چه عناصری در آموزش و مهارت ارتباط مؤثر، مهم است؟

عناصر مهارت ارتباط یاری بخش

پرسش: چه عناصری در آموزش و مهارت ارتباط مؤثر، مهم است؟
پاسخ: اگرچه نمی توان استعداد ذاتی و سهم ژنتیک در مهارت و هنر ارتباط مؤثر را نادیده گرفت، ولی اصولا بخش قابل توجهی از مهارت ها و هنرهای ارتباط مؤثر، اکتسابی و آموزشی است که با تمرین، پشتکار و مشاهده، مطالعه و تجربه کردن حاصل می شود. ارتباط مؤثر نظیر کشاورزی و باغبانی است؛ برای کاشت، داشت و برداشت میوه و محصول، لازم است شرایط مکانی، اقلیمی، بذر مرغوب، مراقبت های انسانی، تقویت زمین، آبیاری متناسب با نیاز، ازبین بردن علف های هرز و آفات مادی و معنوی، و...رعایت شود، وگرنه به جز خستگی، اتلاف انرژی و وقت، هزینه های مالی ثمری برداشت نخواهیم کرد.
همان گونه که ....
- کشاورز و باغبان برای بهره بری بیشتر، زمین را تقویت می کنند و علف های هرز و آفات را از بین می برند، در ارتباط، نیز صرف آشنایی با نکات و مطالعة علومی که از آن یاد شد، قدرت بخش است، چرا که گفته اند: «توانا بود هر که دانا بود،» ولی برای بهره بری از فواید بیشتر، تمرین، شرکت در کلاس های مهارت های ارتباطی و الگوگیری از افراد موفق( مشاهده رفتار عینی، دیدن فیلم و..)، مطالعه و.. توصیه می شود.
کاشتن نهال به تنهایی کافی نیست، مراقب مستمر از آنها نیز لازم و ضروری است، در ارتباط هم صرف ایجاد ارتباط، نیمی از راه است و مراقبت دائم از ارتباط ایجاد شده بقیه آن. برای داشتن زندگی شیرین، ارزش دارد که زحمت بکشیم و از روابط مان نگهداری و مراقبت کنیم و به ¬راحتی خویشان و دوستان را از دست ندهیم، چون گل بی¬ خار خدا است و ارتباط اجتماعی مانند غذا برای ما لازم است.
نبینى باغبان چون گل بکارد**چه مایه غم خورد تا گل بر آرد
به روز و شب بود بى صبر و بى خواب**گهى پیراید او را گه دهد آب
گهى از بهر او خوابش رمیده**گهى خارش به دست اندر خلیده
به امید آن همه تیمار بیند**که تا روزى بر و گل بار بیند
همچنین برای چیدن محصولات پربار و شیرین از باغ روابط انسانی در خانواده، محل کار یا تحصیل، 15عنصر مهم را باید در ضمن آشنایی با علومی رعایت کنیم که عبارتند از:
1- خودشناسی و مخاطب ¬شناسی(آشنایی با تحولات، اصول و ابعاد زیستی، روانی، اجتماعی و معنوی رشد، آشنایی روان شناسی شخصیت، آشنایی با روان شناسی روابط انسانی و اجتماعی، آگاهی از روان شناسی زن و مرد، روان شناسی تفاوت های فردی)،
2- خداشناسی( خودشناسی مقدمة خداشناسی است)،
3- هنر و مهارت هوش هیجانی(هوش هیجانی= هوش درون فردی + هوش بین فردی.
4- هوش هیجان چهار مؤلفه بخش اصلی دارد: الف)- شناسایی هیجان های خود، ب)-مدیریت هیجان ها با روش توقف ذهنی، تمرین آرام سازی خود، تصویرسازی و...، ج)- شناسایی هیجان های دیگران با نگاه در آیینه هیجان های خود، د) بیان و ابراز قاطعانه هیجانات (نه کمرویی، نه پرخاشگری)؛
5- زمان و مکان ¬شناسی (بافت و زمینه شناسی و توجه به مقتضای حال و مقام و مقال)،
6- زبان و واژه ¬شناسی (آشنایی با علوم بلاغیِ معانی، بیان و بدیع؛ آشنایی علم برنامه ریزی عصبی کلامی، توجه به قدرت کلمات، و..)،
7- ابزارشناسی (آشنایی با ابزار انتقال پیام دیداری، نوشتاری، شنیداری، گفتاری، لمسی، ترکیبی)،
8- پیام و محتوا شناسی( دینی، سیاسی، تربیتی، اخلاقی، پزشکی، اجتماعی، اقتصادی، روان شناختی و...)،
9- شیوه تبادل پیام¬ شناسی(چهره به چهره، غیرحضوری، واقعی یا مجازی، و..)،
10- نیاز¬شناسی (نیازهای زیستی و فیزیکی مانند غذا، خواب، مسکن، پوشاک و جنسی؛ نیازهای ثانویه مانند حرمت خود، نیاز به ایمنی، پیوند اجتماعی، تبادل عاطفی یعنی دوست داشتن و دوست داشته شدن، مقبولیت و تأیید اجتماعی، یافتن فلسفه و معنای زندگی، نیاز به معنویت، نیاز به خودشکوفایی)،
11- ارتباط ¬شناسی (آشنایی با انواع ارتباط: ارتباط کلامی و غیرکلامی، زبان بدن، زبان لحن)،
12- عوامل معنوی شناسی (اثر دعا، گناه، توسل، جن، شیطان، ایمان و عمل نیکو و..)،
13- فنون شناسی ( استفاده از فنون یاری بخش مانند اصالت، همدلی، پذیرش مثبت نا مشروط، مشخص بودن حالات، راز داری،
تذکر:
اصالت: خلوص و اجتناب از رفتار تصنعی، تظاهر، نقش و فیلم بازی کردن
همدلی: یعنی دیدن زندگی و حوادث از منظر طرف مقابل
پذیرش مثبت نا مشروط: از پذیرش مثبت نامشروط دو تفسیر می توان کرد: الف) قضاوت نکردن دربارة رفتار او؛ ب) پذیرش یک انسان به عنوان موجودی ارزشمند و بااهمیت و دارای شأن.
مشخص بودن حالات: یعنی ابراز احساسات و تجارب خاص، به شکل روان و مستقیم و کامل، بدون در نظر گرفتن محتوای هیجانی آنها.
14- هدف شناسی(افرادی که می خواهند سفری مهم و معنوی مانند حج بروند با همه خداحافظی می کنند و حلالیت می طلبند، ما هم باید اگر باور کنیم هدف از آفرینش بندگی خدا است، از خداییم و به او برمی گردیم و زمان بازگشت مان مشخص نیست، بسیاری از اختلافات رفع می شود).
15- ارزیابی و پیامد¬شناسی،(مشاهده و ارزیابی ارتباط برای شناسایی آسیب ها و قوت ها)
16- مراقبت شناسی(آفت و آسیب¬ شناسی و آسیب زدایی،کمک از نقاط قوت، تمرکز براشتراکات و استمرار و حفظ ارتباط ایجادشده). [5]

پی نوشت :
محمدحسین قدیری، عناصر مهارت ارتباط یاری بخش،