وظیفه منتظران

کسی که منتظر و چشم به راه ظهور و قیام جهانی نجات دهنده بزرگ و موعود امت ها است، بایسته است از نظر عملی، فکری و اعتقادی نیز انتظار و آمادگی خود را نشان دهد. تنها با لقلقه زبان و ادعای چشم به راه بودن، نمی توان خود را منتظر واقعی دانست!! البته مرحله نخست «انتظار سازنده»، باور به وجود منجی و اعتقاد به ظهور او و برپا داشت انقلاب جهانی به دست او است. سپس نوبت به اصلاح و همسوسازی رفتارها، گفتارها و پندارها با این اعتقاد و باور است.

وقتی انسان حقیقتا منتظر کسی باشد، تمام رفتارها و سکناتش نشان از منتظر بودن او دارد.

به عنوان مثال اگر منتظر میهمان باشد، حتما خانه را تمیز و مرتب می کند، وسایل پذیرایی را آماده می کند و با لباس مرتّب و چهره ای شاداب، در انتظار می ماند. چنین کسی می تواند ادعا کند که منتظر میهمان است. اما کسی که نه خانه را مرتّب کرده و نه وسایل پذیرایی را آماده نموده است و نه لباس مرتّب و تمیزی پوشیده و نه اصلا به فکر میهمان بوده است؛ اگر ادعا کند که در انتظار میهمان است. همه او را ریشخند کرده، بر گزافه گویی او خواهند خندید!!

 

لاف عشق و گله از یار زهی لاف دروغ

عشق بازان چنین مستحق هجرانند

                                                                          

بعضی از بایسته ها و وظایف منتظران امام مهدی (عج) را چنین می توان شمارش کرد:

یک. وظایف فردی و اخلاقی

1- 1- سنخیت با امام

منتظران واقعی، وضعیت فکری، روحی و عملی خود را به گونه ای سامان می بخشند که سنخیت کاملی با امام زمان (عج) داشته باشد. به طور کلی هرانسانی دارای سه مرتبه وجودی (افکار، صفات و اعمال) است و هیچ انسانی از این قاعده مستثنا نیست. اگر کسی بخواهد به انسان دیگری نزدیک شود، چاره ای ندارد جز اینکه بکوشد نوع اعتقاد، باورها، صفات و رفتار خود را به ایشان نزدیک سازد تا از این طریق شیعه و پیرو واقعی او باشند.

امام باقر علیه السّلام در تفسیر آیه یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا^[1] فرمود: «اصبروا»، یعنی صبر کنید بر ادای واجبات و «صابروا»، یعنی شکیبا باشید بر اذیت دشمنان و «رابطوا»، یعنی رابطه ناگسستنی با امام خود، مهدی منتظر (عج) داشته باشید»^[2].

1- 2- پرهیزکاری و تزکیه نفس

یکی از وظایف و بایسته های مهم منتظران، آراستن درون با فضایل انسانی و چنگ زدن به مکارم اخلاقی است؛ یعنی، همان طور که قرآن می فرماید:

«اگر می خواهید محبوب خدا باشید، تقواپیشگی کنید»؛ این قانون در مورد حضرت مهدی (عج) نیز هست.

 

بسی گفتند از عیسی و مهدی

مجرّد شو، تو هم عیسای عهدی

 

ز مهدی گرچه روزی چند پیشی

بکش دجّال خود، مهدی خویشی

 

چو تو در معرفت، چون طفل مهدی

چه دانی، قدر علم و فضل مهدی؟!

 

به نور علم می کن دیده روشن

که تا بتوانیش هرلحظه دیدن ^[3]

                                                                          

از امام صادق علیه السّلام نقل شده است: «برای صاحب الامر، غیبتی طولانی است؛ در این دوران هرکس باید تقوا پیشه سازد و به دین خود چنگ زند»^[4].

1- 3- یاد یار

منتظر حقیقی، کسی است که از یاد و نام محبوب خود غافل نمی شود و پیوسته در فکر و اندیشه او است. شخص مؤمن، در هیچ حالی از حالات و هیچ وقتی از اوقات و هیچ مکانی از مکان ها، از یاد امامش و انتظار قدوم مبارک او، خالی و فارغ نیست.

روایت شده است: وقتی امام موسی بن جعفر علیه السّلام از امام غایب و نعمت باطنی خدا یاد کرد، فردی پرسید: آیا از امامان کسی غایب می شود؟ فرمود: «نعم یغیب عن ابصار النّاس شخصه و لا یغیب عن قلوب المؤمنین ذکره و هو الثّانی عشر منّا»^[5]؛ «بلی، شخص او از دیدگاه های مردم غایب می شود؛ ولی یاد او از دل های مؤمنان نهان نمی شود و او دوازدهمین نفر از ما است».

بزرگداشت یاد و نام امام مهدی (عج) مصادیق و شکل های مختلفی دارد که به بعضی از آنها اشاره می شود:

1- 3- 1- برپا خاستن به هنگام شنیدن نام ایشان؛ نقل شده است: «روزی در مجلس حضرت صادق علیه السّلام، نام مبارک حضرت مهدی (عج) برده شد؛ امام ششم به منظور تعظیم و احترام نام آن حضرت از جای خود برخاست و قیام فرمود»^[6]. «امام رضا علیه السّلام نیز با شنیدن نام آن حضرت برخاست و دست خود را به نشانه تواضع بر سر گذاشت»^[7].

1- 3- 2- نکوداشت روزهای منسوب به آن حضرت؛ مانند نیمه شعبان و اعیاد چهارگانه اسلامی: فطر، قربان، غدیر و جمعه.

1- 3- 3- آغاز کردن هرروز با سلام به پیشگاه امام علیه السّلام؛ منتظران امام مهدی (عج) در آغاز هرروز و در تعقیب نماز صبح، سلام به مولای خود را فراموش نمی کنند و متناسب با فرصت وقت، یکی از زیارت ها و دعاها را می خوانند و... ^[8].

1- 4- اظهار محبّت و مودّت

یکی از اوصاف منتظران شیعیان خالص امام زمان (عج)، مهرورزی و محبّت سرشار به آن حضرت است. البته این محبت و مهرورزی دوطرفه است؛ زیرا امام معصوم نیز شیعیان و یاران خود را دوست دارد و شفیق و دلسوز آنها است:

«[الامام] الانیس الرفیق و الوالد الشفیق و الاخ الشفیق...»^[9]؛ «امام همدم و رفیق، پدر مهربان و برادر دلسوز است».

پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله درباره لزوم دوستی حضرت مهدی (عج) می فرماید:

«من احب ان یلقی اللّه و قد کمل ایمانه و حسن اسلامه فلیتولّ الحجّة صاحب الزمان المنتظر»^[10]؛ «هرکس دوست دارد خدا را ملاقات کند؛ در حالی که ایمانش کامل و اسلامش نیکو باشد، پس باید دوستدار حضرت حجّت، صاحب الزمان منتظر باشد».

خود امام مهدی (عج) نیز مردم را به کارهایی سفارش فرموده که موجب ازدیاد محبّت و مودّت می شود: «هریک از شما باید به اموری بپردازد که او را به محبّت ما نزدیک کند و از کارهایی که ناخوشایند ما است، دوری جوید؛ زیرا ظهور ما به صورت ناگهانی فرامی رسد»^[11].

1- 5- حزن و اندوه و ندبه

محزون بودن در فراق امام مهدی (عج)، ندبه و اظهار شوق به لقای او از اوصاف منتظران عاشق پیشه است.

امام حسن عسکری علیه السّلام فرمود: «لا تزال شیعتنا فی حزن حتّی یظهر ولدی الّذی بشّر به النبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم»^[12]؛ «شیعیان ما در یک اندوه دائم به سر می برند تا فرزندم- که پیامبر صلّی اللّه علیه و آله نوید ظهورش را داده است- ظاهر شود».

1- 6- اظهار اشتیاق و چشم به راه بودن

شور طلب و علاقه دیدار یار و اظهار شیدایی و اشتیاق به محبوب، از ویژگی های بارز منتظران است؛ چنان که در دعای ندبه آمده است: «لیت شعری این استقرّت بک النّوی بل ای ارض تقلّک او ثری ابرضوی ام غیرها ام ذی طوی...»^[13]؛ «ای کاش می دانستم در چه جایی منزل گرفته ای و چه سرزمین و مکان تو را در بر گرفته است! آیا در کوه رضوی هستی و یا در جایی دیگر و یا در ذی طوی هستی. . . ».

امام علی علیه السّلام وقتی از امام مهدی (عج) و صفات آن حضرت می گوید؛ ناگاه از درون سینه آهی می کشد و شوق دیدار آن بزرگوار را ابراز می دارد.

1- 7- صبر و بردباری

در روایات زیادی توصیه به صبر و بردباری در این دوران شده و برای منتظران صابر، پاداش ها و ثواب های چندی بیان گشته است.

امام صادق علیه السّلام می فرماید: «من دین الائمة الورع و العفّة و الصلاح و انتظار الفرج بالصّبر»^[14]؛ «از آیین امامان است: تقوا، عفّت، صالح بودن و انتظار فرج با صبر و شکیبایی».

رسول گرامی اسلام صلّی اللّه علیه و آله فرموده است: «خوشا به حال شکیبایان در غیبت و محبّت او، که آنان را خدای تبارک و تعالی، در کتابش چنین توصیف فرموده است: هُدی لِلْمُتَّقِینَ الَّذِینَ یؤْمِنُونَ بِالْغَیبِ ^[15]. در روایات دیگر نیز «متقین» به شیعیان و «غیب» به حجّت غایب تفسیر شده است^[16].

همچنین روایت شده است: «کسی که منتظر امر ما باشد (ظهور مهدی) و بر آنچه در این راه از آزار و ترس و وحشت می بیند، صبر کند، فردا (روز رستاخیز)، در جرگه ما خواهد بود»^[17].

دو. وظایف دینی و اعتقادی

2- 1- ثبات قدم در دین داری

پیروی از پیشوایان معصوم، پای فشردن بر شاخص های زندگی سالم، اجرای حدود الهی، حق مدار ماندن، تقویت ایمان و اعتقاد و داشتن ثبات قدم در دین داری، گرفتار نیامدن در دام بدعت ها و انحرافات و. . . از بایسته های اساسی عصر غیبت است.

رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله فرمود: سوگند به آن که مرا به حقّ برانگیخت! فرزند به پا خاسته من غایب خواهد شد... پس هرکه روزگار غیبت وی را درک کند؛ بر ریسمان محکم دین خدا چنگ زند و بر ابلیس خبیث راهی نگشاید که با افسون شک و تردید، او را از آیین من، دور و از دین من بیرون سازد»^[18].

باید به این هشدار رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله نیز توجّه کرد که: «او غیبتی طولانی نخواهد داشت و امت ها درباره او به سرگردانی و حیرت خواهند افتاد و از دین خود منحرف می شوند؛ در این هنگام او مثل ستاره ای درخشان به سوی مردم رو می آورد».

امام حسن عسکری علیه السّلام می فرماید: «به خدا سوگند! او غیبتی خواهد داشت که در آن، تنها کسانی از هلاکت نجات می یابند که خداوند آنان را بر قول امامتش ثابت قدم داشته و در دعا برای تعجیل فرجش، موفّق کرده است»^[19].

2- 2- دعا

مؤثّرترین وسیله برای ایجاد رابطه روحی با امام عصر (عج) و نیز عامل مؤثر در ظهور آن حضرت، دعای مردم برای فرج آن حضرت است. در کتاب مکیال المکارم، برای دعا در فرج امام زمان (عج) صد فایده مهم نقل شده است؛ از جمله:

1- دعا برای فرج، موجب فرج خواهد بود.

2- موجب زیاد شدن نعمت پروردگار می شود.

3- سبب ناراحتی و اضطراب شدید شیطان می گردد.

4- باعث کامل شدن ایمان است.

5- باارزش ترین اعمال و اجر رسالت پیامبر است.

6- موجب دعا کردن متقابل امام زمان (عج) برای دعاکننده است.

7- موجب نجات از فتنه های آخر الزمان و سالم ماندن از هلاکت روحی است و. . . ^[20].

2- 3- شناخت و معرفت امام

یکی از وظایف و بایسته های مهم منتظران، شناخت امام علیه السّلام و آشنایی و ارتباط هرچه بیشتر با آن حضرت است. شناخت امام علیه السّلام به حدی ضرورت دارد که در روایات معتبر شیعه و سنّی آمده است: «هرکس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی مرده است»^[21]. این معرفت هم شامل نام و نسب می شود و هم شامل اوصاف و ویژگی ها و هم اهداف و برنامه ها می باشد. به همین جهت در یکی از دعاهای معتبر و معروف می گوییم: «اللهم عرّفنی نفسک فانّک ان لم تعرّفنی نفسّک لم اعرف نبیک، اللّهم عرّفنی رسولک فانّک ان لم تعرّفنی رسولک، لم اعرف حجّتک، اللّهم عرّفنی حجّتک فانّک ان لم تعرّفنی حجّتک ضللت عن دینی»^[22].

2- 4- ارتباط و پیوند با ولایت

حفظ و تقویت پیوند قلبی با امام عصر (عج) و تجدید دایمی عهد و پیمان با آن حضرت، یکی دیگر از وظایف مهمی است که هرشیعه منتظر در عصر غیبت بر عهده دارد.

2- 5- توسّل و زیارت آن حضرت

بایسته است شیعیان منتظر در همه حالات- به ویژه هنگام شداید و سختی ها و تهاجم دشمن- به امام زمان (عج)، متوسّل شوند و رفع مشکل خود را از مولای خود بخواهند؛ چنان که توصیه شده هنگام سختی گفته شود:

«یا صاحب الزمان اغثنی: یا صاحب الزمان ادرکنی»^[23].

در این رابطه زیارت روز جمعه، زیارت یاسین، دعای عهد و... را بخوانند^[24] و با امام خود، ارتباط قلبی و انس درونی فراهم سازند.

2- 6- صدقه و زیارت از طرف امام علیه السّلام

صدقه دادن برای سلامتی آن حضرت از اوصاف منتظران و دوستداران حقیقی امام مهدی (عج) است. اعمالی چون قرائت قرآن، حج، طواف، زیارت مرقد ائمه علیهم السّلام و هرکار خیر دیگری را می توان به نیابت از آن حضرت به جای آورد و ضمن اظهار ارادت و دوستی واقعی خود، یاد و نام او را همیشه در دل و جان خود زنده نگه داشت. سید ابن طاووس در کشف المحجة سفارش می کند: «صدقه دادن از سوی آن جناب را، پیش از صدقه دادن از سوی خود و عزیزانت، قرار ده و دعا برای آن حضرت را، بر دعا کردن برای خودت مقدّم بدار و نیز در هرکار خیری که مایه وفای به حق آن حضرت است، آن بزرگوار را مقدّم بدار که سبب می شود به سوی تو توجّه فرماید و به تو احسان کند»^[25].

2- 7- تسلیم بودن و عدم تعیین وقت

روزی مهزم به امام صادق علیه السّلام، عرض کرد: فدایت شوم! خبر ده مرا از این امری که منتظرش هستیم کی خواهد بود؟ امام فرمود: «ای مهزم! تعیین کنندگان وقت دروغ می گویند و عجله کنندگان هلاک می گردند و تسلیم شدگان نجات اند»^[26].

همچنین در تفسیر آیه أَتی أَمْرُ اللَّهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ^[27]، فرمود: «این امر ما است، خدای عزّ و جل امر فرموده که در آن عجله نشود تا اینکه سه لشکر آن را تأیید کنند: فرشتگان، مؤمنان و رعب؛ خروج قائم، همانند خروج رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله خواهد بود...»^[28].

پی نوشت ها

[1] آل عمران(3)، آیه 200.

[2] منتخب الاثر، ص 515، ج 8؛ الغیبة النعمانى، ص 199؛ تفسیر برهان، ج 1، ص 234.

[3] ر. ک: کنز الحقایق، شیخ محمود شبسترى.

[4] الغیبة النعمانى، ص 250، باب 14، ح 5.

[5] علامه مجلسى، بحار الانوار، ج 51، ص 150.

[6] نجم الثاقب، ص 523.

[7] بحار الانوار، ج 49، ص 137.

[8] ر. ک: نشریه موعود، مقاله شیعه، انتظار و وظایف منتظران، مهر و آبان 80.

[9] کافى، ج 1، ص 191، ح 1.

[10] بحار الانوار، ج 36، ص 296، ح 125.

[11] همان، ج 53، ص 176.

[12] یوم الخلاص، ج 1، ص 392، ح 445.

[13] اقبال الاعمال، ص 298.

[14] منتخب الاثر، ص 498.

[15] یوم الخلاص، ج 1، ص 356، ح 361.

[16] الزام الناصب، ص 137.

[17] بحار الانوار، ج 52، ص 256.

[18] اثبات الهداة، ج 3، ص 459.

[19] بحار الانوار، ج 51، 72؛ کتاب الغیبة طوسى، ص 176.

[20] ر. ک: مکیال المکارم، ج 1، ص 626- 649.

[21] کمال الدین، ج 1، ص 371؛ بحار الانوار، ج 51، ص 160؛ ینابیع المودّة، ج 2، ص 372.

[22] کافى، ج 1، ص 337، ح 5؛ کمال الدین، ج 2، ص 512.

[23] مختصر نجم الثاقب، ص 133.

[24] ر. ک: سیماى آفتاب، ص 292 و 293.

[25] کشف المحجة، ص 152.

[26] کافى، ج 1، ص 368.

[27] نحل(16)، آیه 1.

[28] الغیبة النعمانى، ص 104.