احترام به والدین در قرآن با خطاب های گوناگون وارد شده و به مقام و منزلت عظیم آنان و نقش و موقعیت خطیر آنها اشاره بسیارى شده است. البته این دستور نه تنها شامل والدین مسلمان مى شود، بلکه در آیات قرآن احسان و نیکى به پدر و مادر غیر مسلمان را نیز در بر مى گیرد و البته در دستورات انبیاى پیشین نیز بر این مطلب تأکید شده است.
در این نوشتار ما فقط به بعضی نکات که نشان دهنده اهمیت احسان به پدر و مادر است (با استناد به آیات قرآن) اشاره می‌کنیم:
اسلام تحکیم پیوندهای خویشاوندی واستحکام روابط خانوادگی را به شدت مورد تأکید و توجه قرار داده و صله رحم و رسیدگی به بستگان را به عنوان یک ارزش الهی واجب کرده است و خدای متعال آن را در ردیف پرستش خویش قرار داده، می فرماید: «وَ اعبُدوا اللهَ وَ لاتُشرکوا بِهِ شَیْئاً وَ بالوالِدینِ احساناً و بِذِی القُربی. . . ». [1]خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریک او قرار ندهید و به پدر و مادر و خویشان نیکی کنید. در جای دیگر می فرماید: «و اتَّقوا اللهَ الَّذی تَسائَلونَ بِهِ و الاَرحامَ انَّ اللهَ کانَ عَلیکمْ رَقیباً». [2] بترسید از آن خدایی که به نام او از یکدیگر درخواست می کنید؛ و درباره ارحام کوتاهی نکنید، همانا خداوند مراقب شماست.
از آن جا که بیشتر مردم با ذهنیتی که از انبیاء -و عبادات آن ها و ارتباط آنان باخدا و مشکلات فراوانی که آن ها با آن روبه رو بودند- دارند، شاید این سؤال برای آن ها پیش بیاید که آیا انبیا و بخصوص خاتم الأنبیاء و المرسلین، پیامبر رحمت با آن همه مشغله زیاد، شوخی هم می کرد؟
اولین اثر خوردن مال حرام این است که عبادت با چنین مالی مورد پذیرش خدای متعال قرار نمی گیرد.
قال رسول اللَّه صلی الله علیه و آله:
«الْعِبادَةُ مَعَ اکل الْحَرامِ کالْبَناءِ عَلَی الرَّمْلِ (الماءِ)»[1]
عبادت با مال حرام همانند ساختن چیزی بر شنزار است( بر آب است).
در برخی روایات به قبول نشدن عباداتی خاص تصریح شده است.
بسیاری از آموزه های دینی، افزون بر نفع اخروی، منفعت دنیوی نیز برای ما به همراه دارد و به زندگی مادی ما هم سر و سامان می بخشد که صله رحم، یکی از آنهاست. در روایتی از نبی اکرم صلی الله علیه و آله درباره افزایش عمر، یکی از آثار دنیوی صله رحم، چنین آمده است: نمی دانم چیزی را که عمر را زیاد کند، مگر صله رحم. حتی این گونه هم می شود که از عمر کسی سه سال باقی مانده باشد و صله رحم به جا آورد، خداوند عمر او را سی سال زیاد کند و سی و سه سال عمر بگرداند و می شود که از عمر کسی سی و سه سال باقی مانده باشد و قطع صله رحم کند، خداوند سی سال عمر او را کم کند و سه سال بگرداند.
شیخ مفید (ره) در کتاب ارشاد، نقل می کند: مردی از خویشان امام سجّاد علیه السّلام نزد آن حضرت آمد و در برابرش ایستاد و سخنان تندی گفت و به حضرت دشنام داد. امام سجّاد علیه السّلام به او پاسخ نداد، تا او رفت، امام سجّاد علیه السّلام به همنشینان خود فرمود: «آنچه این مرد گفت، شما شنیدید، اکنون دوست دارم همراه من بیائید تا نزد او برویم، و پاسخ مرا به او بشنوید». آنها عرض کردند: می آییم، و ما دوست داریم، تو هم پاسخ او را بگوئی، و ما هم [آنچه می توانیم ] به او بگوئیم.
کفران نعمت می تواند دو اثر را به دنبال داشته باشد که عبارتند از:
یکی از آثار ناشکری و ناسپاسی، افزایش نعمت الهی در دنیا برای برخی است، چنین افزایش نعمتی موجب می شود انسان بیش از گذشته در حالت غفلت بماند و امکان رجوع و انابه وی کم گردد.
