چرا حق الناس را باید در دنیا اداء کرد و الاّ...؟؟؟؟

 بسم الله الرحمن الرحیم‏

 بیننده‏هاى عزیز این جلسه بحث ما درباره ى حق الناس است. حق الناس کلمه عربى است که تو روایات هم آمده است. فارسى آن یعنى حق مردم. حق مردم، آبروى مردم، مال مردم، شامل همه ى این‏ها مى‏شود. مقدارى مى‏خواهیم د رباره ى حق الناس صحبت کنیم. بحث بسیار مفیدى است و ما بسیار گرفتار هستیم. من قبل از آن که بحث را شروع بکنم باید استغفار کنم که خدا ان شاءالله ما را بیامرزد و توفیق بدهد و این بحث‏ها، روز قیامت یقه ى خودمان را نگیرد. یکى از اولیاء خدا موعظه مى‏کرد هفته‏اى دو بار، بعد هفته‏اى یک بار موعظه مى‏کرد بعد هم سخنرانیش را تعطیل کرد. گفتند: چرا تعطیل کردى؟ گفت: نگران شدم روز قیامت خدا یقه‏ام را بگیرد و بگوید: حرف هایى را که زدى چرا خودت عمل نکردى؟
 هم ما گیر هستیم و من قبل از بحث استغفار کنم، بعد از بحث هم باید ستغفار کنم. همه با یک حال خضوعى و یک حال شرمندگى این بحث را هر کس حق الناس را از بین مى‏برد گوش بدهد. بحثى است که بچه و بزرگ به آن مبتلا هستند. موضوعات را بر روى تابلو نوشته‏ام. قرآن در باره ى حق الناس چه مى‏گوید؟ حدیث چه مى‏گوید؟ مردان خدا د رباره ى حق الناس چگونه بوده‏اند؟ بدترین نوع حق الناس چیست؟ حق الناس ب عابدت‏ها چه مى‏کند؟ حق الناس شوخى و جدى ندارد. بخشیدنى نیست. اگر کسى ضرر به مال و آبروى مردم بزند خدا از او انتقام مى‏کشد. به هر حال این، . . . صلواتى بفرستید. به هر حال مسئله ى حق الناس مسئله ى مهمى است. ما باید دقت کنیم. اماقرآن، با این که کا رخطائى گیر ندارد خوب اشتباه کردم. اما اگر کسى روى خطا مؤمنى را کشت اشتباه کرد. مى‏خواست تیر بزند به آهو خورد به آدم، در عین حال باید دیه بدهد. خون بها بدهد. باید پول بدهد. مى‏گوید: خط بوده است عمدى نبوده است. حق الناس است. بله اگر شما خوابت ببرد نماز نخوانى گناه نیست. اما اگر خوابت ببرد کوزه من را بشکنى، پایت بخورد به کوزه من بیفتد بشکند، بیدار شدى باید پول کوزه را بدهى. حق الناس خواب و بیدارى ندارد. قرآن مى‏گوید: خطئاً خطا هم باشد عمد هم نباشد جریمه دارد. در باره ى حق الناس قرآن مى‏فرماید: «وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفینَ» مطففین/1 واى به حال آن هایى که کم فروشى مى‏کنند، کم کارى مى‏کنند. شامل من طلبه مى‏شود که مى روم روى منبر حرف حسابى نمى‏زنم وقت مردم را مى‏گیرم، من کم فروشى مى‏کنم باید روى منبر نشسته‏ام حرف بزنم مردم استفاده کنند. شامل ادارى مى‏شود که دیر مى‏آید. شامل کارگر مى‏شود یعنى حق الناس کار به روحانى و کارگر و کشاورز ندارد. همه گیر هستیم از دَم تا دُم «وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفینَ» واى به حال آن کس که کم فروشى مى‏کند.
 استاد دانشگاه بى مطالعه مى‏رود سر کلاس، معلم سمبل مى‏کند و همه ى ما مى‏توانیم یگرفتار حق الناس بشویم. «وَ السَّارِقُ وَ السَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُما» مائده/38 حق الناس طورى است که خدا چهار تا دست را، چها رتا انگشت را قطع نمى‏کند. البته اسلام انگشت دزدى را قطع مى‏کند که 26 شرط داشته باشد. اگر بنا باشد هر کس یک بار دزدى کرد دستش را قطع کنند که نصف مردم بى دست هستند نه آن دزدى دستش قطع مى‏شود که 26 شرط داشته باشد. دزد مخصوص، یعنى دزدى که روبروى شاهد عادل باشد. مسلح باشد، قفل را بشکند. حق الناس‏هاى حاد را اسلام برخورد حاد مى‏کند. البته مردم را که مى‏گویم امت حزب الله را نمى‏گویم. بیرون از ایران شاید هم تو ایران به هر حال مشکل است. در باره ى حق الناس، پس «وَ السَّارِقُ وَ السَّارِقَةُ» یک خانمى اگر سرقت کند، زن و مرد هر کدام سرقت کنند دست قطع مى‏شود و مومنى ولو به اشتباه کشته بشود، چون حق الناس است، در باره ى حق الناس اشتباه و سهو هم نداریم.
 اما حدیث، حدیث چه مى‏گوید؟ مى‏فرماید: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: «مَنْ أَخَذَ أَرْضاً بِغَیْرِ حَقٍّ کُلِّفَ أَنْ یَحْمِلَ تُرَابَهَا إِلَى الْمَحْشَرِ»(تهذیب‏الأحکام، ج‏6، ص‏294) کسى اگر زمین مردم را به ناحق بگیرد، روز قیامت بارش خیلى سنگین است. حالا زمین مردم را بگیرد، فرد از فرد بگیرد. من زمین شما را بگیرم، شما زمین من را بگیرید. چون چهار رقم دزدى داریم. انواعش را یاد بگیریم. یک وقت فرد از فرد مى‏دزدد. یک وقت جامعه از جامعه مى‏دزدد. یک وقت فرد از جامعه مى‏دزدد. یک وقت جامعه از فرد مى‏دزدد. همه رقم آن مى‏شود. فرد از فرد، من زمین شما، شما زمین من. جامعه از جامعه، اسرائیل از فلسطین، امتى از امتى. فرد از جامعه، انسان مال دولت را مى‏چاپد، اختلاس مى‏کند. فرد یک نفر است ولى مال ملت است. جامعه از فرد، دولت مى‏ریزد خانه ى کس را مى‏گیرد به ناحق، البته گاهى باید مصادره کرد. از طاغوت و اعوان شاه است. احتکار است. ربا است. یک جنایت هایى کرده است، پول جمع کرده است، باید از او گرفت.
 یک وقت است جنایت نکرده، گناهى نکرده است ولى مى‏گوییم بیاید مثلاً یک صحنه سازى کنیم این را تو منگنه بگذاریم. بدون این که یک قاضى عادل آگاه قضاوت کند یک دادستان عادل حکم کند، همین طور خودمان مى‏آییم یک پرونده سازى هایى مى‏کنیم، این را کلافه کنیم. این هم جامعه از فرد است. بنابر این چهار رقم مى‏شود. اگر کسى زمین کسى را بگیرد گرفتارى دارد «الْحَجَرُ الْغَصِیبُ فِی الدَّارِ رَهْنٌ عَلَى خَرَابِهَا»(نهج‏البلاغه، حکمت 240) امیرالمؤمنین مى‏فرماید: آجر دزدى تو خانه این نشانه ى و مهر این است که این خانه خراب شدنى است. اجازه ندارد هیچ کس در مال کسى تصرف کند. و روایات در این خصوص زیاد است. من مى‏خواهم همه ى حق الناس را در این جلسه بگویم. بنابر این 18 تا حدیث است، دو تاى آن کافى است. همه ى ملت ایران احتمالاً این حدیث را شنیده باشند که رسول اکرم ص یک روز اواخر عمرشان بالاى منبر بودند، فرمودند: من چند روز دیگر از دنیا مى‏روم، کسى از من طلب دارد بگوید. یک نفر پا شد گفت: فلان روز عصابت را مى‏خواستى بزنى یبه ناقه خورد به بدن من و من نمى‏خواهم این را قصاص کنم. حضرت فرمود: چوب را بیاورید بعد بدنشان را که نشان دادند آن طرف بدن پیغمبر را بوسید. البته این صحنه براى بوسیدن بود. فقط این طرح بوس بود و گرنه این حدیث داراى دو سه رقم اشکال است.
 اول این که، قصاص فقط مال عمد است. اگر چوب پیغمبر خطا برود، کار خطایى را پول باید داد ولى قصاص نیست. حتى آدم اگر خطایى بکند نباید او را کشت. قصاص بارى عمد است. این که گفت: مى‏خواهم قصاص کنم، بهانه‏اى بود براى این که بدن پیغمبر را ببوسد و گر نه پیغمبر معصوم است. نه فکرش خطا مى‏کند نه زبانش و نه دستش. معصوم خطا نمى‏کند. یک کسى گفت که پیراهن من را بو کن، ببین چه بویى مى‏دهد؟ این طرف تا دولا شد پیراهنش را بو کند، طرف مقابل پیشانى او را بوسید. این هم یک چنین برنامه‏اى بود. ولى پیغمبر تسلیم این جریان شد. آگاهانه براى این که حق الناس حتى من که رهبر هم هستم اگر خلاف کردم باید تسلیم بشوم. رسول اکرم حاضر شد چوب بخورد که حق الناس بگردنش نباشد. اما حدیث دیگر از امام کاظم ع هارون الرشید مقدرى جنس و پول فرستاد براى امام کاظم موسى بن جعفر فرمود: چون در این حق الناس است من نمى‏گیرم مال مردم است مال مردم را من نمى‏گیرم. مال مردم را امام کاظم رد کرد. یک، رسول اکرم حاضر شد چوب بخورد، دوم کافى است.
 بدترین نوع حق الناس، حق الناسى است که مظلوم باشد، یتیم باشد. آیاتى مى‏فرماید «وَ آتُوا الْیَتامى‏ أَمْوالَهُمْ وَ لا تَتَبَدَّلُوا الْخَبیثَ بِالطَّیِّبِ وَ لا تَأْکُلُوا أَمْوالَهُمْ إِلى‏ أَمْوالِکُمْ إِنَّهُ کانَ حُوباً کَبیراً» نساء/2 مال یتیم را مخلوط نکنید با مال خوب، خوب و بد را مخلوط نکنید، مثلاً مال خوب را بگیرید، مال آشغال بدهید «وَ لا تَتَبَدَّلُوا الْخَبیثَ بِالطَّیِّبِ» مال خبیث و طیب را مخلوط نکنید. هر کس مال یتیم را بخورد، قران مى‏گوید: آتش خورده است. یعنى مال براى این فرد در روز قیامت به صورت آتش مى‏شود. حق الناس بدترین نوعش این است که حق کسى را بخورد که طرف هم حق ندارد، چون گاهى وقت‏ها ممکن است بنده یک کارى مى‏کنم، حق الناس را مى‏خورم، طرف هم مى‏گوید: ایشان که نمى‏شود طرف شد. ما که حریف ایشان نمى‏شویم. از ایشان که نمى‏شود شکایت کرد. یک مثل بزنم. یک وقت یک بچه مى‏آید جاى بچه بنشینید، بچه مى‏گوید: پا شو جاى من است. با هم دعوایشان مى‏شود. اما یک وقت بنده مى‏آیم، وقتى من وارد شدم بچه خودش مى‏ترسد و فرار مى‏کند. یا رئیس مسجد بچه را بلند مى‏کند یا هیئت امناء. نزدیک ماه رمضان است. این را بگویم. خلاصه این چون رئیس شده است، اتاق‏ها را به هم مى‏زند، سفره‏ها را پس و پیش مى‏کند و بالاخره من جاى او مى‏نشینم. نمى‏شود هم گفت که دزدى کرده است. بگوییم آقاى قرائتى دزد است خوب نمى‏شود گفت بگوییم بلند نمى‏شود. خوب، زشت است و بالاخره حق الناس هم هست و این مظلوم هم آهش به جایى نمى‏رسد. بدترین نوع حق الناس این است که آدم حق کسى را بچاپد و طرف هم نتواند کارى بگند. «إِیَّاکَ وَ ظُلْمَ مَنْ لَا یَجِدُ عَلَیْکَ نَاصِراً إِلَّا اللَّهَ»(کافى، ج‏2، ص‏331) بترس از این که به کسى ظلم کنى که یارى ندارد غیر از خدا. بعضى افراد اگر به ایشان گران فروختى، فاکتور هست و دادگاه و پدر در مى‏آورد. بعضى وقت‏ها مى‏شود یک تومان و دو تومان را ده تومان بفروشد. طرف هم هیچ جایى را بلد نیست. بترسید از این که طرف دستش به جایى بند نباشد. این بدترین نوع است.
 حق الناس چقدر مهم است؟
 اگر شما دارید نماز مى خوانید مى‏گویید «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ» فاتحه/6-5 طرف آمد گفت: حق مرا بده اگر جدى اصرار کرد که حق من را بده و شما سر نماز پول جیبت نبود، اسلام مى‏گوید: نمازت را بشکن برو حق مردم را بده، برگرد دومرتبه بگو الله اکبر نماز را باید شکست تا آدم حق مردم را بدهد. بعضى‏ها مى‏گویند قرض مى‏کنیم کى ما را زندان مى‏کند؟ ! بعضى‏ها هستند مى‏گویند قرض کن وقتى زندانت کردند، مرد و رفیق هایت جمع مى‏شوند تو را بیرون مى‏آورند فرمود: «مَنِ اسْتَدَانَ دَیْناً فَلَمْ یَنْوِ قَضَاهُ کَانَ بِمَنْزِلَةِ السَّارِقِ»(کافى، ج‏5، ص‏99) کسى که قرض مى‏کند از اول بنا دارد ندهد، مى‏گوید: حالا بگو دویست سکه مهریه، کى مى‏دهد؟ حالا که ما نمى‏خواهیم بدهیم. از اول مى‏گوید: ما نمى‏خواهیم بدهیم. حالا بگذار براى این که عروس بگیریم. بنویسند. کسى که زیر بار قرض برود و از اول بنا دارد اختلاس کند و برباید «کَانَ بِمَنْزِلَةِ السَّارِقِ» این دزد است. حتى اگر بنا دارد پول حرام بدهد، مى‏گوید: غسل مى‏کند اگر از پول حرام به حمامى بدهد، غسلش چگونه است؟ رساله ببینید. اگر کسى دارد بدهد، طفره مى‏رود، خوب، پول ندارى چرا نسیه معامله مى‏کنى؟ اگر دارد بدهد ولى کش برود یک جورى چک را امضا مى‏کند که یک نقطه‏اش کم باشد و برود و یک بار دیگر برگردد. یک جورى که به جمعه برسد اصلاً یک جورى برنامه ریزى مى‏کند که یک چرخ دیگر بخورد. حدیث داریم هر شبى که این آقا مى‏خوابد تخداوند گناه دزد پاى او مى‏نویسد. دارى بدهى؟ چرا حق الناس را کش مى‏روى؟ ! یک خوشمزه بخوانم. امام یک نفر را در مکه دید، پرسید: چه عجب! گفت: والله آمدیم مکه بمانیم عبادت کنیم. گفت: ضمناً یک کسى هم از ما طلبکار است. امام فرمود: برو قرضت را بده نمى‏خواهد در مکه بمانى! در ده خودت باشى، قرضت را بدهى ثوابش بیش‏تر از کسى است که مال مردم را خورده و آمده‏اى طواف کنى. خیال نکن که هر عبدتى ثواب دارد. جنازه‏اى را آوردند تخدمت پیغمبر. گفتند: براى ایشان نماز بخوانید. پیغمبر تا خواست نماز بخواند فرمود: آیا ایشان بدهکار است؟ گفتند: بله. گفت: بنده بر ایشان نماز نمى‏خوانم. اول بدهى او را بدهید تا بعد من نماز بخوانم. گفتند: آقا نماز بخوان. فرمود: خیر نمى‏خوانم. به جنازه ى بدهکار نماز نخواند. البته نمى‏خواهم بگویم هر کس بدهکار است به جنازه ى او نماز نخوانید. مثل این که حضرت مى‏دانسته که اگر این جنازه دفن بشود ورثه فرار خواهند کرد. حضرت استشمام کده است که این یک وارث هایى دارد که بخور و بدو هستند. گفته نه! آخر گاهى آدم باید ریش گرو بگذارد. این طوریى است. فرمود: تا بدهى ایشان را ندهید من نماز نمى‏خوانم. پیغمبر هم با جمعیت ایستاده است بالاخره قرض را دادند. منتها حق الناس، حالا این که ما گفتیم حالا نگویید اقاى قرائتى تو هم امشب عوض این که کمک بدهکارها، بدبخت بکنى رفتى طرفدار سرمایه دارها شدى! که هى یا الله بده، خوب، خندام بدهم. خوب، ندارى بدهى بسم الله آیه ى قرآن براى ندارم. هرکس ندارد این آیه قرآن را مى‏خواند این هم به نفع مستضعفین! ما د رخدمت آیة الله خامنه‏اى رفته بودیم آفریقا از یکى از این کشورها طلب داشتیم. ایشان فرمود: پول نفت‏ها را نمى‏دهید فورى رئیس جمهور آن‏ها هم آیه بلد بود، این آیه را بلد بود گفت: «وَ إِنْ کانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلى‏ مَیْسَرَةٍ» بقره/280 یعنى اگر بدهکار ندارد، اگر در عسرت است یعنى ندارد که بدهد «نَظِرَة» یعنى منتظر بشوید تا پول دار بشود. اگر ندارد صبر کن. منتها پشت سر این آیه یک جمله دیگر هم هست. و بعد فرموده که اگر ندارد به او ببخش. ایشان فرمود: خیلى خوب تا این جایش را بخوان ولى خواهش جمله بعدش را دیگر نخوان، چون خود ایران هم ندارد. تا این جایش بس است «وَ إِنْ کانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلى‏ مَیْسَرَةٍ» خوب ایران صبر مى‏کند تا شما پول دار بشوى. اما خواهش مى‏کنم آیه بعدش را نخوانید. اگر طرف ندارد باید صبر کنید خانه دارد! خوب داشته باشد. برود بفروشد! شما حق ندارى کسى را مجبور کنى. البته یک وقت بیش از‌شان اوست. مثلاً خانه ى ایشان باشد یک خانه ى صد متى باشد، خانه ى چهارصدمترى ساخته، خب، براى او زیاد است. تلویزیون سیاه و سفید براى او کافى است، رفته تلویزیون رنگى خریده است. این انگشتر دویست تومانى براى او بس است، رفته انگشتر سه هزار تومانى دست کرده است. آخر بعضى‏ها مى‏گویند امسال چیزى گیر ما نیامد براى این که هر چه گیرمان آمد شب عیدى حساب کردیم یر به یر شد. خلاصه چیزى اضافه نیامد. آیا اضافه نیامد یعنى این که تو خوب کاسبى کردى؟ تو باید شب عید خمس بدهى چطور شد که چیزى، مى‏گوید: آخر براى بچه هایم، بچه ى دو ساله را 5 میلیون به نامش کردى؟ آخر این در‌شان او نیست. این از ترس این که خس ندهد، هر چه دارد به اسم زنش و مادر زنش و پسرش کرده است. یعنى یک جورى مالش را تقسیم مى‏کند که شب عید بگوید: نه من چیزى دستم نیست. ‌شان شما چقدر است؟ به بچه چقدر عیدى باید داد؟ این رقم بریز و بپاش مى‏کنى بعد مى‏گویى ما نداریم! اگر در شأنش خرج کند شما حق ندارى او را مجبور کنى. مى‏شود او را زندان کنیم و از او بگیریم. بسمه تعالى، نه! بدهکار را نمى‏شود. بله بدهکارى که حقه باز است، او حسابش جداست. در هر نمازى شما اگر مکانت غصبى باشد، لباست غصبى باشد، نماز باطل است. حالا با حق الناس بعضى شوخى مى‏کنند. خدا ما را بیامرزد از این شوخى‏ها خودمان هممى کردیم. طلبه که بودیم گاهى آب گوشت یک طلبه ى دیگر را برمى داشتیم مى‏خوردیم، مى‏شود به صورت شوخى یک چیزى را کش رفت؟ مى‏گوید: نه! حدیثش را برایتان بخوانم «لَا یَأْخُذَنَّ أَحَدُکُمْ مَتَاعَ أَخِیهِ جَادّاً وَ لَا لَاعِباً مَنْ أَخَذَ عَصَا أَخِیهِ فَلْیَرُدَّهَا عَلَیْهِ»(مجموعةورام، ج‏1، ص‏11) نه جدى نه شوخى، شوخى هم نمى‏شود چون گاهى وقت‏ها یک کسى را براى این که یک خرده حال او را بگیرند یک چیزى از او برمى دارند بالاخره حق الناس جدى و شوخى ندارد. گناه، گناه است. آخر بعضى آبروى یک سى را مى‏ریزد، یک کسى را دست مى‏اندازند خرابش مى‏کنند، رسوا مى‏کنند، آبرویش که رفت مى‏گویند ما با ایشان شوخى کردیم. بالاخره یا شوخى بود یا جدى طرف خراب شد. مثل این که من یک چیزى بزنم تو چشم شما، شما کور بشوى بعد بگویم طلا بود. حالا طلا بود یا میخ، بالاخره من کور شدم. مسئله ى حق الناس شوخى و جدى ندارد. حق الناس پدرى و پسرى هم ندارد، مادر و دخترى هم ندارد. باید از حالا دختر کوچولوها مواظب باشند. چادر خواهرشان را برندارند. البته اگر مى‏گوید: برندار. البته خواهرها هم باید به قدرى رفیق باشند که اصلاً تو و منى تو ایشان نباشد. آمد خدمت امام گفت: آقا یک مشت حزب اللهى درجه یک(بیست)، امام دید خیلى دارد بى روغن سرخ مى‏کند، گفت: خیلى خوب هستید؟ گفت: بله! ما همه یک مشت مسلمان یک دست. فرمود: به قدرى با هم خوب هستید که دست کنید تو کیسه همدیگر پول بردارید؟ فت: نه بابا، گاو صندوق هفت قفله است. فرمود: نخیر شما مسلمان، هر وقت رسید به جایى که کلید خانه به هم بدهید. الآن شما وارد بازار مى‏شوى یا خیابان، از این خیابان تا آن خیابان چند نفر است که اگر دو میلیون داشته باشى به او مى‏دهى و دلت تاپ تاپ نمى‏کند؟ چند نفر هستند که آدم بدون چهار قل برود و با ایشان معامله کند؟ چهارقل مى‏خوانى باز کلاه سر آدم مى‏گذارند. به هر حال هر وقت رسیدیم به جایى که دست تو جیب هم کردیم، حساسیت نبود، امام فرمود: این ملاک این است که شما مسلمان واقعى هسید.
 حق الناس: حدیث داریم از رسول خدا ص، در باره ى حق الناس و عبادت. اگر کسى مال مردم را کش برود(این مال مردم است مال دولت خطرش بیش‏تر است) چون گفت: رئیس دزدها کیست؟ گفت: رئیس دزدها آن کسى است که مال 50 میلیون را بدزدد. دزدى فرد از فرد را مى‏گویم. دزدى فرد از جامعه عقوبتش بیش‏تر است. نمى‏دانم کسى که مى‏تواند امضا کند به آن آقا مى‏گوید: برو فردا بیا، جواب خدا را چه خواهد داد؟
 بخصوص شهرهاى بزرگ که رفتن تا یک اداره کلى زمان و مکان و بودجه و ترافیک مى‏برد. تا من خودم را به این آقاى رئیس رساندم، ایشان هم مى‏تواند امضا کند. مى‏گوید: برو فردا بیا! این‏ها همه حق الناس است. زمان شاه یک ساواکى، یک طلبه‏اى را خیلى کتک زد. از فضلا و علما بود. گفتم طلبه؟ معذرت مى‏خواهم، یکى از علما بود. مى‏گفت، گفتم: اقا شما به فکر قیامت خودت نیستى؟ آخر چرا من را مى‏زنى؟ گفت: آقا شاه به ما حقوق مى‏دهد که براى شاه کار بکنیم، اگر به تو نزنم حقوقم حرام است. من به خاطر این که حقوقم حلال بشود باید بهتو بزنم. آدم غصه مى‏خورد که ساواکى بزرگ‏ترین جنایت را مى‏کند تا حقوقش حلال بشود، آن وقت ما حزب اللهى بکنیم خیلى بد است. امیرالمؤمنین فرمود: گاهى وقت‏ها نگاه مى‏کنم مى‏بینم طرفدارهاى معاوبه سفت هستند، طرفدارهاى من شل هستند. حاضرم ده تا از شمابدهم یکى از آن‏ها را بگیرم، که این قدر قرص بود و وفادار و حیف است که ما به این مردم ن، . . . حالا قیامتش را برایتان مى‏گویم. داریم تکه اگر کسى حق الناس را ببرد، هیچ کار خیرى برایش ثبت نمى‏شود. کلى روزه مى‏گیرد، عبادت، دعاها، فلان چون حق الناس بر گردن توست ثبت نمى‏شود. حق الناس مانع مى‏شود. حق الناس باعث مى‏شود هیچ عبادتى قبول نشود و عبادت‏ها حبط بشود. حق الناس را خدا نمى‏بخشد. «وَ أَمَّا الظُّلْمُ الَّذِی لَا یُتْرَکُ فَظُلْمُ الْعِبَادِ بَعْضِهِمْ بَعْضاً»(نهج‏البلاغه، خطبه 176) حق الناس را خدا نمى‏بخشد. روایت زیاد داریم. دعاى مظلوم مستجاب است؟ بله گر این که خود این مظلوم یک زمانى ظلم کرده باشد. آخرگاهى وقت‏ها مى‏گویند آقا ما خیلى یا الله مى‏گوییم چرا مستجاب نمى‏شود؟ چقدر ما گفتیم خدایا، این ظالم را نابود کن. چرا ناوبد نشد؟ حدیث داریم دعاى مظلوم مستجاب است قطعاً. اگر مظلومى آه کشید ولى آه او نگرفت معلوم مى‏شود خود همین مظلوم یک زمانى به دیگرى همین نمونه ظلم کرده است. یعنى خود مظلوم یک زمانى ییک سیلى بى خود زده است. حالا که یک سیلى مى‏خورد مى‏گوید امیدوارم دستت خشک بشود. اى خدا اگر تو خدا هستى، دست این را خشک کن. بعد هم مى‏گوید: ما هر چه نفرین کردیم، دستش خشک نشد. حدیث داریم اگر نفرین مظلوم نگرفت، علوم مى‏شود همین مظلوم یک زمانى خودش ظالم بوده است. مى‏گویند یک جنایت کارى را سنگ باران کنند. حضرت فرمود: هر کس مى‏خواهد به او سنگ بزند، خودش از این دسته گل‏ها به آب نداده باشد. یک مرتبه همه سنگ‏ها را انداختند و رفتند. کسى دیگر توى میدان نماند.
 یک چیز دیگر هم برایتان بگویم. که این حدیث، حدیث تلخى است. انتقام خدا.
 روایت داریم: «مَنْ ظَلَمَ مَظْلِمَةً أُخِذَ بِهَا فِی نَفْسِهِ أَوْ فِی مَالِهِ أَوْ فِی وُلْدِهِ»(کافى، ج‏2، ص‏332) اگر کسى به گردنش حق الناس باشد، مال مردم و آبروى مردم را بدرد، لت و پار کند خدا انتقام مى‏گیرد، یا از خودش، یا از مالش، یا از بچه هایش. مى‏گوید: آقا حالا ما ظلم کردیم چکار به بچه‏ها دارد؟ گاهى جورى است که سرایت مى‏کند و این براى پیش‏گیرى خوب است. من اگر بدانم حق شما را چاپیدم، یک زمانى حق خودم یا حق بچه‏هایم، نسبت به مالم یا نسبت به جانم این ظلم خواهد شد، این خودش وسیله کنترل خوبى است و به هر حال گاهى ظلم به کسى اثر مى‏کند. من سنگ مى‏زنم ظلم از من است، اما پیشانى شما مى‏شکند. گاهى ظلم از کسى دیگر است، ولى دردش را کس دیگرى مى‏برد. مى‏گوید: به مردم ظلم نکن. اگر به مردم ظلم کنى، به تو ظلم مى‏شود. براى این که حق الناس حفظ بشود. قرآن مى‏فرماید: اگر از شما بپرسند بزرگ‏ترین سوره‏هاى قرآن را مى‏گویید بقره و بزرگ‏ترین آیه قرآن آیه‏اى است که مى‏گوید: مواظب باشید حق الناس از بین نرود «إِذا تَدایَنْتُمْ بِدَیْنٍ إِلى‏ أَجَلٍ مُسَمًّى فَاکْتُبُوهُ وَ لْیَکْتُبْ بَیْنَکُمْ کاتِبٌ بِالْعَدْلِ» بقره/282 یک آیه است در قرآن یک صفحه اندازه آن است. هیچ آیه‏اى یک صفحه نیست جز این آیه، که مى‏گوید: مواظب حق الناس باشید. وام مى‏گیرید، چک و سفته رد و بدل کنید، شاهد بگیرید. اگر طرف لال بود یک آدم امین بگوید. سفیه بود ولى او امضا کند.
 در رد و بدل‏ها شاهد بگیرید. ضامن بگیرید، گرو بگیرید. امضا بگیرید که این بزرگ‏ترین آیات قرآن آیاتى است که در باره ى تنظیم اسناد تتجارتى است. نگویید حالا دو تومان چیزى نیست مى‏گوید: «وَ لا تَسْئَمُوا أَنْ تَکْتُبُوهُ صَغیراً أَوْ کَبیراً إِلى‏ أَجَلِهِ» بقره/282 کم بود یا زیاد، چک و سفته رد و بدل کنید.
 و اما پرداختن: براى پرداختن یک روایتى داریم. اگر کسى گفت که ما فلان شب جمعه پاى درس قرائتى نشسته بودیم، حرف‏هاى قرائتى هم که از خودش نیست، حدیث‏هاى امام‏ها را مى‏خواند، در باره ى حق الناس. بیا ماه که ماه شعبان است و در آستانه ى تولد حضرت مهدى ع هست، مى‏خواهیم وارد ماه رمضا بشویم. بیایید ببینیم چه کسى از ما طلب ندارد بدهیم. بیاییم یک تصمیم انقلابى بگیریم. اگر کسى امشب به دلش برات شد، مال کسى را ربوده، پس بدهد. آبروى کسى را ریخته است عذرخواهى کند. اجرش را بخوانم. پیغمبر فرمود: اگر کسى بستان کار خودش را راضى کند با پول و عذرخواهى «إِنَّ دِرْهَماً یَرُدُّهُ الْعَبْدُ إِلَى الْخُصَمَاءِخَیْرٌ لهُ مِنْ صِیامِ النَّهَارِ وَ قِیَامِ اللَّیْلِ»(جامع‏الأخبار، ص‏156) از روزه گرفتن مستحبى بهتر است و از هر نماز شبى بهتر است. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: «دِرْهَمٌ یَرُدُّهُ الْعَبْدُ إِلَى الْخُصَمَاءِ خَیْرٌ لَهُ مِنْ عِبَادَةِ أَلْفِ سَنَةٍ وَ خَیْرٌ لَهُ مِنْ عِتْقِ أَلْفِ رَقَبَةٍ وَ خَیْرٌ لَهُ مِنْ أَلْفِ حِجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ»(بحارالأنوار، ج‏101، ص‏295) بدهکاریت را مى‏گویند بده، او را راضى کن، نگو من عارم مى‏آید. خحودت را بشکن. بگو من معذرت مى‏خواهم به شما جسارت کردم من را ببخش. مى‏گوید: من خودم را کوچک نمى‏کنم. والله کوچک نمى‏شوى، بزرگ مى‏شوى.
 امام صادق ع مى‏خواست دست یک کسى را فشار بدهد، یک مثلى مى‏خواست بزند براى ضرب المثل امام مى‏خواست دست یک نفر را فشار بدهد. امام صادق فرمود: شما اجازه مى‏دهى من کمى دست شما را فشار بدهم؟ فرمود، گفت: آقا خواهش مى‏کنم بفرمایید. امام صادق دست او را فشار داد، رنگ پوست عوض شد فرمود: اگر به همین مقدار تغییر رنگ پوست ظلم به مردم بکنى، گرفتار هستى و باید دیه و حساب پس بدهى. امام براى این که این تبلیغ را سمعى و بصرى کند به خاطر همین فشار از طرف اجازه گرفت، مگر کوچک شد؟ کوچک نشد. بهتر است از هزار سال عبادت. بهتر است از این که هزار اسیر و برده را آزاد کنى. «خَیْرٌ لَهُ مِنْ أَلْفِ حِجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ» بهتر است از هزار بار برود مکه یا یک بدهکار را راضى کند. ندارى تلفن کن بگو ندارم، امیدوارم راضى باشى به تو مى‏دهم. آخر گاهى وقت‏ها مردم مى‏خورند و مى‏روند که مى‏روند. اگر هم نیاوردى بدهى بگو که مى‏دهم. نگویند طرف به طور کل فراموش کرده است و بین او و آتش به اندازه ى زمین و آسمان فاصله مى‏افتد و خداوند ثواب فتاد شهید به او مى‏دهد. اگر کسى بدهکار است بگوید: خیلى خوب، من بروم طرف را راضى کنم. برادرها و خواهرها سنگ هایى که تو راه است این هاست. اگر مى‏خواهید از خیرات و برکات ماه رمضان و شعبان بهره‏مند بشویم، اگ رمى خواهیم خدا به خودمان و عمرمان و نسلمان برکت بدهد، گاهى وقت‏ها باران نمى‏آید به خاطر این کارهاست. گاهى وقت‏ها گرانى به خاطر این کارهاست، همه‏اش نگویید این سیاست دولت چه شد؟ ! سیاست دولت که باید تعقیب بشود چه شد؟ دولت یک مسئله است، ولى ما خودمان کارهایمان هیچ مانع نیست؟ قطار مى‏ایستد، اتوبوس مى‏ایستد چند نفر نماز مى‏خوانند؟ چند نفر هستند که پارسال روزه خوردند و الآن نزدیک ماه رمضان است قضاى ان را به جا مى‏آورند؟ چند نفرند که به پدر و مادرشان ظلم مى‏کنند؟ چند نفرهستند که حق الناس را مى‏خورند و لبشان را پاک مى‏کنند و به روى خودشان نمى‏آورند. چند نفرند که ظلم مى‏کنند. خوب این ظلم‏هاى ما آیا در عالم هستى هیچ نقشى ندارد؟ همه ى تقصیرها گردن دولت است؟ باز عرض کردم نمى‏خواهم بگویم دولت مقصر هست یا نیست. من کارى ندارم، ولى مى‏خواهم بگویم که شاید هم دولت مقصر باشد، شاید هم نباشد. یک شاید هم به خودت بگو، بگو شاید هم خودم نکردم. آخر این دختر است که تو تربیت کرده‏اى؟ با این حجاب مى‏آید بیرون. این پسر است که شما خج ا را مى‏دهى ولى یک رکعت نماز نمى‏خواند.
 9 تا اولاد سر سفره توست، دو نفر ایشان بیش‏تر نماز نمى‏خوانند. 7 تا تارک الصلوة را غذا مى‏دهى. این 7 تا تارک الصلوة غذا مى‏دهى، هیچى به هیچى؟ ! این طور که نیست. من صبح تا حالا 9 تا دروغ گفتم. این 9 تا دروغ تو عالم هیچ اثرى ندارد؟ این طور که نیست. این عالم، عالم دقیقى است. مى‏گوید استارت بزنى اگزوزش دود مى‏دهد. تو این عالم مى‏گوید: ایستاده بول کنى فشار قبرت زیاد مى‏شود. ما نمى‏دانیم فشار قبر چه ارتباطى دارد با ایستاده بول کردن. اما تو این عالم یک ارتباطاتى وجود دارد. به هر حال گناهان خودمان هم نقش دارد. اگر مى‏خواهیم بگوییم تقصیر این وکیل است، این وزیر است، این فرمان دار است، یک خرده بگو شاید من هم گناهانم، عملکردم، زن دارم، بچه داریم، رحم کنیم مورد رحم قرار مى‏گیریم. خداوند مى‏تواند خاک را طلا کند. خداوند مى‏تواند با دو تا بارندگى به موقع تولیدات ما را بالا ببرد. همه‏اش که نفت و دلار نیست. نفت و دلار دست مردم هم هست، اما باران و تولید دست مردم نیست. این جا یک مقدارى هم باید خودمان بجنبیم. به هر حال دارد وقت تمام مى‏شود. حالا حق الناس را چه کنیم؟ آمد خدمت امام باقر، گفت: آقا من از زمان حجاج تا الآن در دستگاه طاغوت بوده‏ام. مى‏شود توبه کنم؟ امام یک مدتى ساکت شد. دومرتبه گفت: آقا مى‏شود توبه کنم؟ امام فرمود: « لَا حَتَّى تُؤَدِّیَ إِلَى کُلِّ ذِی حَقٍّ حَقَّهُ»(کافى، ج‏2، ص‏331) نه مگر این که تمام اموالى را که رشوه گرفته‏اى به صاحبش پس بدهى. تا پس ندهى توبه به اشک و دعا نیست. این طور نیست که در ماه رمضان بگوییم بک یا الله فایده ندارد! آقا من مال یک کسى را خوردم که حالا در قید حیات نیست، وارث او که هست برو به او بده. آقا خودش نیست، وارثش را هم نمى‏شناسم. اگر هیچ راهى نداشتى، آن مبلغى را که دزدیدى یا چاپیدى، بچه بودى نفهمیدى، باید به عنوان آن صدقه بدهى و استغفار کنى.
 اما در قیامت چه خبر است؟ دیگر حالا من نمى‏دانم. داریم که امام صادق فرمود: «إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصادِ» فجر/14 خدا د رکمین گاه است. امام فرمود: در صراط جاى است که هیچ کس نمى‏تواند عبور کند مگر این که حق مردم را بدهد(کافى، ج‏2، ص‏331). فیض کاشانى در محجة یک صحنه‏اى را نقل مى‏کند مى‏گوید: مواظب باشید که روز قیامت چه حالى خواهید داشت. شروع مى‏کند مى‏گوید: افرادى را که احاطت به خصمائه در مناجات ابوحمزه امام سجاد ع در سحرهاى ماه رمضان مى‏گوید: «وَ مِنْ أَیْدِی الْخُصَمَاءِ غَداً مَنْ یُخَلِّصُنِى»(مصباح‏المتهجد، ص‏590) خدایا روز قیامت از حق الناس چگونه نجات پیدا کنم؟ بعد ایشان بیان مى‏کند. مى‏گوید: یک کسى مى‏آید مى‏گوید: تو من را مسخره کردى. مرا دست انداختى. یکى مى‏آید مى‏گوید: تو من را غیبت کردى. یکى مى‏آید مى‏گوید: همسایه ى من بودى در همسایگى من را اذیت کردى. یکى مى‏آید مى‏گوید: با من معامله کردى فغششتنى به من کلک زدى. یکى مى‏آید مى‏گوید: با من معامله کردى عیب جنس را نگفتى. یکى مى‏آید مى‏گوید: گفتم خردت چند است؟ دروغ گفتى. یکى مى‏آید مى‏گوید: گرسنه بودم تو سیر بودى هیچ احوال ما را نپرسیدى. یکى مى‏گوید: مظلوم واقع شده بودم مى‏توانستى بیایى دفاع کنى دفاع نکردى. شروع مى‏کند قیافه ى مجرم را فیض کاشانى مطرح کردن که انسانى که در حق الناس گرفتار شده است کیست؟ خیلى مشکل است. وقتم تمام شد. لازم است پرداخت کنیم و انواع حق الناس، خمس حق الناس است. زکات حق الناس است. خانواده حق الناس است. حق شاگرد، حق کارگر، از گناهان بزرگ این است که آدم بیش از طاقت کار از کسى بکشد. به هر حال همه گرفتار حق الناس هستیم. مى‏ارزد که یک خرده برگردیم به خود، بازگشت به خویشتن، ببینیم کجا چه کردیم؟ !
 با عذرخواهى از خدا و عذر خواهى از مردم جبران مافات. کم کارى، بدکارى نکنیم، کارگر درست کار بکند، تاجر انصاف داشته باشد. واعظ کم نگذارد. محصل تجدید نشود. معلم به تدریس عشق بورزد. محصل دست استاد را ببوسد. یک نشاطى لازم است. این کلاه بردارى‏ها زرنگى نیست.
 خدایا، تو را به حق محمد و آل محمد کسانى که مبتلا به حق الناس هستند قبل از ماه رمضان توفیق جبران عنابت بفرما و بزرگ‏ترین ناس شهدا هستند. ده‏ها هزار شهید و تکه تکه شدند و مادر اداره که پشت میز نشسته‏ایم، پایه‏هاى میز ما روى خون شهداست. مواظب باشیم اگر یک کارى کردیم که خلاف راه شهدا باشد. خلاف راه حضرت امام باشد، آن‏ها از ما نمى‏گذرند. اگر حق الناس مهم است، حق شهدا و امام از همه مهم‏تر است. مهم‏ترین حق، حق همین محرومین است. شب عید است. چقدر ما آدم داریم براى تغییر دکور خانه و مغازه‏اش، براى تجملات، نواع شیرینى‏ها مثلاً جشن دخترش را در یک جایى مى‏گیرد، صدها هزار تومان خرج مى‏کند و حال آن که ما الآن بچه داریم، حالا خدا پدر کمیته ى امداد را بیامرزد یک مقدار جبران مى‏کند. بچه داریم صبر مى‏کند از مدرسه که مى‏آید اصلاً بچه هایش را شیفتى قرار مى‏دهد که او بیاید کت آن یکى را بپوشد، عصر آن یکى، چادرش را صبح تا ظهر یک خواهر، عصر تا غروب یک خواهر. داریم آدم هایى که براى عید جوراب ندارند به پا کنند و شما هر چه مى‏خواهى خرج کنى، این‏ها همه حق الناس است.
 این آه مظلومین مى‏گیرد که بچه‏ها همه لباس نو دارند. هر بچه‏اى که لباس کهنه مى‏پوشد و مى‏آید مى‏بیند بچه‏هاى همسایه لباس نو مى‏پوشند آه مى‏کشد و این آه عامل یک سرى چیزها مى‏شود. نگویید دلار چه شد؟ سکه چه شد؟ بچه ى شما هفت رنگ پوشید، بچه ى همسایه دید سوخت. این سوخت، خیلى چیزها را آتش مى‏زند. حالا هر چه سیاست مداران ما دور میز گرد بنشینند و برنامه ریزى اقتصادى کنند، آه بچه‏اى که لباس عید ندارد مى‏سوزاند شما را. شما هفت رقم میوه و او یک کیلو پرتقال نداشت. سوز دلش ما را آتش مى‏زند. مواظب باشیم مظلومین را دریابیم. محرومین را دریابیم. کارى نکنیم که شهدا بگویند ما خون دادیم براى این کارها؟ یک کارى کنیم اگر تو تلویزیون زندگى ما را نشان دادند خیس عرق نشویم. خدایا به آن هایى که محرومین مى‏رسند. بهزیستى، کمیته امداد، تمام آن هایى که، . . . صندوق‏هاى قرض الحسنه، وام‏هاى دراز مدت، وام‏هاى بى ربا. تمام کسانى که با عشق و محبت به مظلومین مى‏رسند، حالا یا تحت کمیته و تشکیلات سازمانى یا نه خانه به خانه، وقتى مى‏رود لباس بخرد چهار دست مى‏خرد دو دست هم براى بچه همسایه مى‏خرد. یا پول مى‏دهد مى‏گوید: تو برو بخر. خدایا کسانى که حق الناس را اداء مى‏کنند.
 حق شهداى انقلاب را اداء مى‏کنند.
 خدایا به آبروى امام زمان که در آستانه تولد او هستیم ایشان را از یاران مهدى قرار بده. آن هایى که حق الناس را مى‏خورند و لبشان را پاک مى‏کنند بى خیالند، همه‏اش رفاه طلب، عیاش، پر توقع و لوس هستند و همه‏اش مى‏گویند تقصیر کى تقصیرکى است به آن‏ها هم انصاف مرحمت بفرما.