احکام جامع از رساله ی ده مرجع تقلید 8

قضا و کفاره‏

قضاى روزه‏

۱۲۲: آیا قضاى روزه ماه رمضان و کفّاره آن، باید پى در پى انجام گیرد؟

همه مراجع: لازم نیست قضاى روزه‏ ها پى در پى باشد؛ ولى در کفّاره- چنانچه گرفتن دو ماه روزه را اختیار کند- باید یک ماه تمام و یک روز آن را از ماه دیگر پى در پى بگیرد.[۲۲۱]

تبصره: آیه اللَّه مکارم پى در پى بودن کفّاره روزه را احتیاط واجب مى‏ داند.

تأخیر قضاى روزه‏

۱۲۳: کسى که به واسطه بیمارى، نتوانسته روزه‏ هاى ماه رمضان را بگیرد؛ اگر چند سال قضاى آن را به تأخیر اندازد، تکلیف چیست؟

همه مراجع: اگر بیمارى او در میان سال خوب شد، باید روزه‏ ها را قضا کند و اگر به سال بعد انداخت، علاوه بر قضاى روزه، باید براى هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد اما اگر بیمارى او تا سال بعد ادامه یافت- به طورى که نمى‏ توانست قضا کند- فقط باید براى هر روز، یک مد طعام به فقیر بدهد.[۲۲۲]

فراموشى قضاى روزه‏

۱۲۴: در ماه رمضان مدتى روزه نگرفته ‏ام، اما تعداد روزه ‏ها را فراموش کرده ‏ام، وظیفه ‏ام چیست؟

همه مراجع: مى‏ توانید به مقدار حداقل اکتفا کنید؛ یعنى، هر مقدار از روزه‏ ها را که مى‏ دانید کمتر از آن مقدار نبوده، باید قضا کنید و بیش از آن لازم ست.[۲۲۳]

قضاى روزه بیمار

۱۲۵: کسى که در قضاى روزه ماه رمضان خود، سهل انگارى کرده و اکنون به جهت بیمارى، نمى‏ تواند آنها را به جا آورد، تکلیف چیست؟

همه مراجع (به جز سیستانى): اگر در قضاى روزه‏ ها سهل انگارى کرده و اکنون نمى ‏تواند تا رمضان آینده آنها را به جا آورد، باید براى هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و هر زمان توانایى پیدا کرد، باید روزه‏ ها را قضا کند.[۲۲۴]

آیه اللَّه سیستانى: اگر در قضاى روزه ‏ها سهل انگارى کرده و اکنون نمى ‏تواند تا رمضان آینده، آنها را به جا آورد، بنابر احتیاط واجب براى هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و هر زمان توانایى پیدا کرد، باید روزه ‏ها را قضا کند.[۲۲۵]

خوردن روزه قضا

۱۲۶: آیا کسى که روزه قضا گرفته، مى ‏تواند آن را به جهتى باطل کند؟

همه مراجع: اگر پیش از ظهر باشد، اشکال ندارد؛ ولى خوردن آن بعد از ظهر جایز نیست و اگر چنین کند، باید کفّاره بدهد و مقدار آن پرداخت ده مد طعام به ده فقیر (هر کدام یک مّد) است.[۲۲۶]

قضاى نماز روزه‏ دار

۱۲۷: اگر نماز شخص روزه‏ دار قضا شود، آیا روزه ‏اش صحیح است؟

همه مراجع: آرى، روزه ‏اش صحیح است و باید نمازش را قضا کند.[۲۲۷]

روزه مافى ‏الذمه‏

۱۲۸: کسى که نمى ‏داند قضاى روزه دارد، آیا مى ‏تواند روزه ما فى الذمه بگیرد؟ یعنى نیت کند اگر روزه قضا داشته باشد، آن را به جا آورد؛ و گرنه به عنوان روزه مستحبى حساب شود؟

همه مراجع: آرى، با این نیت مى‏ تواند روزه بگیرد.[۲۲۸]

قضاى روزه پدر

۱۲۹: اگر پدر انسان از روى نافرمانى، روزه ‏هایش را نگرفته باشد و از دنیا برود، تکلیف فرزند او چیست؟

امام: اگر پدرش مى ‏توانسته روزه‏ ها را قضا کند، بر پسر بزرگ‏ تر واجب است که آنها را به جا آورد و یا براى او اجیر بگیرد.[۲۲۹]

آیات‏عظام بهجت، صافى و فاضل: بنابراحتیاط واجب بر پسر بزرگ‏ تر واجب‏ است‏که آنها را به‏جا آورد و یا براى او اجیر بگیرد؛ هر چند پدرش نمى ‏توانسته روزه ‏ها را قضا کند.[۲۳۰]

آیه اللَّه تبریزى: اگر پدرش مى ‏توانسته روزه ‏ها را قضا کند، بنابر احتیاط واجب بر پسر بزرگ‏ تر- تا جایى که براى او مشقّت و حرج نداشته باشد- واجب است آنها را به جا آورد و یا براى او اجیر بگیرد.[۲۳۱]

آیات عظام خامنه ‏اى، سیستانى، مکارم و نورى: اگر ترک روزه ‏ها بر اثر نافرمانى بوده است، قضاى آنها بر پسر بزرگتر واجب نیست (البته احتیاط مستحب آن است که قضا کند).[۲۳۲]

آیه اللَّه وحید: اگر پدرش مى ‏توانسته روزه‏ ها را قضا کند، بنابر احتیاط واجب بر پسر بزرگ‏تر واجب است که آنها را به جا آورد و یا براى او اجیر بگیرد.[۲۳۳]

۱۳۰: اگر پسر بزرگ ‏تر شک داشته باشد از پدرش روزه قضا مانده یا خیر، تکلیف او چیست؟

همه مراجع: در فرض یاد شده، چیزى بر پسر بزرگ‏ تر نیست.[۲۳۴]

۱۳۱: پدرم چند سال روزه قضا داشت که نمى ‏دانم آنها را به جا آورده یا نه و در این مورد وصیتى هم نکرده است؛ تکلیف پسر ارشد خانواده چیست؟

همه مراجع (به جز فاضل و مکارم): اگر پسر بزرگ‏ تر یقین دارد که پدرش روزه قضا داشته است، بنابر احتیاط واجب باید آنها را به جا آورد.[۲۳۵]

آیه اللَّه فاضل: اگر پسر بزرگ‏ تر یقین دارد که پدرش روزه قضا داشته است، باید آنها را به جا آورد.[۲۳۶]

آیه اللَّه مکارم: بر پسر بزرگ‏ تر چیزى نیست و باید حمل بر صحّت کنند و بگویند پدرشان روزه‏ ها را به جا آورده است.[۲۳۷]

۱۳۲: اگر پدر از دنیا برود و فرزندان ندانند که پدرشان روزه قضا داشته یا نه، تکلیف چیست؟

همه مراجع: در فرض یاد شده چیزى بر عهده آنان نیست.[۲۳۸]

۱۳۳: کسى که هم خودش روزه قضا دارد و هم روزه پدرش که از دنیا رفته؛ انجام دادن کدام مقدم است؟

همه مراجع: با توجه به اینکه هر دو واجب است، ترتیبى بین آن دو وجود ندارد.[۲۳۹]

۱۳۴: اگر پسر ارشد خانواده بعد از پدر از دنیا برود، آیا روزه ‏هاى پدر بر عهده پسر دوم است؟

همه مراجع: خیر، بر سایر پسران تکلیفى نیست.[۲۴۰]

۱۳۵: اگر پسر بزرگ‏ تر بخواهد براى روزه‏ هاى پدر از دنیا رفته ‏اش، کسى را اجیر کند، آیا مى‏ تواند از ترکه میت خرج کند؟

همه مراجع: خیر، پسر بزرگ ‏تر باید خودش روزه‏ هاى پدر را به جا آورد و یا از اموال خود، کسى را اجیر کند و حق ندارد از ترکه میت چیزى خرج کند؛ مگر آنکه پدر وصیت کرده باشد.[۲۴۱]

۱۳۶: اگر پسر بزرگ ‏تر خانواده روزه ‏هاى پدر را قضا نکند، آیا بر سایر پسران تکلیفى هست؟

همه مراجع: خیر، بر سایر پسران تکلیفى نیست.[۲۴۲]

دختر و روزه پدر

۱۳۷: اگر پدر، تنها فرزند دختر داشته باشد، آیا بعد از مرگش قضاى روزه‏ هاى او، بر دختر بزرگ‏ تر واجب است؟

همه مراجع (به جز صافى): خیر، واجب نیست.[۲۴۳]

آیه اللَّه صافى: اگر پدر فرزند پسر نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب باید از بین اولیاى میت، مردى که از همه بزرگ‏ تر است، روزه‏ ها را قضا کند و اگر کسى نبود، بر زنى که از همه بزرگ ‏تر است، واجب مى‏ شود.[۲۴۴]

قضاى روزه مادر

۱۳۸: آیا قضاى روزه ‏هاى مادر هم بر پسر بزرگ‏ تر واجب است؟

آیات عظام امام، تبریزى، سیستانى و وحید: خیر، واجب نیست.[۲۴۵]

آیات عظام بهجت، صافى، فاضل و نورى: بنابر احتیاط واجب باید به جا آورد.[۲۴۶]

آیه اللَّه خامنه‏اى: آرى، واجب است.[۲۴۷]

آیه اللَّه مکارم: اگر از روى نافرمانى نبوده و توانایى بر قضا داشته، بر پسر بزرگ‏ تر واجب است آنها را به جا آورد؛ ولى اگر از روى نافرمانى بوده، واجب نیست.[۲۴۸]

روزه استیجارى‏

۱۳۹: کسى که مقدارى روزه قضایى دارد و نمى‏ تواند آنها را به جا آورد، جایز است در این مورد کسى را اجیر کند؟

همه مراجع: خیر، اجیر کردن دیگران براى گرفتن روزه، در حال حیات جایز نیست و باید هر زمان توانایى پیدا کرد، آن را به جا آورد.[۲۴۹]

۱۴۰: کسى که روزه قضا دارد، مى ‏تواند روزه استیجارى بگیرد؟

همه مراجع: آرى، اشکال ندارد.[۲۵۰]