احکام جامع روزه از ده مرجع تقلید
مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت خادم الرضا علیه السّلام زابل عید سعید فطر را به شما عزیزان تبریک و تهنیت عرض می نماید
کفّاره روزه همسر
۱۵۱: کفّاره روزه زن بر عهده مرد است یا زن؟
همه مراجع: پرداخت کفّاره روزه زن، بر عهده خودش است.[۲۶۶]
کفّاره روزه فرزند
۱۵۲: کسى که به جهت افطار عمدى روزه، کفّاره برعهده دارد، اما درآمدى ندارد و تحت تکّفل پدر است؛ چه کسى باید کفّاره اش را بدهد؟
همه مراجع (به جز خامنه اى و مکارم): بنابر احتیاط واجب، هر وقت خودش متمکن شد، باید کفّاره را بدهد و بر عهده پدرش نیست.[۲۶۷]
آیات عظام خامنه اى و مکارم: تکلیف از او ساقط است و لازم نیست، کفّاره بدهد و بر عهده پدرش هم نیست.[۲۶۸]
روزه خوارى عمدى
۱۵۳: کسى که از روى عمد، روزه هاى خود را نگرفته، تکلیفش چیست؟
همه مراجع: هر مقدار از روزه ها را که نگرفته، باید قضا کند و افزون بر آن، براى هر روز نیز باید کفّاره بدهد؛ یعنى، دو ماه روزه بگیرد، یا شصت فقیر را سیر کند و یا به هر کدام یک مد (تقریباً ده سیر) طعام (گندم یا جو و مانند آن) به آنها بدهد.[۲۶۹]
۱۵۴: آیا کسى که از روى عمد و در ملاء عام، روزه خوارى مى کند، تعزیر دارد؟
همه مراجع: افزون بر قضا و کفّاره، تعزیر نیز دارد که مقدار آن، براى بار اول و دوم ۲۵ تازیانه است و به نظر عده اى، اندازه اى براى آن مشخص نشده و با نظر و تشخیص حاکم تعیین مى گردد. اگر بعد از تعزیر اول و دوم، براى مرتبه سوم روزه خوارى کند، حکمش قتل است.[۲۷۰]
روزه خوارى هنگام بلوغ
۱۵۵: روزه هایى که در اوایل سن تکلیف به جا نیاورده ام، علاوه بر قضا کفّاره هم دارد؟
همه مراجع: هر مقدار از روزه ها را که نگرفته اید، باید قضا کنید و افزون بر آن، براى هر روز نیز باید کفّاره بدهید؛ یعنى، دو ماه روزه بگیرید یا شصت فقیر را سیر کنید و یا به هر کدام یک مد (تقریباً ده سیر) طعام (گندم یا جو و مانند آن) به آنها بدهید.[۲۷۱]
روزه مستحبى
۱۵۶: آیا مسافر مى تواند روزه مستحبى بگیرد؟
آیات عظام امام، خامنه اى و نورى: خیر، گرفتن روزه مستحبى در سفر جایز نیست؛ مگر در مدینه طیبه که براى بر آورده شدن حاجت، مى تواند سه روز، روزه مستحبى بگیرد و لازم است روز چهار شنبه، پنج شنبه و جمعه را اختیار کند.[۲۷۲]
آیات عظام بهجت، صافى و فاضل: خیر، گرفتن روزه مستحبى در سفر جایز نیست؛ مگر در مدینه طیبه که براى بر آورده شدن حاجت، مى تواند سه روز، روزه مستحبى بگیرد و بهتر است روز چهار شنبه، پنج شنبه و جمعه را اختیار کند.[۲۷۳]
آیات عظام تبریزى، سیستانى، مکارم و وحید: خیر، گرفتن روزه مستحبى در سفر جایز نیست؛ مگر در مدینه طیبه که براى بر آورده شدن حاجت، مى تواند سه روز، روزه مستحبى بگیرد و احتیاط واجب آن است که روز چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه را اختیار کند.[۲۷۴]
۱۵۷: آیا کسى که روزه قضا دارد، مى تواند روزه مستحبى بگیرد؟
همه مراجع: خیر، با داشتن روزه قضا، گرفتن روزه مستحبى جایز نیست.[۲۷۵]
۱۵۸: آیا کسى که کفّاره روزه دارد، مى تواند روزه مستحبى بگیرد؟
آیات عظام امام، تبریزى، خامنه اى و نورى: خیر، با داشتن کفّاره روزه، گرفتن روزه مستحبى جایز نیست.[۲۷۶]
آیات عظام بهجت و سیستانى: آرى، با داشتن کفّاره روزه، گرفتن روزه مستحبى اشکال ندارد.[۲۷۷]
آیات عظام صافى، فاضل، مکارم و وحید: بنابر احتیاط واجب، با داشتن کفّاره روزه، گرفتن روزه مستحبى جایز نیست.[۲۷۸]
خوردن روزه مستحبى
۱۵۹: آیا جایز است، روزه مستحبى را باطل کنیم؟
همه مراجع: آرى، اشکال ندارد؛ ولى اگر بعد از ظهر باشد، مکروه است.[۲۷۹]
۱۶۰: روزه مستحبى گرفته ام؛ دوستم خوراکى به من تعارف مى کند، وظیفه ام چیست؟
همه مراجع: مستحب است، روزه خود را افطار کنید.[۲۸۰]
اجازه شوهر در روزه
۱۶۱: آیا براى گرفتن روزه هاى مستحبى، اجازه شوهر لازم است؟
همه مراجع (به جز بهجت، صافى و مکارم): اگر با حق زناشویى شوهر منافات داشته باشد، بنابر احتیاط واجب باید اجازه بگیرد. اگر شوهر او را از روزه گرفتن باز دارد، باید اطاعت کند؛ هر چند با حق زناشویى او منافات نداشته باشد.[۲۸۱]
آیات عظام بهجت و مکارم: بنابر احتیاط واجب، باید از شوهر اجازه بگیرد؛ هر چند با حق زناشویى شوهر منافات نداشته باشد.[۲۸۲]
آیه اللَّه صافى: اگر با حق شوهر منافات داشته باشد، باید از شوهر اجازه بگیرد و اگر منافات نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب باید اجازه بگیرد. اگر شوهر او را از روزه گرفتن باز دارد، باید اطاعت کند؛ هر چند با حق زناشویى او هم منافات نداشته باشد.[۲۸۳]
روزه نذرى
۱۶۲: کسى که قضاى روزه ماه رمضان بدهکار است، آیا مى تواند روزه نذر کند؟
آیات عظام امام، سیستانى، خامنه اى و مکارم: خیر، نمى تواند روزه نذر کند.[۲۸۴]
آیات عظام تبریزى، بهجت، صافى، فاضل، نورى و وحید: آرى، مى تواند روزه نذر کند.[۲۸۵]
آیه اللَّه فاضل: اگر روز معینى را نذر کند- که گرفتن قضاى روزه هاى ماه رمضان، قبل از آن ممکن باشد- اشکال ندارد.[۲۸۶]
۱۶۳: اگر زن بدون اجازه شوهر نذر کند روزه بگیرد؛ آیا روزه اش صحیح است؟
آیات عظام امام، خامنه اى و نورى: خیر، روزهاش باطل است.[۲۸۷]
آیه اللَّه بهجت: بنابر احتیاط واجب، بدون اجازه شوهر [از نظر وضعى] منعقد مى شود.[۲۸۸]
آیات عظام تبریزى، سیستانى، فاضل، صافى، مکارم و وحید: اگر با حق زناشویى شوهر منافات داشته باشد، بدون اجازه او باطل است.[۲۸۹]
روزه مستحبى و جنابت
۱۶۴٫ آیا انسان جنب، مى تواند بعد از اذان صبح غسل کند و روزه مستحبى بگیرد؟
همه مراجع: روزه مستحبى اشکال ندارد و روزه صحیح است.[۲۹۰]
دانستنى ها و اصطلاحات احکام روزه
مد و طعام
۱۶۵: منظور از مد و طعام در کفّاره روزه چیست؟
منظور از «طعام»، گندم، آرد، نان، جو، خرما و مانند آن است و «مد» حدود ۷۵۰ گرم یا ده سیر مى باشد.[۲۹۱]
کفّاره
۱۶۶: کفّاره چیست؟
«کفّاره» از ماده «کفر» به معناى پوشاندن است و در اصطلاح دینى، عبارت است از: «پرداخت صدقه، قربانى و انجام دادن عمل شرعى و مانند آن به جهت گناهى که انجام گرفته است». از آنجایى که آثار گناه را محو مى سازد و آن را از انسان مى پوشاند، «کفّاره» مى نامند. انسان کافر، نیز از آن جهت که حقایقى از قبیل خدا، قیامت، نبوت و … را انکار کرده و آن را از خود مى پوشاند، کافر نامیده مى شود. کفّاره در همه شریعت ها و ادیان، براى اجتناب از پیامدهاى سوء اعمال شرعى، غیراخلاقى و مخالف اصول اجتماعى انجام مى گیرد.
مهم ترین آثار آن، جلب رضایت و فرو نشاندن خشم الهى است. کفّاره چند نوع است: معین، مخیر، مرتب، مرتب و مخیر و کفّاره جمع. تعریف و موارد هریک از اینها در جاى خود بیان شده است.[۲۹۲]
کفّاره جمع
۱۶۷: کّفاره جمع چیست؟
«کفّاره جمع» عبارت است از: «جمع بین آزاد کردن یک بنده و گرفتن دو ماه روزه و اطعام شصت فقیر». این کفّاره در دو مورد تحقق مى یابد: یکى اینکه انسان روزه خود را با چیز حرام باطل کند و دیگر اینکه شخص مسلمانى را بى گناه و از روى عمد به قتل برساند.[۲۹۳]
تبصره: با توجه به اینکه در عصر حاضر آزاد کردن بنده مورد ندارد، باید بین دو مورد دیگر جمع کند.
انواع کفّاره روزه
۱۶۸: چند نوع کفّاره روزه وجود دارد؟
کفّاره روزه چهار نوع است:
۱: کفاره روزه خوارى عمدى در ماه رمضان؛ و آن آزاد کردن بنده یا گرفتن دو ماه روزه و یا اطعام شصت فقیر است.
۲: کفاره خوردن عمدى روزه قضاى ماه رمضان در بعد از ظهر؛ و آن اطعام ده فقیر است و در صورت عدم تمکن، گرفتن سه روز، روزه است.
۳: کفاره روزه نذر معین؛ و آن همان کفاره روزه خوارى عمدى در ماه رمضان است.[۲۹۴]
۴: کفاره روزه اعتکاف؛ و آن همان کفاره روزه خوارى عمدى در ماه رمضان است.
روزه یوم الشک
۱۶۹: روزه یوم الشک چیست؟
روزى که انسان شک دارد آخر ماه شعبان است یا اول ماه رمضان، «یومالشک» مى نامند. با توجه به اینکه در بین مردم، گفتوگو مى شود که در شب آن روز، ماه دیده شده یا نه و یا کسانى که شهادت به دیدن ماه مى دهند شرایط لازم را ندارند، باعث شک و تردید مى شود؛ آن روز به این عنوان، نام گرفته است.
گرفتن روزه آن روز نه تنها واجب نیست؛ بلکه اگر کسى به نیت ماه رمضان روزه بگیرد، کار حرامى انجام داده است و چنانچه کسى بخواهد آن روز را روزه بگیرد، باید به نیت ماه شعبان یا روزه قضا (اگر به ذمه داشته باشد)، بگیرد.[۲۹۵]
روزه سکوت
۱۷۰: روزه سکوت چیست؟
روزه «صَمْت» یا سکوت، عبارت است از: «پرهیز از مفطرات هشتگانه و دورى از سخن گفتن». این روزه در شریعت حضرت موسى، میان بنىاسرائیل شناخته شده بود. حضرت مریم بنا به مصالحى از جانب خداوند، مأمور شد تا در مدت معینى، از سخن گفتن اجتناب کند؛ ولى این امر در اسلام یکى از محرمات شمرده شده است.[۲۹۶]
فقیر شرعى
۱۷۱: فقیر از نظر شرعى به چه کسى گفته مى شود؟
همه مراجع: کسى که نمى تواند مخارج سال خود و خانواده را در حد متعارف تأمین کند، فقیر است.[۲۹۷]
اتحاد افق
۱۷۲: منظور از اتحاد افق چیست؟
شهرهایى که از نظر علم هیئت در یک طول جغرافیایى (نصف النهار) قرار گرفته باشند، هم افق مى نامند. بنابراین اگر در یکى از این شهرها ماه دیده شود و مانعى مانند ابر در کار نباشد، در شهرهایى که در طول آن قرار دارد، نیز دیده مى شود.[۲۹۸]
حکم و حاکم
۱۷۳: منظور از حاکم و حکم او در مسئله رؤیت ماه چیست؟
«حکم»، عبارت است از انشاى مجتهد جامع شرایط، از روى موازین شرعى در موضوعات جزئى؛ از قبیل: ثبوت اول ماه، تعیین سرپرست، تعیین متولى، رفع خصومت بین مردم و … این حکم، بر تمامى مکلّفان- حتى مجتهدان- حجت است و همه باید از این حکم پیروى و اطاعت کنند و هیچ مجتهدى نمى تواند حکم او را نقض کند؛ مگر آنکه به اشتباه و خطاى او پى ببرد. منظور از حکم، صرف خبر و اعلام نیست؛ بلکه باید لفظ «حَکَمْتُ» و مانند آن به کار رود. منظور از حاکم در رسالههاى عملیه، همان مجتهد جامعشرایط فتوا است.[۲۹۹]
