بهترین معروف ها که باید به آن سفارش شود، صبر و رحمت است
آیه
ثُمَّ کانَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ وَ تَواصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ * أُولئِک أَصْحابُ الْمَیمَنَةِ «18» وَ الَّذِینَ کفَرُوا بِآیاتِنا هُمْ أَصْحابُ الْمَشْأَمَةِ* عَلَیهِمْ نارٌ مُؤْصَدَةٌ [1]
ترجمه
(17) سپس از کسانی باشد که ایمان آورده و همدیگر را به شکیبایی و مهربانی سفارش کرده اند. (18) آنان اصحاب یمین هستند. (19) و کسانی که به آیات ما کفر ورزیدند اصحاب شومی و شقاوت هستند. (20) بر آنان آتشی سرپوشیده و فراگیر احاطه دارد.
نکته ها:
عبارت «ثُمَّ کانَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا» دو گونه معنا شده است:
الف: کارهای خیر مثل آزاد کردن برده و سیر کردن گرسنه، بستری برای گرایش به ایمان و سفارش دیگران به کارهای نیک است.
ب: مقام و ارزش ایمان، بالاتر از سیر کردن گرسنه و آزادی برده است، لذا با کلمه «ثُمَّ» فاصله شده است. [2]
«میمنة» از یمن و یمین به معنای میمنت و مبارکی است و اصحاب میمنة یعنی کسانی که برکت دائمی، ملازم و مصاحب آنان است. گویا اصحاب میمنه همان کسانی باشند که نامه عملشان به دست راستشان داده می شود.
«مشئمة» از شوم به معنای نامبارک است و کلمه «مُؤْصَدَةٌ» از «ایصاد» به معنای بستن درب و محکم کردن آن است.
در قرآن، چهار بار کلمه «تَواصَوْا»* به کار رفته است: یک بار «تَواصَوْا بِالْحَقِّ»، دو بار «تَواصَوْا بِالصَّبْرِ» ویک بار «تَواصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ».
تکرار کلمه «تَواصَوْا»* در یک آیه، یا برای تأکید است و یا برای آنکه هر یک از صبر و مرحمت، یک تکلیف مستقل هستند و با ترک یکی زمینه دیگری از بین نمی رود. [3]
هیچکس بی نیاز از سفارش و تشویق نیست. کلمه «تَواصَوْا» که در قالب باب تفاعل آمده، به معنای آن است که سفارش به نیکی ها باید طرفینی و به صورت یک جریان عمومی باشد نه یک طرفه.
در آیات قبل سفارش شد که به یتیم و مسکین رسیدگی کنیم، در این آیه می فرماید:
دیگران را هم به رسیدگی و رحم کردن سفارش کنیم. «تَواصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ» با اینکه معمولًا در کنار «آمَنُوا»*، «عَمِلُوا الصَّالِحاتِ»* به کار می رود، ولی در اینجا به جای «عَمِلُوا الصَّالِحاتِ»*، «تَواصَوْا بِالصَّبْرِ وَ تَواصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ» آمده است گویی این دو سفارش، خود عمل صالح است.
اسلام، علاوه بر کار نیک، به عقائد و انگیزه های افراد نیز توجه کامل دارد یعنی فرد علاوه بر آزاد کردن برده و اطعام بینوایان باید اهل ایمان نیز باشد. چه بسیارند کسانی که حاضرند کمک های مالی و خدمات انسان دوستانه ارائه دهند ولی حاضر نیستند مکتب و راه و استدلال حق را بپذیرند! اینگونه افراد نیز واماندگانند و از عقبه ها و گردنه ها عبور نکرده اند، لذا قرآن می فرماید: شرط عبور از گردنه، خدمات و کمک های مالی به اسیر و مسکین و یتیم است به شرط آنکه همراه با روحیه حق پذیری و ایمان باشد. «ثُمَّ کانَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا» شاید مراد از دوزخ سرپوشیده، همان باشد که در آیه ای دیگر می فرماید: «لَهُمْ مِنْ جَهَنَّمَ مِهادٌ وَ مِنْ فَوْقِهِمْ غَواشٍ»[4]
پیام ها:
1- ایمان، شرط پذیرش کارهای نیک است. «ثُمَّ کانَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا»
2- همه مسلمانان باید یکدیگر را به صبر و رحمت سفارش کنند. «آمَنُوا وَ تَواصَوْا»
3- دانستن کافی نیست، گفتن و شنیدن نیز مؤثر است. «تَواصَوْا»
4- بهترین معروف ها که باید به آن سفارش شود، صبر و رحمت است. «تَواصَوْا بِالصَّبْرِ وَ تَواصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ»
5- بعد از خودسازی باید دیگران را به کار خیر دعوت کرد. «تَواصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ»
6- تشکر از نعمت چشم، دیدن آیات الهی و تشکر از نعمت زبان، سفارش به دیگران است. «تَواصَوْا»
7- ایمان و صبر و محبّت، مایه برکت است. «أُولئِک أَصْحابُ الْمَیمَنَةِ»
8- کسی که با کفر و بخل، روی حق و رحمت را بپوشاند در قیامت در آتشی سرپوشیده قرار خواهد گرفت. «عَلَیهِمْ نارٌ مُؤْصَدَةٌ»
9- مؤمنانی که به سیر کردن گرسنه و آزادی برده موفق شوند، هم برای جامعه، مایه خیر و برکت هستند و هم آخرت خود را آباد کرده اند و چه میمنت و برکتی بالاتر از این؟ «أَصْحابُ الْمَیمَنَةِ»
10- هرکاری با بردباری و پایدار به نتیجه می رسد و لذا سفارش به صبر، مقدّم بر هر امری است. «تَواصَوْا بِالصَّبْرِ»
11- منشأ هرگونه شوی و پلیدی، به کفر و حق پوشی بازمی گردد. وَ الَّذِینَ کفَرُوا. . . هُمْ أَصْحابُ الْمَشْأَمَةِ
پی نوشت ها
[1] سوره بلد، آیه 20- 17
[2] تفسیر نمونه.
[3] تفسیر راهنما.
[4] اعراف، 41.
