آداب گفتگو با دیگران
سخن گفتن، به عنوان یکی از کم هزینه ترین امور، گرچه در بدو نظر بسیار آسان و بی موونه تلقی می گردد؛ اما باید گفت: به کارگیری این نعمت بی بدیل که از امتیازات انسان است، آداب و موازینی دارد که بدون آن نه تنها بهره لازم حاصل نمی گردد، بلکه گاه مشکلات غیر قابل حل و ضایعات جبران ناپذیری نیز به بار خواهد آمد.
بخشی از این آداب که زمینه تفاهم بهتر را فراهم و ما را از لغزش های احتمالی ایمن خواهد ساخت، به شرح زیر عرضه می گردد:
1- سخن حق بگویید و با سخن خود حق را بر ملا سازید.
2- از روی علم و آگاهی سخن گفته و هیچ گاه بدون تأمل کافی حرف نزنید: به آثار و پیامد های حرف های خود توجه کنید.
3- شمرده، بدون عجله و با صدای ملایم حرف بزنید.
4- سنجیده و بجا سخن گویید (سنجیده گویی) و حرف بیهوده (لغو) نزنید.
5- سعی کنید تنها به هنگام ضرورت صحبت کنید (کم گویی)
6- مختصر و مفید سخن گویید. (آفه الکلام الاطاله)
7- در نقل سخنان، امانت را رعایت کنید.
8- در مورد اموری که به شما مربوط نیست، حرفی نزنید.
9- هرگز به گناه تکلم نکنید (دروغ، غیبت، تهمت، تمسخر، شایعه، افشای سر، هتک حرمت، عیب جویی، دشنام، تحقیر، سخنان نیش دار و اختلاف افکنی).
10- در وقت خشم و هیجان، در امور مهم سخن نگویید.
11- هرگز الفاظ و جملات زشت و ناپسند بر زبان جاری نکنید.
12- در سخن گفتن حیا را رعایت کنید.
13- سطح درک مخاطبان را رعایت کنید.
14- در بین صحبت دیگران، حرف نزنید. (شنونده خوبی باشید).
15- بکوشید تا سخنان شما همراه با تشویق دیگران باشد.
16- با سخنان خود، خوبی ها را به اطرافیان تلقین کنید.
17- نکات مثبت شخصیت افراد را یادآوری کنید.
18- در نقل لطیفه ها و سخنان خنده دار افراط نکنید و اگر قصد شوخی دارید، مخاطب را از جدی نبودن سخن خود آگاه کنید.
19- بهتر است در وقت صحبت، چهره ای متبسم داشته باشید.
20- بهتر است در بیان نقاط ضعف دیگران از کنایه استفاده کنید.
21- هیچ گاه بی دلیل کسی را با حرفهایتان نترسانید.
22- در محاورات، فرهنگ مخاطبین خود را در نظر بگیرید. [1]
23- صادقانه و از روی محبت صحبت کنید.
24- در وقت سخن گفتن، به حرکات فک و لب خود دقت کنید. [2]
25- حرکت دست و حالات چهره خود را با سخنانتان هماهنگ کنید.
26- وقتی با افراد بزرگتر از خود سخن می گویید، صدای خود را از صدای آنان بالاتر نبرید.
27- اشتیاق و آمادگی شنوندگان را برای شنیدن سخنانتان در نظر بگیرید.
28- شایسته است بدون آن که اظهار بزرگی کنید، سخناتان موجب هشدار و موعظه برای دیگران باشد.
29- سعی کنید سخنان شما، یاد خدا را در دل شنوندگان زنده کند و نیز سخنان خود را با نام خدا آغاز کنید.
30- از کلمات محترمانه بهره بگیرید. (عرض می کنم، خواهش می کنم، اختیار دارید و ضمیر های جمع مانند: شما، ایشان، و. . . )
31- حتی المقدور از سخنی که بار منفی دارد، خودداری کنید (جملات تنفر آمیز، یأس آور، حاکی از شکایت و گله، انتقاد آمیر و سرزنش زا).
32- در غیر موارد لازم، از تکرار اظهارات خود بپرهیزید و در صورت نیاز، حرفتان را با بیانی رساتر تکرار کنید.
33- سعی کنید از جملات امری کمتر استفاده کنید و از زیاد به کار بردن ضمیر «من» بپرهیزید.
34- از آمیختن سخنان خود با اغراق و قسم زیاد خود داری کنید. در صورت نیاز، همراه با دلیل و برهان سخن گویید.
35- از به کارگیری کلمات و عبارات غیر مأنوس و ثقیل بپرهیزید.
36- سزاوار است سخنان شما، همیشه همراه با نقل کلام بزرگان دین و حکمت و حاوی نکات پند آموز باشد، تا به رشد مخاطبان منجر شود.
37- دستور زبان فارسی را به خوبی فرا گیرید و از به کار بردن الفاظ غربی بپرهیزید. [3]
38- در استفاده از کلمات با معانی مشترک، فهم شنونده را در نظر داشته باشید.
39- تکیه کلام های زاید را با تمرین از سخنانتان حذف کنید. (بله راستش خوب و. . . )
40- از پرخاشگری بپرهیزید و با سخن نرم با دیگران گفتگو کنید.
پیوسته در نظر داشته باشید که سخنان شما، حاکی از شخصیت و میزان عقل شماست.
«اللسان میزان الانسان»[4]
پی نوشت ها
[1] فرهنگ عمومی جملات و عبارات خاصی برای بیان شادی، غم، تبریک، تسلیت و. . . دارد که بهتر است این موارد را آموخته و رعایت کنیم.
[2] می توانید در مقابل آیینه تمرین و حرکات نامناسب را اصلاح کنید.
[3] صاحب نظرات فرهنگی، برای بسیاری از الفاظ نامأنوس واراداتی، معادلهای فارسی مناسب انتخاب کرده اند. شایسته است طالب محترم این موارد را شناخته و در به کارگیری و ترویج آن بکوشند.
[4] غرر الحکم، 1282
