بستگی سلامت اجتماع به سلامت اقتصاد

آیه

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَأْکلُوا أَمْوالَکمْ بَینَکمْ بِالْباطِلِ إِلَّا أَنْ تَکونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْکمْ وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکمْ رَحِیماً [1]

ترجمه

ای کسانی که ایمان آورده اید! اموال یکدیگر را در میان خود به باطل نخورید، مگر اینکه تجارتی با رضایت یکدیگر باشد. و خود (و یکدیگر) را نکشید، همانا خداوند نسبت به شما همواره مهربان بوده است.

بستگی سلامت اجتماع به سلامت اقتصاد

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَأْکلُوا أَمْوالَکمْ بَینَکمْ بِالْباطِلِ این آیه در واقع زیر بنای قوانین اسلامی را در مسائل مربوط به" معاملات و مبادلات مالی" تشکیل می دهد، و بهمین دلیل فقهای اسلام در تمام ابواب معاملات به آن استدلال می کنند، آیه خطاب به افراد با ایمان کرده و می گوید:" اموال یکدیگر را از طرق نابجا و غلط و باطل نخورید" یعنی هر گونه تصرف در مال دیگری که بدون حق و بدون یک مجوز منطقی و عقلانی بوده باشد ممنوع شناخته شده و همه را تحت عنوان" باطل" که مفهوم وسیعی دارد قرار داده است.می دانیم" باطل" در مقابل" حق" است و هر چیزی را که ناحق و بی هدف و بی- پایه باشد در برمی گیرد.[2]

نکته ها:

رمز اینکه نهی از قتل، «لا تَقْتُلُوا» بدنبال نهی از حرام خوری، «لا تَأْکلُوا» آمده است، شاید آن باشد که سیستم اقتصادی ناسالم، زمینۀقیام محرومان علیه زراندوزان و بروزدرگیری ها و پیدایش قتل و هلاکت جامعه است.

امام صادق علیه السلام به هنگام تلاوت این آیه فرمود: کسی که قرض بگیرد و بداند که نمی تواند بازپرداخت کند، مال باطل خورده است. [3] امام باقر علیه السلام در ذیل آیه فرمود: ربا، قمار، کم فروشی و ظلم از مصادیق باطل است. [4]

رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره وضو و غسل با آب سرد، آنجا که خطر جانی دارد فرمود: «وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکمْ رَحِیماً». [5]

امام صادق علیه السلام فرمود: اگر مسلمانی به تنهایی وارد منطقۀکفّار شد و کشته شد، خودکشی کرده است. [6] کشتن رهبران معصوم یکی از مصادیق خودکشی و به هلاکت انداختن جامعه است، امام صادق علیه السلام دربارۀ«لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکمْ» فرمودند: یعنی اهل بیت پیامبر خود را نکشید. [7]

پیام ها:

1- مالکیت فردی محترم است و تصرّف در اموال دیگران، جز از راه معاملات

صحیح و بر اساس رضایت، حرام است. لا تَأْکلُوا. . . إِلَّا. . . تِجارَةً عَنْ تَراضٍ

2- جامعه، دارای روح واحد و سرنوشت مشترک است. اموال دیگران را همچون اموال خودتان محترم بدانید. «أَمْوالَکمْ بَینَکمْ»

3- هر نوع تصرّفی که بر مبنای «حقّ» نباشد، ممنوع است. لا تَأْکلُوا. . . بِالْباطِلِ

4- داد و ستدها باید با رضایت طرفین باشد، نه با اجبار واکراه. «عَنْ تَراضٍ مِنْکمْ»

5- جان انسان محترم است، لذا خودکشی ویا دیگرکشی حرام است. «لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکمْ»

6- احکام ومقرّرات اسلام پرتوی از رحمت خداست. «کانَ بِکمْ رَحِیماً»[8]

پی نوشت ها

[1] سوره نساء، آیه 29

[2] تفسیر نمونه؛ ج 3؛ ص355

[3] کافى، ج 5، ص 95.

[4] تفسیر نورالثقلین.

[5]  تفسیر نورالثقلین.

[6] تفسیر برهان.

[7] تفسیر فرات‏کوفى.

[8] محسن قرائتى، تفسیر نور، 10جلد، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن - تهران، چاپ: 4، 1389.