هنوز پایمان را داخل دانشگاه نگذاشته بودیم که یک نفر با ناراحتی بیرون آمد و گفت: آقا اینجا نروید!این، خلبانی هواپیمای مسافربری نیست ها. اینجا خیلی سخت است. " گفتم: من نیستم. من حوصله تمرینات سخت را ندارم. محمدرضا گفت: "تو باز سوسول بازی درآوردی!
خلبان خوش تیپ از «کانی مانگا» تا «سبلان»
مجله فارس پلاس؛ مریم شریفی: مرور خاطرات رفیقی که حالا دیگر هرچه شماره اش را می گیری، پشت آن بوق های کش دار، صدای گرم و خنده های دوست داشتنی اش منتظرت نیست، سخت است، خیلی سخت. خودت را دلداری می دهی که این هم یکی از همان شیرین کاری های همیشگی اوست و هر جور شده، خودش را سر قرار دوستانه تان می رساند و باز کلی سربه سرت می گذارد. اما یک وقت به خودت می آیی و می بینی کهنه رفیقت راستی راستی رفته و با رفتنش، بخشی از وجود تو را هم با خودش برده. حالِ این روزهای «کیوان امجدیان» در اولین روزهای بدون «محمدرضا رحمانی» چیزی شبیه همین است؛ همانی که تا همین حدود 40روز قبل، فقط رفیق سی و چند ساله او بود و حالا شده: امیر سرتیپ دوم خلبان شهید «محمدرضا رحمانی».
دوستان همکلاسی
از 4 دی ماه 1398 که ارتفاعات سبلان با در آغوش گرفتن هواپیمای تک کابین «میگ ۲۹»، روی کارنامه سرهنگ خلبان محمدرضا رحمانی، مُهر عروج زد، دیگر دورهمی های بیست وچندساله بچه های دبیرستان «باقرالعلوم (ع)» یک چیزی کم خواهد داشت. کنار «علی اصغر کاظمی»، «محمدرضا کلهر»، «محمدرضا اکبری»، «علیرضا صادق زاده»، «علی فضلی»، «قادر شکری»، «حسن اسماعیلی»، «سید علی طالب» و. . . که حالا همه دکتر و مهندس هستند، جای پسر شوخ طبعی که قدم در هر محفلی می گذاشت، با خودش شادی و سرزندگی می برد، خالی است. همان رفیق خوش تیپی که معروف بود به سرسختی و سرش درد می کرد برای کارهای سخت و عجیب و غریب. همان خلبان تیزپرواز و شجاعی که با فرود آمدن در باند شهادت، پاداش یک عمر تلاش و جهاد را گرفت. این روزها اگر سری به خانه پدری شهید محمدرضا بزنی، با دیدن پلاکارد خاصی که از طرف دوستان همکلاسی اش روی دیوار نصب شده، می توانی کمی با حس عمیق دلتنگی آن ها برای رفیق قدیمی شان همراه شوی. پلاکاردی که شعر آن از «محسن فرمانی»، همکلاسی شهید رحمانی است:
سرباز بی باک وطن، جاوید و نورانی شده
چشمان ما در هجرتش بی تاب و بارانی شده
در بی کران آسمان حتی نگردد جای او
این آخرین پرواز او پرواز «رحمانی» شده
در آستانه چهلمین روز شهادت امیر سرتیپ دوم خلبان «محمدرضا رحمانی»، در گفت وگو با «کیوان امجدیان»، منتقد و نویسنده، به بازخوانی خاطرات او پرداخته ایم.
شب زنده داری کنکوری
«ماجراهای من و محمدرضا از کلاس چهارم ابتدایی شروع شد و این دوستی و همراهی تا همین 4 دی ماه امسال و قبل از آن اتفاق تلخ ادامه پیدا کرد. محمدرضا از آن بچه های باهوش و زرنگ بود. یادم می آید هرچه کتابخانه در شهر ری پیدا می کرد، عضوش می شد. یکسره هم دنبال کتاب های فیزیک و مکانیک بود، آن هم در حد دانشگاه. می گفتیم: آخه تو این کتاب ها رو می خوای واسه چی؟ محمدرضا اما کار خودش را می کرد.»
«کیوان امجدیان» آنقدر گفتنی دارد از رفیق قدیمی اش که نیازی به پرسش نیست. مکثی می کند و در ادامه می گوید: «از همان اول، پسر مستقلی بود. دلش می خواست روی پای خودش بایستد. با اصرار و تشویق او هم بود که چند بار تعطیلات تابستان را رفتیم پی کار پیداکردن تا یک مقدار خرج خودمان را دربیاوریم، با اینکه چندان هم به این کمک خرجی نیاز نداشتیم. همیشه همینطور بود؛ سرسخت و داوطلب برای هرچه کار سخت است.
در مقطع دبیرستان در مدرسه نمونه دولتی باقرالعلوم(ع) قبول شدیم و دیپلم ریاضی فیزیک گرفتیم. در کلاس 30 نفره مان که همه بچه ها زرنگ و درسخوان بودند و همان سال اول همگی در کنکور قبول شدیم، محمدرضا همیشه جزو 3، 4 نفر اول کلاس بود. درباره خود من، هُل دادن های محمدرضا بود که باعث شد خیلی خوب برای کنکور درس بخوانم. اغلب، شب تا صبح با هم مشغول درس خواندن بودیم. تا یک ساعتی از شب در پارک بودیم و بعد به خانه آن ها می رفتیم. یک اتاق زیر شیروانی داشتند که تا صبح می شد محل درس خواندن ما. محمدرضا صدای علیرضا افتخاری را خیلی دوست داشت. خوب یادم است آن روزها هم تازه آلبوم «سرمستان» افتخاری به بازار آمده بود. این نوار را در ضبط می گذاشت تا سرحال شویم و وسط درس خواندن خوابمان نبرَد. »
به خاطر همان 3 دقیقه، باید به من احترام بگذاری!
«شوخ طبعی محمدرضا، زبانزد بود. آن ها 3 برادر بودند؛ یک برادر بزرگ تر و محمدرضا و برادر دوقلویش «علیرضا» که 2، 3 دقیقه از او کوچک تر بود. محمدرضا همیشه به شوخی به او علیرضا می گفت: "تو از من کوچک تری. به خاطر همان 2، 3 دقیقه باید تو اول به من سلام کنی".»
امجدیان برمی گردد به سال های نوجوانی و فوجی از روزهای شاد و پرهیاهو از کوچه پسکوچه های دولت آباد شهرری سرک می کشد وسط صحبت هایش: «همه محمدرضا را به سرزندگی و سرحالی اش می شناختند. در کوچه هم که گل کوچک بازی می کردیم، یک بازیکن تکنیکی بود. همیشه نوک حمله می ایستاد و گلزن خوبی هم بود. اغراق نیست که بگویم همیشه در همه کارها، یک جور حس رهبری داشت و او بود که همه بچه ها را دور هم جمع می کرد. البته صمیمیت و شوخ طبعی اش خاص دوستان نبود بلکه با معلم ها هم صمیمی بود. با آن ها هم شوخی می کرد و با همه شان رفیق بود.»
وقتی سرت درد می کند برای کارهای سخت
«آن سال ها کنکور، 2 مرحله ای بود. مرحله اول که قبول شدیم، یک اطلاعیه منتشر شد با این مضمون که پذیرفته شدگان مرحله اول می توانند برای آزمون خلبانی ثبت نام کنند. برای محمدرضا که همیشه عاشق خلبانی بود، بهتر از این نمی شد. من هم با او همراه شدم و یک روز با هم به دانشگاه هوایی سمت مهرآباد رفتیم تا از شرایط تحصیل در این رشته بپرسیم. هنوز پایمان را داخل دانشگاه نگذاشته بودیم که یک نفر با ناراحتی بیرون آمد و با عصبانیت گفت: "آقا اینجا نروید! این، خلبانی هواپیمای مسافربری نیست ها. . . باز شرایط آن ها بهتر است. اما اینجا خیلی سخت است. . . " من تا این حرف ها را شنیدم، پا پس کشیدم و گفتم: من نیستم. من حال و حوصله این تمرینات سخت را ندارم. محمدرضا در جوابم گفت: "تو باز سوسول بازی درآوردی!". . . تکلیف من که روشن شد؛ حرف های آن دانشجوی سال بالایی چنان توی دلم را خالی کرده بود که از خیر رشته خلبانی، آن هم خلبانی جنگی گذشتم اما محمدرضا که همیشه سرش درد می کرد برای کارهای سخت، ثبت نام کرد و به خواسته اش هم رسید.»
"داوطلبِ سخت ترین کارها"؛ این مشخصه پسر سخت کوش محله دولت آباد بود؛ از همان اول تا همین مأموریت آخر. کیوان امجدیان هم از هر طرف روایت داستان رفیقش را رج می اندازد، دوباره برمی گردد سر همین دانه اول: «همیشه در مدرسه و جاهای دیگر، هر چه کار سخت بود، محمدرضا می گفت: "من هستم. " شنیده بودم در حوزه خلبانی هم همین روحیه را حفظ کرده بود و برای سخت ترین ماموریت ها؛ از پروازهای سخت تا تست هواپیماهای تازه اُورهال شده، همیشه داوطلب بود. عاقبت هم در یکی از همین ماموریت های حساس، آسمانی شد.»
«کانی مانگا» و «فرامرز قریبیان» آخر کار خودشان را کردند!
«عشق خلبانی از خیلی وقت قبل در دل محمدرضا افتاده بود. برادر بزرگ ترش در همین حوزه ها فعال بود و همین باعث جذابیت خلبانی برای او شده بود. از طرف دیگر از روزی که فیلم کانی مانگا را دید، نه فقط عاشق خلبان ها بلکه شیفته فرامرز قریبیان هم شد؛ با آن تیپ خلبانی و آن عینک دودی معروفش. همیشه دوست داشت مثل او خوش تیپ باشد. می گفت: "فرامرز قریبیان، خیلی مَرده؛ نه فقط ظاهرش بلکه نقش هایی هم که بازی می کنه، همگی مردانه ست و یک جور شهامت در اونها وجود داره. فرق داره با این بازیگرای عروسکی امروزی! عاشق شهامت و تیپ فرامرزم. خلبان یعنی این. خلبان باید هم شجاع باشه هم خوش تیپ. " همیشه به من می گفت: "یک روزبیا با هم بریم فرامرز قریبیان رو پیدا کنیم، ببینیمش و باهاش حرف بزنیم. " اما آخرش هم قسمت نشد.»
حرف سینما و فیلم دیدن که به میان می آید، داغ دل کیوان امجدیان تازه می شود. چه نقشه ها کشیده بود برای جشنواره امسال. . . به اعتقاد او، جشنواره فیلم فجر امسال، جشنواره محمدرضا بود: «شنیده بودم محمدرضا می خواست جشنواره فجر امسال بیاید برای تماشای فیلم. جشنواره امسال، جشنواره او بود. وقتی یک فیلم از ابراهیم حاتمی کیا باشد آن هم با بازی فرامرز قریبیان، از نظر محمدرضا می شد نور علی نور. اما حیف. . . حیف که حالا خودش نیست. آخرش هم نشد فرامرز قریبیان را از نزدیک ببیند. شنیدم رفقای روزنامه جام جم بعد از شهادت محمدرضا پیشنهاد قشنگی مطرح کرده بودند. گفته بودند با توجه به علاقه ای که محمدرضا به فرامرز قریبیان داشت، خوب است در ایام جشنواره ترتیبی داده شود خانواده او را دعوت کنند تا به یاد محمدرضا دیداری با فرامرز قریبیان و عوامل فیلم حاتمی کیا داشته باشند.»
خلبانی، یعنی خلبان هواپیمای جنگی
«در خلبانی هم با همان پشتکار و سخت کوشی اش، جزو بهترین ها شد. در حوزه خودش کارشناسی ارشد داشت و تلاشش برای ورود به مقطع دکتری بود. این اواخر، استاد هم شده بود و برای دانشجویان خلبانی تدریس می کرد. شنیده بودم آنجا هم حسابی محبوب بود و همه دانشجویان دوست داشتند در کلاس او باشند چون قائل به روابط رسمی استاد-شاگردی نبود و با دانشجویانش رفیق بود. هرچه داشت، در طبق اخلاص می گذاشت و یادشان می داد.»
حالا یک بار دیگر بحث های همیشگی که از سر دلسوزی در محافل دوستانه بچه های مدرسه باقرالعلوم(ع) گل می انداخت، سر باز می کند: «هنوز هم با بچه های دبیرستانمان ارتباطات دوستانه مان را حفظ کرده ایم و گهگاه هم دور هم جمع می شویم. همیشه در این دورهمی ها حرف ما این بود که: محمدرضا! کاش می رفتی خلبان هواپیمای مسافربری می شدی. راستش را بخواهید، هم نگرانش بودیم که همیشه با هواپیمای جنگی به ماموریت های حساس می رفت و هم ناراحت بودیم که چرا به اندازه زحمتی که می کشد و خطری که به جان می خرد، شرایط زندگی اش به لحاظ مالی روبه راه نیست. شاید باورتان نشود اما با اینکه محمدرضا، خلبان زبده کشور بود، به درجه استادی رسیده بود و همیشه داوطلب ماموریت های سخت بود، کمی بیشتر از یک کارمند حقوق می گرفت!
اما با همه این اوصاف، خودش عاشق هواپیمای جنگی بود و دلش می خواست در این حوزه، کاری برای کشورش انجام دهد. با همان شوخ طبعی همیشگی اش در مقابل حرف های ما می خندید و می گفت: "هر چیزی غیر از خلبانی هواپیمای جنگی، سوسول بازیه. خلبانی واقعی، همینه. "
و با همین عشق و پشتکار و روحیه هم بود که آنقدر در ماموریت های ویژه از خودش لیاقت و مهارت نشان داد که اسمش در فهرست زبده ترین خلبانان نیروی هوایی ارتش ثبت شد. خوب یادم است چند سال قبل، اوایل دهه 80، هواپیمایی که چرخ هایش باز نشد را در شرایط بسیار سخت به سلامت روی زمین نشاند و همین حرکت باعث شد از طرف ریاست جمهوری از او تقدیر کنند.»
لباس خلبان، کفن اوست
«همیشه می گفت: "من هر بار که می خوام با هواپیما بلند بشم، اشهدم رو می خونم. " درواقع همیشه یک جورهایی آماده بود؛ آماده اینکه دیگر برنگردد. لباس خلبانی اش را مثل کفنش می دانست. می دانید، یکی از حسرت هایش این بود که کاش در دوران دفاع مقدس، سن و سالمان قد می داد و می توانستیم به جبهه برویم. آن روز، 4 دی، وقتی خبر شهادتش را در یک مأموریت خاص دریافت کردیم، با اینکه همگی از کیفیت رفتنش – اینطور که هیچ نشانی از او باقی نماند – شوکه و مصیبت زده شدیم، اما تعجب نکردیم. با روحیه ای که از او می شناختیم، همیشه احتمال این اتفاق را می دادیم. برای همین هم بود که همیشه از او می خواستیم کمی هم مراقب خودش باشد و کمتر به استقبال کارهای سخت و خطرناک برود اما گوش محمدرضا بدهکار این حرف ها نبود.»
رفیقت راست می گوید آقا محمدرضا؛ اگر ازجان گذشته نبودی که هر وقت پای تست هواپیمای تازه اورهال شده در میان بود، اول صف داوطلب ها نمی ایستادی، همان هواپیمایی که صفر تا صدِ هدایتش، ریسک بود: «این بار هم یک هواپیما داشتند که با انجام تعمیرات و تعویض قطعات، به اصطلاح "اورهال" شده و آماده تست بود. تعجبی نداشت که باز هم محمدرضا داوطلب شده باشد. آنطور که شنیده ام برای تست چنین هواپیمایی باید هواپیما را به حد بالای سرعت رساند، آنقدر که دیوار صوتی را بشکند و بعد از آن، دوباره به پایین برگردد. نشستن در چنین هواپیمایی، یک ریسک بزرگ است. تو می دانی این هواپیمایی نیست که از کارخانه بیرون آمده باشد با قطعات نو و استاندارد. بلکه بعد از سال ها استفاده، حالا تعمیر و بازیابی شده آن هم در شرایطی که ما تحت تحریم هستیم و امکان خرید قطعات هواپیما را نداریم. بنابراین ممکن است تست چنین هواپیمایی به هر دلیلی موفقیت آمیز نباشد و دیگر بازگشتی در کار نباشد. اما محمدرضا با آگاهی از این خطرات، برای این پرواز داوطلب شده بود. شنیدم تا مرحله شکستن دیوار صوتی را هم با موفقیت پشت سر گذاشته بود اما بعد از آن دیگر هواپیمایش از صفحه رادار محو شده بود. . . »
حالا از همه ما معروف تر
«حدود یک سال و نیم قبل، سفر حج قسمت محمدرضا شد. وقتی برگشت، یک آدم دیگر شده بود. محمدرضا و خانواده اش همیشه اعتقادات مذهبی قوی داشتند اما بعد از آن سفر، همه این حالات و گرایشات شاید 10 برابر شد. ما که به او نزدیک تر بودیم، تغییرات روحی و معنوی اش را بعد از سفر حج، کاملاً حس می کردیم. طوری که بعد از آن، حافظ قرآن شد.»کیوان امجدیان می خواهد بگوید اما انگار دلش نمی آید. دلش نمی آید بگوید رفیقش که سراپا شور زندگی بود و برای خودش، خانواده اش و تنها فرزندش یک دنیا آرزوهای قشنگ داشت، آماده دیدار خدا شده بود: «از محمدرضا، یک پسر به یادگار مانده. "ایلیا" را بی اندازه دوست داشت و عکس هایش را برایم می فرستاد که نشانم دهد پسرش چقدر بزرگ شده. در یکی از آخرین پیام هایش از من هم خواست عکس دختر کوچولویم را برایش بفرستم. تا عکس دخترم را دید، به شوخی نوشت: "داماد چشم آبی نمی خوای؟» و حالا محمدرضا رحمانی، همسایه آسمانی هاست، همان ها که همیشه حسرت همراهی شان را می خورد. ارتفاعات سبلان مثل باند فرودگاهی بود که خلبان قهرمان قصه ما از روی آن چنان اوج گرفت که حالا آوازه شهرتش در آسمان، بیشتر از زمین پیچیده: «همیشه به من می گفت: "اسم تو را که در اینترنت می زنیم، کلی صفحه پشت سر هم مطلب میاد. بدجنس! حالا که دستت توی روزنامه و خبرگزاریه، یک کاری کن اسم من رو هم که می زنند، حداقل 4 صفحه مطلب بیاد»
امجدیان مکثی می کند و با حسرت در ادامه می گوید: «در مراسم تشییع محمدرضا که با دوستانم دور هم جمع شده بودیم، گفتم: من که آخرش هم نتوانستم کاری برایش انجام دهم اما خودش کاری کرد که حالا همه می شناسندش و تا اسمش را در اینترنت می زنیم، کلی مطلب در وصف قهرمانی و فداکاری اش می آید.»
