جانفشانی امام علی علیه السلام در پیشبرد اهداف بزرگ اسلام

ابن ابی الحدید که از علمای قرن هفتم اهل سنّت است، در شرح نهج البلاغه خود آورده است: تمام مفسّران گفته اند این آیه درباره علی بن ابی طالب علیه السلام نازل شده است که در لیلةالمبیت در بستر رسول خدا صلی الله علیه و آله خوابید. و این موضوع در حدی از تواتر است که جز کافر یا دیوانه آنرا انکار نمی کند.

آیه

وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ[1]

ترجمه

و از مردم کسی است که برای کسب خشنودی خدا، جان خود را می فروشد و خداوند نسبت به بندگان مهربان است.

نکته ها

ابن ابی الحدید که از علمای قرن هفتم اهل سنّت است، در شرح نهج البلاغه خود آورده است: تمام مفسّران گفته اند این آیه درباره علی بن ابی طالب علیه السلام نازل شده است که در لیلةالمبیت در بستر رسول خدا صلی الله علیه و آله خوابید. و این موضوع در حدی از تواتر است که جز کافر یا دیوانه آنرا انکار نمی کند.[2]

مشرکانِ مکه، قرار گذاشتند از هر قبیله ای یک نفر را برای کشتن پیامبر صلی الله علیه و آله انتخاب کنند و آن حضرت را دسته جمعی از بین ببرند تا بنی هاشم به خونخواهی او قیام نکنند و با این عمل از دعوت پیامبر راحت شوند. پیامبر صلی الله علیه و آله از نقشه ی آنان با خبر شد و علی علیه السلام برای اینکه پیامبر به سلامت از مکه خارج شود، در بستر ایشان خوابید و این آیه در شأن آن حضرت نازل گردید.[3]

همین که علی علیه السلام در آن شب خطرناک به جای پیامبر خوابید، خداوند به دو فرشته خود، جبرئیل و میکائیل فرمود: کدام یک از شما حاضرید فدای دیگری شوید؟! هیچکدام از آنها حاضر نشدند. خداوند فرمود: اینک مشاهده کنید که چگونه علی بن ابی طالب علیهما السلام حاضر است جان خود را فدای رسول خدا کند. گاهی باید برای احیای یک معروف ویا محو یک منکر، جان را تسلیم کرد. حضرت علی علیه السلام فرمودند: کسی که در راه امر به معروف و نهی از منکر کشته شود، یکی از مصادیق این آیه است.[4]

پیام ها:

1-نااهل، حرفش زیباست و انسان را به تعجّب وا می دارد، ولی مؤمن، عملش دنیا را متعجّب می کند. «مِنَ النَّاسِ مَنْ یعْجِبُک قَوْلُهُ»، «مِنَ النَّاسِ مَنْ یشْرِی نَفْسَهُ»

2-یاد ایثارگران را زنده بداریم. «مِنَ النَّاسِ مَنْ یشْرِی»

3-پیش مرگِ اولیای خدا شدن، یک ارزش است. «مِنَ النَّاسِ مَنْ یشْرِی»

4-بزرگ ترین سود آن است که انسان بهترین متاع را که جان اوست به خالق خودبفروشد، آن هم نه برای بهشت و یا نجات از دوزخ، بلکه فقط برای کسب رضای او. «ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ»

5-در راه خدا، استقبال از خطر و آمادگی برای جانفشانی همچون دریافت خطر است. با توجّه به شأن نزول آیه، ستایش از کسی است که جان خود را در معرض خطر قرار داد، هر چند حادثه ای اتفاق نیفتاد. «مَنْ یشْرِی نَفْسَهُ...»

6-رأفت خداوند، بهترین پاداش است. خداوند برای هرکاری پاداشی قرار داده است، امّا در این آیه می فرماید: خداوند رئوف است. «اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ»

پی نوشت ها

[1] بقره/ 207

[2] شرح نهج‏البلاغه، ج 13، ص 262.

[3] بسیارى از علماى اهل سنّت، به فضیلت على علیه السلام اقرار کرده‏اند که علّامه امینى«ره» در الغدیر(ج 2، ص48) آنان را نام برده است، از آن جمله امام احمدحنبل، در مسند خود(ج 1، ص348) مى‏باشد. صاحب تفسیر اطیب‏البیان مى‏نویسد: در کتاب غایةالمرام، بیست حدیث آمده که نُه حدیث از علماى اهل سنّت و یازده حدیث از علماى شیعه است و این آیه را درباره‏ى فداکارى حضرت على علیه السلام دانسته‏اند. در تاریخ طبرى،(ج 2، ص373) نیز که از نوشته‏هاى قرن سوم است، ماجراى خوابیدن حضرت على علیه السلام در بستر رسول خدا صلى الله علیه و آله نقل شده است. همچنان که تاریخ یعقوبى(ج 2، ص 39) موضوع را به صراحت بازگو مى‏نماید. در شرح نهج‏البلاغه ابن‏ابى‏الحدید( ج 4، ص73) آمده است: معاویه چهار هزار درهم پول داد تا بگویند این آیه در شأن ابن‏ملجم نازل شده است!. تفسیر نمونه، ج 2، ص 49.

[4] تفسیر صافى، ج 1، ص 241.

منبع : تفسیر نور، ج‏1، ص 321