لزوم وفا به عهد و پیمان

آیه

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَکمْ بَهِیمَةُ الْأَنْعامِ إِلَّا ما یتْلی عَلَیکمْ غَیرَ مُحِلِّی الصَّیدِ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ إِنَّ اللَّهَ یحْکمُ ما یرِیدُ[1]

ترجمه

ای کسانی که ایمان آورده اید! به عقد و پیمان ها (ی خود، با خدا و مردم) وفا کنید. (خوردن گوشت) چهارپایان برای شما حلال گشته، مگر آنها که (حکم حرمتش) بر شما خوانده خواهد شد، و در حال احرام شکار را حلال نشمرید، همانا خداوند به هر چه خواهد (ومصلحت بداند) حکم می کند.

نکته ها:

کلمۀ«بَهِیمَةُ» در اینجا به معنای چهارپا و اعم از «انعام» است، «انعام» به گاو و شتر و گوسفند می گویند و «بَهِیمَةُ الْأَنْعامِ» که سه بار در قرآن آمده به معنای حلال بودن گوشت این چهارپایان است. [2] امام صادق علیه السلام فرمودند: مراد از «بَهِیمَةُ الْأَنْعامِ»، جنین حیوان ذبح شده است که تزکیۀمادرش، تزکیۀاو نیز به شمار می رود. [3] مرحوم فیض در تفسیر صافی می فرماید: «ممکن است این روایت بیان مصداق پنهان آن باشد و یا این که از شکم مادر به آنها «بهیمة» گفته می شود، بنابراین منافاتی با تعمیم ندارد». [4]

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «لا دین لمن لا عهد له»[5]، کسی که وفا ندارد، دین ندارد. آری، اگر به پیمان ها عمل نشود، اساس جامعه واعتماد عمومی بهم می ریزد وهرج ومرج پیش می آید.

قرآن، وفای به پیمان حتّی با مشرکان را لازم می داند، «فَأَتِمُّوا إِلَیهِمْ عَهْدَهُمْ إِلی مُدَّتِهِمْ»[6] و طبق حدیثی از امام صادق علیه السلام وفای به پیمان فاجران هم لازم است. [7]

بر اساس روایتی دیگر، اگر یک مسلمان حتّی با اشاره، به دشمن کافر امان داد، بر دیگر مسلمانان رعایت این پیمان اشاره ای، الزامی است.

کتب آسمانی، عهد خداوند هستند و باید به آنها وفادار بود، عهد قدیم (تورات)، عهد جدید (انجیل) و عهد اخیر (قرآن). در حدیث می خوانیم: «القرآن عهد اللّه»[8]

پیام ها:

1- مسلمانان باید به همۀپیمان ها، (با هر کس و هر گروه، ) پایبند باشند، چه قراردادهای لفظی، کتبی؛ پیمان های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی ویا خانوادگی؛ با قوی یا ضعیف، با دوست یا دشمن، با خدا (مثل نذر و عهد) یا مردم، با فرد یا جامعه، با کوچک یا بزرگ، با کشورهای منطقه یا قراردادهای بین المللی. کلمۀ«بِالْعُقُودِ» دارای «الف و لام» است که شامل همۀقراردادها می شود. «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ»

2- اشعار دارد که ایمان، ضامن وفای به عهد و پیمان هاست. «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ»

3- حال که خداوند انواع نعمت ها را در اختیار ما گذاشته است، پس به پیمان های او وفادار باشیم. «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَکمْ»

4- یکی از پیمان های الهی، توجّه به احکام حلال وحرام در خوردنی هاست. «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَکمْ»

5- اسلام، هم به مسائل اجتماعی و هم به مسائل اقتصادی توجّه دارد. (وفای به عهد، مسئلۀاجتماعی و اقتصادی وبهره گیری از حیوانات، از مسائل اقتصادی است. ) «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَکمْ بَهِیمَةُ الْأَنْعامِ»

6- مصرف گوشت گاو، شتر و گوسفندی که مرده یا خفّه و. . . شده باشند، حرام است. «إِلَّا ما یتْلی عَلَیکمْ»

7- همۀچهارپایان حلال نیستند. «إِلَّا ما یتْلی عَلَیکمْ» (بنابر این که جمله، مربوط به انواع چهارپایان باشد. )

8- برای حفظ حرمت احرام باید کمی هم محرومیت چشید و از شکار، چشم پوشید. «غَیرَ مُحِلِّی الصَّیدِ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ»

9- عمل به محرّمات احرام، از جمله موارد وفای به عهد و پیمان با خداست. أَوْفُوا بِالْعُقُودِ. . . غَیرَ مُحِلِّی الصَّیدِ وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ

10- احرام، عهد و پیمان با خداوند است. أَوْفُوا بِالْعُقُودِ. . . وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ

11- احرام، حالتی خاص و ویژه و دارای احترام است. «وَ أَنْتُمْ حُرُمٌ»[9]

پی نوشت ها

[1] سوره مائدة، آیه 1

[2] تفسیر مجمع‏البیان.

[3]  کافى، ج 6، ص 234.

[4] قاموس القرآن.

[5]  بحار، ج 16، ص 144.

[6]  توبه، 4.

[7]  کافى، ج 2، ص 162.

[8] کافى، ج 6، ص 198.

[9] محسن قرائتى، تفسیر نور، 10جلد، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن - تهران، چاپ: 4، 1389.