آنچه که از فواید دنیوی ازدواج بیان شده، به نحوی مربوط به آخرت می شود. زیرا ماحصل همه آنها، زایل شدن استعداد معاصی و دور شدن از لغزش های شیطانی در امور جنسی است و اثر چنین تقوایی در روز قیامت ظاهر خواهد گشت. ولی به هر حال، در اینجا، دو اثری که جنبه معنوی بیشتری در آنها لحاظ شده است، بررسی می نماییم.
در حسن قناعت
قال رسول الله (ص):
«القناعة ملک لا یزول و هی مرکب رضی الله تعالی تحمل صاحبها الی داره فاحسن التوکل فیما لم تعطه و الرضا بما اعطیت و اصبر علی ما اصابک. . . »
فرار از حرام و کسب حرام و مشتبه، مورد سفارش و توصیه اسلام و ائمه و شارع مقدس است لذا وسایلی که بتواند این امر را محقق کند در لسان آنها بیان شده از جمله آنها قناعت است پیامبر می فرماید:
قناعت ملک زوال ناپذیر می باشد و قناعت مرکبی است که خداوند راضی است که سوار او به مقصد برسد پس توکل خود بر خدا را استوار ساز و به آنچه داده اند راضی باش.
1. عطسه: یکی از خرافه های معروف و پایداری که در بین بعضی از عوام هنوز هم رواج دارد اعتقاد به تأثیر «عطسه» است این خرافه در ایران بلکه در دیگر کشورها نیز مرسوم است.
این سنت از دوران پیش از اسلام در اعراب جاهلی نیز وجود داشته است آنها عطسه را پدیده ای بسیار شوم و مقدمه بروز خطر می دانستند و اگر کسی عطسه می کرد هم خود و هم کسانی که صدای عطسه او را می شنیدند دست به هیچ کاری نمی زدند. اگر از دور یا از همسایه صدای عطسه ای به گوششان می رسید بی درنگ می گفتند «بِکلابی»
امام رضا (ع) از خراسان برای فرزندش امام جواد (ع) نامه ای نگاشته و به پسر دلبند خود سفارشات مهمی نمود. بخشی از آن در مورد خدمت به مردم و انفاق و احسان بود. امام هشتم در فرازی از آن می نویسد:
پسرم خدا تو را نگهدارد و از دشمنانت پناه دهد، عزیزم پدرت فدایت باد! من در مورد اموال دنیوی ام به تو توضیح داده ام در حالی که زنده و سرپا هستم. آن اموال را من در اختیار تو گذاشتم تا به بستگانت صله رحم نمائی! به خدمتگزاران پدرم موسی بن جعفر و جدم امام جعفرصادق (ع) احسان و نیکی بکنی![1]
رتبه و جایگاه افراد در قیامت بر اساس معیارهای معنوی است در این جا به چند نمونه از آن ها اشاره می شود.
امام باقر علیه السلام فرمود: قرآن در روز قیامت در بهترین صورت می آید و به مؤمن می گوید بخوان و بالا برو.[1] یکی از اساتید می فرمود: اینکه قرآن میزان رتبه در قیامت محسوب شده است مشروط به آن است که قرآن در قلب و عمل انسان عینیت پیدا کرده باشد و الا به قرائت ظاهری و لفظی قرآن بدون اعتقاد و عمل این مقامات به دست نمی آید.
پرورش یافتگان مکتب امام باقر (ع) آن چنان هوشمندانه عمل می کردند که هر کدام در هر منطقه ای که حضور داشتند، تمام مخالفین و دشمنان اسلام و اهل بیت (علیهم السلام) از نفوذ و عظمت آنان در هراس بودند. آنان با فعالیت های فرهنگی و سیاسی خود طرح ها و نقشه های شیطانی حکومت های ستمگر را افشا نموده و با سخنان روشنگرانه، حقانیت اهل بیت پیامبر (ص) را به گوش مردم می رساندند. این فعالیت ها آنچنان مؤثر بود که طاغوت های زمان، وجود آنان را تحمل نکرده و دستور قتلشان را صادر می کردند.
و روشن شد عرفان و معرفت به معنای شناخت است و آن نیز دونوع است که از نظر ماهیت و حقیقت تفاوت دارند و تنها در لفظ و معنای شناخت مشترک می باشند و این گونه نیست که حقیقت شان یکی باشد، لکن مراتب آنها مختلف می باشد، زیرا معرفت حصولی، شناخت چیزی است به واسطه صورت یا مفهومی از آن، لکن معرفت حضوری شناخت واقعیت عینی آن چیز است بدون دخالت صورت یا مفهومی از آن، مانند آگاهی به گرسنگی هنگام گرسنه شدن و آگاهی به آن هنگام سیربودن، که در نوع دوم تنها مفهومی از گرسنگی برای انسان حاصل است، برخلاف نوع اول که واقعیت آن موجود می باشد. بنابراین شناخت نسبت به حق تعالی و اسما و صفات او، رابطۀوجودی موجودات به او و نیز شناخت حقیقت وجود خویش نیز دارای این دونوع می باشد که هر یک آثار و نشانه هایی دارد.
