حَفِظ مِن أُمّتى أربعینَ حَدیثاً، ممّایَحتاجُونَ الیه من أمر دینهم، بَعَثَهُ اللّه ُ یَوْمَ القَیمَةِ، فَقیهاً عالِماً»[ ـ عوالى اللئالى، ج 4، ص 80 و عیون اخبار الرضاع، ج 2، ح 99.] نماید.
پایبندى به رهنمودهاى پر محتواى کلام اولیاء راستین خدا، و رهبران واقعى، زندگى را با معنا، دل را مطمئن، نظر را صائب و سعادت اخروى را نصیب انسانها خواهد نمود.
وَ اِنَّ اللّه َ لایُضیعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً
قم جعفر عباس حائرى
 

  مقدّمه
به قلم: جواد محدثى
بیا تا مونس هم، یار هم، غمخوار هم باشیم
انیس جان هم فرسوده بیمار هم باشیم
شب آید، شمع هم گردیم و بهر یکدگر سوزیم
شود چون روز، دست و پاى هم در کار هم باشیم
دواى هم، شفاى هم، براى هم، فداى هم
دل هم، جان هم، جانان هم، دلدار هم باشیم
فیض کاشانى رحمه الله
صاحبان دلهاى شکسته، در پى مرهم گذار، چشم به این سو و آن سو مى دوزند و غریبان بى پناه، در تنگناهاى زندگى، در سایه همت و فتوت آزاد مردان مى آرمند و مظلومان بلا دیده، دل را با دست گرم و نوازشگر جوانمردان خوش مى سازند.
اگر در جامعه، افراد آزاده اى نباشند که عشق محرومان و ضعیفان را در دل دارند، ستمگران، روزگار آنان را سیاهتر مى کنند.
آیین «رادمردى» حکم مى کند که صاحبان قدرت و مکنت، دستى هم به سر و روى محرومان بکشند و بازوى آنان را بگیرند و از زمینگیرى و خاک نشینى بلند کنند.
«مردانگى» صفت برجسته و ارزشمندى است که آبروبخش یک اجتماع زنده است.
فتوت یا مردانگى، برخوردارى از سجایاى والاى اخلاقى و ارزشهایى است که هم در اندیشه و افکار انسان ها مى نشیند و هم از رفتار و معاشرت و برخوردهاى آنان مى تراود.
داشتن روحیه ایثار و گذشت و همت بلند و عفو و اغماض گوشه اى از فتوّت است، بخشندگى وسخاوت، گوشه اى دیگر و تحمل و صبورى و مدارا و خوشرفتارى، گوشه اى دیگر.
پس «مروّت» و «مردى»، عبارت است از: صداقت، وفادارى، حسن نیت، یکرنگى و نوع دوستى و دل به دست آوردن، نه دل شکستن.
به قول خواجه عبداللّه انصارى:
«اگر بر روى آب روى، خسى باشى
و اگر به هوا پرى، مگسى باشى
دل به دست آر، تا کسى باشى...»[ ـ مقالات، خواجه عبداللّه انصارى.]
و خدا این را مى پسندند و مى پذیرد و پاداش مى دهد، چرا که دلهاى شکسته، جایگاه توجه به خدا و امید به درگاه اوست و جوانمردى، تسکین آن قلوب است.
انسان، به هیچ زینتى، زیباتر از مروت و جوانمردى، آراسته نیست. نه فتوت به ادعاست، و نه جوانمردى به سخن!
فتوت تنها با عمل است که مهر تأیید مى خورد و مقبول خاطرها مى گردد و به حرف نیست!
کرامت، جوانمردى و نان دهى است
مقالات بیهوده، طبل تهى است[ ـ بوستان سعدى شیرازى.]
در روایات، براى جوانمرد، اوصاف و نشانه هاى زیادى بیان شده، که به چند نمونه اشاره مى شود:
۱ ـ «عفو و گذشت»:
روح هاى بزرگ، ظرفیتِ عفو هم دارند، ولى افراد حقیر و فرومایه، به سرعت درصدد انتقام بر مى آیند.
۲ ـ «آغاز به نیکى»:
نیاز را دیدن و شنیدن و پاسخ مساعد و مثبت دادن، مهم نیست. اخلاق جوانمردى آن است که حفظ آبروى دیگران کنى و پیش از سؤالشان، در رفع نیازشان بکوشى.
۳ ـ «پاسخ بدى با نیکى»:
این نیز روحیه والا مى خواهد که در مقابل بدى دیگران، خوبى کنى، اگر ناسزا گفتند، اگر بى اعتنا بودند، تو احترام و ادب کنى، اگر از تو بریدند، تو قطع رابطه و پیوند نکنى.
۴ ـ «عفو با قدرت»:
نشان دیگر اهل فتوّت، آن است که وقتى قدرت دارند و مى توانند انتقام بگیرند، عفو را پیشه مى سازند.
۵ ـ «غمخوارى محرومان»:
جوانمرد، به نیازمندان رسیدگى مى کند، و افتادگان را دستگیرى و حمایت مى نماید و خود را در راحت و رنج و غم و شادى دیگران شریک مى داند. به قول سعدى:
تو کز محنت دیگران بى غمى
نشاید که نامت نهند آدمى[ ـ گلستان سعدى.]
«پوریاى ولى» از پهلوانان نامدار که از مردانگى او، حکایات بسیارى زبانزد مردم است، چنین سروده است:[ ـ فرهنگ فارسى، معین ج 5، اعلام.]

گر بر سر نفس خود امیرى، مردى
ور بر دگرى نکته نگیرى، مردى
مردى نبود فتاده را پاى زدن
گردست فتاده اى بگیرى، مردى
[ ـ چکیده اندیشه ها، ج 2، ص 257.] فتوّت، همان خوشخویى و بخشندگى و مردم نوازى و رسیدگى به بینواست و این ها همه، باید به شکرانه قدرت و توانى باشد که خداوند، عطا کرده است.
از فرازهاى برجسته دوران جوانى رسول خدا صلی الله علیه و آله قبل از بعثت، شرکت او در پیمانى است که عده اى از جوانمردان قریش، براى دفاع از حقوقِ مظلومان بستند و به، «حلف الفضول» معروف شد. این گروه، خود را متعهد مى دانستند که به استغاثه واستمداد بى پناهانى که به حقشان تجاوز مى شود پاسخ دهند. پیامبرخدا صلی الله علیه و آله از این پیمان به نیکى یاد مى کرد و هرگز حاضر نبود به هیچ قیمتى آن را بشکند.[ ـ فروغ ابدیت، ج 1، ص 151.]
نمونه دیگر مروّت و مداراى پیامبر، حتى نسبت به دشمنان سرسخت خویش، اعلان «عفوعمومى» در سال «فتح مکه» بود، که همراه مسلمانان، فاتحانه وارد مکه شد، همه را بخشید و با جمله «اِذهَبُوا فَأنتُمُ الطُلَقاء» همه را آزاد کرد و آب عفو بر آتش کینه ها ریخت.
فتوت و راد مردى على علیه السلام در تاریخ، نمونه است و نمونه هایش هم فراوان. در جنگ خندق، وقتى با رقیبى شجاع، همچون «عمروبن عبدودّ» درافتاد و او را به هلاکت رساند، خواهر «عمرو» کنار کشته برادرش آمد و دید که زره قیمتى او بر تنش باقى است. پرسید: قاتل او کیست؟ گفتند: على ابن ابى طالب. گفت: او را هماوردى بزرگوار و جوانمرد کشته است.[ ـ زندگانى حضرت محمدص، رسول محلاتى، ص 453أ ]
و همین «فتوت»هاى على بود که او را ملقّب و مفتخر به «لافتى الاّ عَلىّ...» ساخت.
سراسر صحنه هاى حماسه آفرین کربلا، نمونه هاى مردانگى بود. چه آن یاران پاکباخته و عاشق، که مردانه بر خنجر دشمن بوسه زدند و شهادت در رکاب امام را بر زندگى چند روزه ترجیح دادند، چه جوانان هاشمى، چه سردار و سالار شهیدان، حسین بن على علیهماالسلام مظهر غیرت الهى، که حتى دشمن را به مردانگى دعوت مى کرد و مى فرمود: اگر دین ندارید، لااقل آزاد مرد باشید و چه علمدار وفا، فرمانده سپاه حسین علیه السلام، حضرت اباالفضل، که مظهر اعلاى فتوت و راد مردى بود.
به دریا پا نهاد و تشنه لب بیرون شد از دریا
مروت بین، جوانمردى نگر، غیرت تماشا کن
سخن از مروت و فتوت و جوانمردى، دامنه وسیع دارد، به خصوص نمونه هاى تاریخى آن در سیره پیامبر و امامان و اصحاب.
درود بر جوانمردان اهل مروت، و بزرگواران فتوت پیشه.


قال الحکیم فى کتابه الکریم:
وَ إِذا خاطَبَهُمْ الجاهِلُونَ
قـالُوا سَـلامـاً.
فرقان / ۶۳
پروردگار متعال مى فرماید:
چون نادانان، (جوانمردان) را خطاب کنند،
در جـواب فقط به آنان سـلام مى کنند.