معنا و مفهوم نماز از منظر امام علی علیه السلام

جابر بن عبداللّه انصارى گوید:

روزى به همراه مولاى متّقیان، امام علىّ علیه السلام بودم، شخصى را دیدیم که مشغول نماز است ، حضرت به او خطاب کرد و فرمود: آیا معنا و مفهوم نماز را مى دانى که چگونه و براى چه مى باشد؟ اظهار داشت : آیا براى نماز مفهومى غیر از عبادت هم هست ؟ حضرت فرمود: آرى، نماز داراى تاویل و مفهومى است که تمام معناى عبودیّت در آن خواهد بود.

امام علیه السلام فرمود:

اوّلین تکبیر آن است که خداوند، سبحان و منزّه است از این که داراى قیام و قعود باشد.

دوّمین تکبیر یعنى؛ خداى موصوف به حرکت و سکون نمى باشد.

سوّمین تکبیر یعنى؛ این که نمى توان او را به جسمى تشبیه کرد.

چهارمین تکبیر یعنى ؛ چیزى بر خداوند عارض نمى شود.    

پنجمین تکبیر مفهومش آن است که خداوند، نه محلّ خاصّى دارد و نه چیزى در او حلول مى کند.

ششمین تکبیر معنایش این است که زوال و انتقال و نیز تغییر و تحوّل براى خداوند مفهومى ندارد.

و هفتمین تکبیر یعنى؛ بدان که خداوند سبحان همچون دیگر اجسام ، داراى اءبعاد و جوارح نیست.

سپس در ادامه فرمایش خود فرمود:

معناى رکوع آن است که مى گوئى: خداوندا! من به تو ایمان آورده ام و از آن دست بر نمى دارم ، گرچه گردنم زده شود.

و چون سر از رکوع بر مى دارى و مى گوئى:(سَمِعَ اللّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ الحَمْد للّه ربّ العالمىن) یعنى خداوندا! تو مرا از عدم به وجود آورده اى و من چیزى نبوده و نیستم، پس هستى مطلق توئى

و هنگامى که سر بر سجده فرود آوری گوئى: خداوندا! مرا از خاک آفریده اى؛ و سر بلند کردن از سجده یعنى؛ مرا از خاک خارج گردانده اى.

و همین که دوّمین بار سر بر سجده گذارى یعنى؛ خداوندا! تو مرا در درون خاک بر مى گردانى؛

و چون سر بلند کنى گوئى: و مرا از درون همین خاک در روز قیامت براى بررسى اعمال خارج مى گردانى.

و مفهوم تشهّد، تجدید عهد و میثاق و اعتقاد به وحدانیّت خداوند؛ و نیز شهادت بر نبوّت حضرت رسول و ولایت اهل بیت او علیهم صلوات اللّه مى باشد.

و معناى سلام ، ترحّم و سلامتى از طرف خداوند بر بنده نماز گذار است که در واقع ایمنى از عذاب قیامت باشد.

 

مجلسی، بحارالأنوار(ط - بیروت)، ج‏81، ص254