آیا آیه «بقیة الله خیر لکم ان کنتم مومنین» در باره امام زمان (عج) نازل شده است؟
آیا آیه «بقیة الله خیر لکم ان کنتم مومنین» در باره امام زمان (عج) نازل شده است؟
سؤال کننده : مشکات
پاسخ:
در قرآن کریم آیات بسیاری داریم که موضوع اولیه آیه در زمان انبیای گذشته بوده است اما مصداقی از آن نیز در زمان رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم محقق می شود . تمامی ماجراهایی که از انبیای کرام نقل شده است به این دلیل بوده است که آن ماجرا ربطی به عصر رسول گرامی اسلام و وقائع زمان آن حضرت داشته است .
از واضح ترین آنها می توان به آیه
رَحمَةُ اللهِ وَبَرَکَاتُهُ عَلَیکُم أهلَ البَیتِ (هود 73)
بخشایش و برکتهای خداوند بر شما اهل این خانه باد
اشاره نمود که در شأن حضرت ابراهیم و خاندانش نازل شده است اما رسول خدا از خداوند طلب نمودند که آن را در ذریه وی نیز قرار دهد .
شوکانی در این باره می نویسد:
قوله : کما صلیت علی آل إبراهیم هم إسماعیل وإسحاق وأولادهما، وقد جمع الله لهم الرحمة والبرکة بقوله: رحمة الله وبرکاته علیکم أهل البیت إنه حمید مجید ولم یجمعا لغیرهم، فسأل النبی صلی الله علیه وآله وسلم إعطاء ما تضمنته الآیة.
قول رسول خدا که فرمودند همانطور که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادی مقصود اسماعیل واسحاق واولاد ایشان است وخداوند برای ذریه وی رحمت وبرکت را جمع فرموده است چون در قرآن فرموده : بخشایش و برکتهای خداوند بر شما اهل این خانه باد که او ستایش شده بخشنده است واین دو مطلب برای هیچ کس جمع نشدند .پس رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم از خداوند خواست که آنچه را که در این آیه آمده است به وی عطا شود .
نیل الأوطار - الشوکانی - ج 2 - ص 325
شربینی نیز می نویسد:
قال تعالی: (رحمة الله وبرکاته علیکم أهل البیت إنه حمید مجید) فسأل (ص) إعطاء ما تضمنته هذه الآیة مما سبق إعطاؤه لإبراهیم.
خداوند فرمود : بخشایش و برکتهای خداوند بر شما اهل این خانه باد که او ستایش شده بخشنده است .پس رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم از خداوند خواست که آنچه را این آیه شامل وی می شود - که به ابراهیم عطا شده بود - به وی عطا کند.
مغنی المحتاج - محمد بن أحمد الشربینی - ج 1 - ص 176
وبه همین دلیل در روایات می بینیم که هنگام سلام کردن به اهل بیت رسول خدا و درود فرستادن بر ایشان همین آیه را تلاوت می کرده اند:
ثم نهض الیمانی وهو یقول رحمة الله وبرکاته علیکم أهل البیت.
شخص یمنی ایستاد وگفت : بخشایش و برکتهای خداوند بر شما اهل این خانه باد.
الکافی - الشیخ الکلینی - ج 1 - ص 347
آیه مورد بحث نیز همینطور است .
بقیة الله به معنی کسی یا چیزی است که خداوند برای مردم باقی گذاشته است.
قرطبی یکی از مفسران اهل سنت می نویسد:
( بقیة الله خیر لکم ) أی ما یبقیه الله لکم بعد إیفاء الحقوق.
بقیة الله بهتر است برای شما یعنی آنچیزی که خداوند برای شما بعد از دادن حق دیگران باقی گذاشته است.
تفسیر القرطبی - القرطبی - ج 9 - ص 86
پس معنی «بقیة الله» عام است و شامل هر چیزی می شود که خداوند برای مردمان باقی گذاشته باشد. یکی از مهمترین آنها کسی است که خواهد آمد وجامعه را پر از عدل و داد می نماید.
به همین دلیل حتی در بعضی کتب اهل سنت آمده است که خود حضرت خود را «بقیة الله» نامیده و دیگران هم به حضرت ولی عصر «بقیة الله» می گویند .
وعن أبی جعفر أیضا قال : المهدی منا منصور بالرعب ...وصاح صایح من السماء بأن الحق معه ومع أتباعه فعند ذلک خروج قائمنا ، فإذا خرج أسند ظهره إلی الکعبة واجتمع إلیه ثلاث مائة وثلاثة عشر رجلا من أتباعه ، فأول ما ینطق هذه الآیة : ( بقیة الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین ) ثم یقول : أنا بقیة الله وخلیفته وحجته علیکم ، فلا یسلم مسلم علیه إلا قال : السلام علیک یا بقیة الله فی الأرض...
از ابو جعفر (امام باقر) نقل شده است که گفت مهدی از ماست ( اهل بیت) و خداوند او را با انداختن ترسش در دل دشمنان یاری می کند ... منادی از آسمان ندا می دهد که حق با او و اطرافیانش است . در آن هنگام قیام کننده ما قیام می کند . پس وقتی ظهور کند به کعبه تکیه داده و سیصد وسیزده نفر همراه وی جمع می شوند . پس اولین چیزی که می گوید این آیه است : ( بقیة الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین )سپس می گوید ای مردم من بقیة الله در زمین هستم وخلیفه خداوند و حجت او بر شما .پس هیچ کس به وی سلام نمی کند مگر اینکه می گوید سلام بر تو ای بقیة الله...
الفصول المهمة فی معرفة الأئمة - ابن الصباغ مالکی - ج 2 ص 1133- 1135چاپ دار الحدیث
مرحوم آیت الله مرعشی در کتاب شرح احقاق الحق مدارک دیگری نیز از کتب اهل سنت برای این مطلب نقل فرموده اند :
منهم العلامة الشیخ عبد الهادی الأبیاری فی «العرائس الواضحة» (ص 209 ط القاهرة) قال: وعن أبی جعفر من خبر طویل: أنه إذا خرج أسند ظهره إلی الکعبة واجتمع إلیه ثلاثمائة وثلاثة عشر رجلا من أتباعه، فأول ما ینطق بهذه الآیة : (بقیة الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین) ثم یقول: أنا بقیة الله وخلیفته وحجته علیکم فلا یسلم علیه أحد إلا قال : السلام علیک یا بقیة الله فی الأرض ...
ومنهم العلامة المذکور فی جالیة الکدر (ص 209 ط مصر). روی الحدیث عن أبی جعفر بعین ما تقدم عن «العرائس الواضحة ».
از ایشان ( کسانیکه از علمای اهل سنت این روایت را در کتبشان نقل کرده اند) علامه شیخ عبد الهادی ابیاری است که در کتاب العرائس الواضحة ص 209 چاپ مصر گفته است و از ابا جعفر ( امام باقر علیه السلام) روایتی است طولانی در مورد اینکه وقتی مهدی ظهور کند به کعبه تکیه داده 313 نفر از طرفدارانش نزد وی جمع شده اولین چیزی که می خواند این آیه است که : ( بقیة الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین ) سپس می گوید من بقیة الله هستم و خلیفه او و حجت خداوند بر شما پس هر کس به وی سلام می کند می گوید سلام بر تو ای بقیة الله ...
و از ایشان همین علامه ای که ذکر شد در کتاب «جالیة الکدر» است که همین روایت را که در العرائس الواضحة بود نقل کرده است .
شرح إحقاق الحق - السید المرعشی - ج 13 - ص 332
موفق باشید
