ظهور، شرایط، و ویژگی های حضرت مهدی (عج)

یکی از مسائل و اموری که فِرَق اسلامی و ادیان الهی به آن اجماع دارند؛ظهور منجی و موعودی است که عالم را پر از عدل و داد، مساوات،برابری،برادری و عدالت می کند.فقر را از بین می برد؛کفر را نابود و اسلام را گسترش می دهد. در میان مباحث مهدویت،مساله ظهور حضرت مهدی(عج) و تاسیس حکومت عدل جهانی ایشان از آنرو که تحول جدی در زندگی بشر و در رشد همه جانبۀ او ایفا می کند؛مهمترین موضوع است؛و تمام انبیا الهی،ادیان و کتب آسمانی نوید آمدن موعود و منجی آخرالزمان را داده اند. با ظهور اسلام در قرآن کریم و روایات معصومین(علیهم السلام) نیز به ظهور حضرت مهدی(عج) بارها اشاره و تاکید شد؛ حتی بر علائم،ویژگی،شرایط و اتفاقات و یاران دوران ظهور حضرت نیز اشاره شد. طبیعی است ظهور حضرت که بزرگترین انقلاب بشری است و زندگی افراد بشر را دستخوش تغییر و تحولات بسیار می کند؛ نیازمند برنامه ریزی،یاران، اقدامات و رهبری شایسته می باشد. ظهور حضرت مهدی(عج) با شرایط خاص صورت می پذیرد؛و آن دوران دارای ویژگی های بسیاری است.

مقدمه

اعتقاد به منجی وموعودی که می آید وجهان راپر از عدل وداد می کند « یک الهام فطری انسانی» (شهید صدر، انتظار در اندیشه ها،١٣٧٩:٦١) و یک «اعتقاد عمومی و جهانی» (مکارم شیرازی،١٣٨٦:٥٨؛یوسفیان،١٣٩٠:٢٢) است؛که درسرشت انسان های آزادی خواه،عدالت طلب وحق جو می باشد.این باور درهمۀ ادیان الهی وجود داشته ودارد؛ وبرخی دامنۀ اعتقاد به منجی را گسترده کرده ومعتقدند که «انتظار، تنها به ادیان تعلق [نداشته] بلکه مکاتب و مذاهب نیز ظهور نجات بخشی که عدل را بگستراند وعدالت را تحقق بخشد، انتظار می کشند»(آصفی، ١٣٩٠:١٧).«...و در هر روزگاری در میان هر قومی و امتی و در هر سرزمینی و به زبان هر پیامبر یا حکیمی یا بزرگی که سخن از «موعود» رفته است... منظور همۀ آن تعبیرها و اشارت ها و نام ها،سرانجام موعود آخرالزمان است؛ و آن موعود؛ مهدی است». (حکیمی، 1391،53). پیامبران صاحب کتاب نیز از موعود آخرالزمان یادکرده اند ونام اودر کتب آسمانی ثبت وضبط شده است؛و در تمام زبان ها وزمان ها از آن مصلح آخرالزمان - اعم از زبور، انجیل،تورات، کتاب های ایرانیان باستان وسایر ادیان سخن به میان آمده است.

این باور پس از اسلام، گسترش چشمگیری یافت. انتظار ظهور منجی در میان مسلمانان عموماً و در بین شیعیان خصوصاً ریشۀ عمیق تری داشته و جزء یکی از اصول مذهب تشیع( امامت،مهدویت) به حساب می آید.شیعه که تفکرش بر اساس اسلام اصیل و حقیقی می باشد و با توجه به روایات ماثوره از اهل بیت(علیهم السلام) معتقد است؛ منجی و موعود آخرالزمان،حضرت مهدی(عج) و از خاندان رسالت بوده؛ و هم نام و هم کنیه پیامبراکرم(ص) می باشد. جابر بن عبدالله انصاری از رسول خدا(ص) روایت کند که حضرت فرمود: مهدی از فرزندان من است؛ اسم او اسم من و کنیه او کنیه من است...) (صدوق ١٣88، ج١، باب25، ح ١ -٥٣4). این نوشتار برآن است تا (ظهور،شرایط و ویژگی های ظهور) را با توجه به آیات و احادیث در سه بخش بررسی کند.

1)ظهور

بشریت در طول تاریخ در پی برپایی زندگی عدالت محور و توام با آرامش بوده و به اعتقاد علامه طباطبایی «بشر از روزی که پا در کره خاکی نهاده همیشه در پی داشتن زندگی مقرون با سعادت بوده و این امر محقق نخواهد شد مگر با ظهور امام زمان(عج»،( طباطبایی، 1388،264).این ظهور که بزرگترین رخداد بشری-الهی بوده و یکی از مسائل و اموری است که فِرَق اسلامی و ادیان الهی به آن اجماع دارند؛ظهور منجی و موعودی است که عالم را پر از عدل و داد، مساوات،برابری،برادری و عدالت می کند.فقر را از بین می برد؛کفر را نابود و اسلام را گسترش می دهد،قرآن را تفسیر کرده( تالیَ کِتابِ اللهِ وَ تَرجُمانَه»(آل یاسین) و عدالت علوی و الهی را بر پا می کند؛دشمنان الهی را از میان برداشته، حق و حقیقت را فراگیر می کند.«در میان مباحث مهدویت،مساله ظهور حضرت مهدی(عج) و تاسیس حکومت عدل جهانی ایشان از آنرو که تحول جدی در زندگی بشر و در رشد همه جانبۀ او ایفا می کند؛مهمترین موضوع است...»(قرائتی،1393،9). در ادامه برای بررسی دقیق این مقوله، ظهور را از دیدگاه قرآن، اسلام، ادیان، و مذهب تشیع می کاویم.

1-1)ظهور در ادیان

منجی و موعودی که در قرآن خداوند از آن یادکرده؛ اختصاص به مسلمانان ندارد بلکه تمام ادیان الهی و آسمانی از منجی آخرالزمان یاد کرده اند. فوتوریسم(fotorism ( به معنای اعتقاد به ظهور یک نجات دهنده که می آید و جهان را پر از عدل و داد می کند. هر مذهبی معتقد است که منجی و موعود از دین و مذهب وی است. مذهب بودا در انتظار «بودای پنجم» است؛ و زرتشت او را «سوشیانت یا سوشانس» می داند.هندوها، یهودیان، ارامنه، وخیلی از ادیان دیگر انتظار ظهور منجی و موعودی را می کشند.«نوید امن و امان صافی گلپایگانی،ص34؛ سیمای آفتاب، طاهری،، 138013؛ دفتر اول آفتاب مهر، 1393،21؛ قاضی زاهدی گلپایگانی،1376،30).

1-2) ظهور در اسلام

اسلام دین جامع و کاملی است که برای زندگی فردی و اجتماعی بشر برنامه داشته و با مشخص کردن خط مشی هدایت و صراط مستقیم،او را به سر منزل مقصود رهنمون می سازد. یکی از مباحث مهم که در زندگی،سعادت و هدایت انسان ها نقش دارد و اسلام نیز بر آن تاکید فراوان کرده؛ موضوع مهدویت و موعود آخرالزمان است. (مساله مهدی موعود(عج) در اسلام به عنوان یک اصل استوار و خلل ناپذیر مطرح بوده)( اشتهاردی،1380،183)؛ و مهدی موعود تحقق بخش ایده آل همه انبیاء و اولیاء و مردان مبارز راه حق است. (مطهری، 1390،59).احادیث و روایات گوناگون از محقق شدن ظهور حضرت مهدی موعود(عج) صحبت کرده و همه ائمه اطهار از آمدن ایشان سخن گفته اند. مساله ظهور آخرین حجت خدا تا آنجا مسلم است که حتی در احادیث از ویژگی یاران حضرت، نحوه ظهور، اتفاقات قبل و بعد از ظهور و اقدامات آن حضرت بعد از ظهور و یژگی های آن دوران صحبت شده است.پیامبر گرامی اسلام(ص) نیز درباره ظهور حضرت مهدی(عج) فرمودند: دنیا به پایان نمی رسد تا اینکه مردی از اهل بیت من که هم نام من است سلطنت نماید( سید بن طاووس،1380،154).

ظهور در نظر اهل سنت

عقیده ظهور حضرت حجت(ع) نیز در بین اهل سنت پذیرفته شده است و بسیاری از بزرگان اهل سنت از جمله؛ابن ماجه، ترمذی، تفتازانی، سیوطی، احمد بن حنبل، ابن جوزی، قندورزی و. ..در کتب خویش از نام،کنیه،اجداد،ظهور،علائم ظهور،ویژگی های ظهور،یاران و اقدامات حضرت سخن به میان آورده اند.ابن خلدون یکی از بزرگان و محققان اهل سنت در کتاب تاریخ خودش درباره عقیده به امام مهدی(ع) می نویسد(مشهور بین همه اهل اسلام، این است که حتما در آخر الزمان،مردی از اهل بیت (علیهم السلام) ظهور می کند که دین را حمایت،عدل را آشکار و مسلمانان از او پیروی می کنند و او بر ممالک اسلامی استیلا می یابد.آن شخص، مهدی نامیده می شود.(تاریخ ابن خلدون،ج 1 ص 311 فصل 52).

1-3)ظهور در قرآن

قرآن،این کتاب آسمانی؛ کتابی است که در آن همه چیز بیان شده است.خداوند متعال در آیات گوناگون قرآن کریم از موضوع مهدویت به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم صحبت کرده و آیات بسیاری پیرامون حکومت جهانی امام عصر(علیه السلام) وجود دارد. برخی از اندیشمندان موضوع مهدویت را اصلی قرآنی می دانند.«اندیشه پیروزی نهایی نِیروی حق وصلح وعدالت برنیروی باطل وستیزوظلم،گسترش جهانی ایمان اسلامی،استقرارکامل وهمه جانبه ارزش های انسانی،تشکیل مدینه فاضله وجامعه ایده آل...به وسیله شخصیتی مقدس وعالی قدرکه درروایات متواتراسلامی از او به«مهدی» تعبیرشده است،اندیشه ای است که کم وبیش همه فِرَق ومذاهب اسلامی. ..بدان مؤمن ومعتقدند؛زیرااین اندیشه به حسب اصل وریشه قرآنی است» (مطهری،١۳٩٠:١۳). خداوند در قرآن وعده می دهد که زمین را بندگان صالح(واینان قائم آل محمد ویاران او می باشند.) به ارث می برند(انبیاء/١0٥). در آیه ای دیگر می فرماید:که فرستاده خداوند بر همه ادیان غالب و چیره می شود و بنابر روایات همان حضرت مهدی(عج) است. (صف /٩). خداوند سبحان درآیه ٥4 سوره مبارکه نور می فرماید: (خداوند به کسانی که از شما ایمان آورده وعمل صالح پیشه ساخته اند، وعده داده که آنها را در زمین نماینده خود گرداند، چنانکه همانند آنها را خلیفه کرد. همچنین خداوند در آیات ١28 سوره اعراف،8١اسراء، 5١ غافر،١7١ صافات،آیات 7 و ٣9 انفال و بسیاری آیات دیگر از موضوع مهدویت و ظهور ایشان سخن گفته است.

برخی ازمنابع وکتب نزدیک به(١40آیه) ازقرآن کریم رابه استناد احادیث فریقین برامام مهدی (علیه السلام)تطبیق کرده اند.«سیمای امام زمان علیه السلام در آیینه قرآن،علی اکبر مهدی پور».

2)شرایط ظهور

در این عالم که جهان اسباب و مسببات است هیچ رخدادی بدون علت و اسباب و زمینه ای اتفاق نمی افتد؛هر حکومت و انقلابی برای اینکه در جامعه جای باز کند و بتواند استمرار داشته باشد؛نیاز به شرایطی دارد.

حکومت جهانی امام مهدی(عج) که انبیای الهی،امامان معصوم و تمام ادیان الهی، آسمانی نوید آنرا داده اند؛«و همه انقلاب های خداپرستان تاریخ و پیامبران (علیهم السلام) درآن خلاصه میگردد» (اشتهاردی، 1380،164)؛ نیز نیازمند شرایط و زمینه می باشد؛ و تا این بستر فراهم نشود واقعه عظیم ظهور اتفاق نمی افتد؛ واقعه ای عظیم که تحولات شگرفی در اشکال و نظام های سیاسی، فرهنگی،مذهبی،اقتصادی،اجتماعی و... ایجاد می کند؛ طبیعتا چنین اتفاق و رخداد عظیم و بزرگی بدون شرایط و زمینه امکان پذیر نخواهد بود. «مقصود از شرایط ظهور، زمینه هایی است که تحقق ظهور به آنها بستگی دارد»(سلیمیان، 1389،36) و «تا آنها محقق نشوند ظهور رخ نخواهد داد».(آفتاب مهر، 187، 1393).

نوشتار حاضر در ادامه به برخی از شرایط ظهور اشاره می کند:

2-1) داشتن طرح،برنامه و قوانین

یک حکومت و انقلاب، زمانی قوام و دوام دارد و به تمام اهداف و آرمان هایش می رسد که دارای برنامه، طرح و قوانینی جامع و کامل باشد. حکومت جهانی و الهی امام عصر(عج) آغاز تمام تحولات بشری است این واقعه گستردۀ جهانی که ( به عنوان بزرگترین و گسترده ترین تحول در جامعه بشری [است می بایستی] پیش از هر چیز دارای برنامه ای متناسب و با عظمت [باشد](سلیمیان، 1389،38). بر اساس روایات ماثوره از حضرات معصومین (علیهم السلام) حضرت مهدی(ع) پس از ظهور برنامه هایی دارند ازجمله؛زنده کرده سیره پیامبر(ص)، نابودی کفر و شرک و فساد، عمل به آیات قرآن و دستورات الهی، گسترش عدالت و عدالت محوری است.

2-2)احساس نیاز جامعه( آمادگی مردم)

یک انقلاب و حکومت زمانی موفق به تشکیل دولت می شود که مردم آنرا بخواهند و برای به دست آوردن آن تلاش کنند؛ تا مردم آمادگی نداشته باشند و نپذیرند؛هرگز حکومتی به ثمر نمی رسد.

 یکی از شرایط اصلی ظهور منجی عالم بشریت؛ آمادگی و پذیرش مردم است. یعنی تا مردم آماده پذیرش نباشند و آمادگی لازم را نداشته باشند زمینه ظهور اتفاق نمی افتد.براساس آیات الهی خداوند سرنوشت انسان ها را به نوع اختیارشان وابسته و مرتبط کرده است.خداوند در آیه 11 سوره مبارکه رعد می فرماید: (إِنَّ اللَّهَ لَا یغَیرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ ؛ خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملّتی) را تغییر نمی دهد مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان هست تغییر دهند). بنابراین آیه برداشت می شود که اگر واقعا مردم بخواهند؛خداوند تعجیل در فرج می فرماید و این آمادگی مردم از شرایط اصلی ظهور حجت و آخرین ذخیره الهی است.

2-3)یاران و لشکریان

هر انقلاب و قیامی نیازمند به یاران و لشکریانی است؛ و از جمله شرایط ظهور آخرین حجت الهی داشتن یاران و سپاهیان با وفا وجان بر کف است.در روایات و احادیث گوناگون از ویژگی ها و تعداد یاران حضرت مهدی(عج) نامبرده شده و از (عبادت و پارسایی،عاشقان شهادت و سپاهیان قدرتمند»(طبسی، 1380،112) حضرت اشاره شده است.

2-3-1)تعداد یاران

همانطور که اشاره شد؛ چون ظهور و تشکیل حکومت حضرت مهدی(عج) یک اصل اساسی در عالم است و تمام ادیان الهی به آن اذعان دارند؛حضرات معصومین(علیهم اسلام) نیز به تمام جزئیات آن واقعه اشاره کرده اند و در روایات و احادیث که از یاران حضرت نامبرده؛ به تعداد آنان نیز اشاره شده است؛ امام جواد(ع) فرمودند: «اصحاب او به سوی او اجتماع می کنند که 313 نفرند، به تعداد اهل بدر، از نقاط مختلف زمین...جمع می شوند»(صدوق،1388، ج 2 باب 37 ح2).

2-3-2)عاشقان شهادت

یاران مومن و پاکدل منجی عالم بشریت؛ افرادی خود ساخته بوده که مشتاق هستند تا در راه خدا بجنگند و جان خود را فدا کنن.امام صادق(ع) فرمودند:«آنان از ترس خدا، بیمناک هستند و آرزوی شهادت دارند.خواسته شان این است که در راه خدا کشته شوند. شعارشان ای خونخواران حسین(ع)[یا لثارات تاحسین] است»(نوری،1408؛ ج11 ص114).

2-3-3) یارانی فداکار و وفادار

«شرط یک انقلاب، وجود یارانی فداکار است که با آشنایی با رهبر و برنامه ها و اهداف او و اعتقاد راسخ به آنها تا آخرین لحظه، از رهبر و انقلاب دست بر ندارند و آماده هرگونه فداکاری باشند. قیام جهانی امام مهدی(عج) نیز به یارانی نیاز دارد که ضمن آشنایی و اعتقاد به امام و دین، تا آخرین لحظه فداکاری کنند.»(آفتاب مهر، دفتر اول، 190، 1393). در اهمیت این شرط ظهور، حضرت در توقیعی به شیخ مفید فرمودند: «اگر پیروان ما - که خدای، آنان را در فرمانبرداری خویش توفیق ارزانی بدارد – به راستی در راه وفای به عهد و پیمانی که بر دوش دارند، همدل و یک صدا بودند، هرگز خجستگی دیدار ما از آنان به تأخیر نمی‎افتاد».(طبرسی،1381،ج دوم،...)

2-3-4)جوان بودن

از جمله شرایط ظهور، وجود یاران و لشکریان است. در احادیث مأثوره از اهل بیت(علیهم السلام) که به این یاران اشاره شده جوان بودن آنها نیز ذکر شده است. حضرت علی(ع) در حدیثی فرمودند:«همانا یاران قائم(عج) همگی جوانند و پیر میانشان نیست؛ مگر به اندازه سرمه در چشم یا به قدر نمک در توشه راه و کمترین چیز در توشه راه، نمک است.»( نعمانی،315، 1391).

2-3-5) تقوا و پرهیزگاری

در روایات آمده که یکی از تکالیف شیعه در زمان غبیت، تقوا و پرهیزگاری است و به قول استاد حکیمی «خلقی که در انتظار ظهور «مصلح»به سر می برد؛باید خود«صالح»باشد(حکیمی، 1391،332). خداوند نیز در آیه55 سوره مبارکه نوربه یاران حضرت مهدی(عج) که افرادی مومن و متقی هستند اشاره کرده و می فرماید: «خدا به کسانی از شما که ایمان آورده اند و کارهای شایسته کرده اند وعده داد که در روی زمین جانشین دیگرانشان کند، هم چنان که مردمی را که پیش از آنها بودند جانشین دیگران کرد. و دینشان را- که خود برایشان پسندیده است- استوار سازد. و وحشتشان را به ایمنی بدل کند. مرا می پرستند و هیچ چیزی را با من شریک نمی کنند. و آنها که از این پس ناسپاسی کنند، نافرمانند». امام صادق(ع) در روایتی فرمود: تأویل و مصداق این آیه هنوز نیامده است. هنگامی که قائم ما قیام کند کسی که او را درک می کند، تأویل این آیه را می بیند: هر آینه دین محمد(ص) به هر جایی که شب برسد، می رسد (همه کره زمین)؛ به صورتی که هیچ مشرکی بر روی زمین نخواهد بود. (بحارالانوار، ج 51، ص 55، ح 41).«یارانش پاک و خالص هستند و از آلودگی ها به دورند و در خط حق آن حضرت و یارانش گام برمیدارند و به عنوان (رجال الهی و وزیران آن حضرت) [می باشند](اشتهاردی، 13809،237).

2-3-6)سپاهیان قدرتمند

لازمه ظهور حضرت، داشتن یاران و لشکریانی قدرتمند و پرتوان است. امام صادق(ع) فرمودند:«حضرت مهدی ظهور نمی کند؛ مگر با ارتشی قوی و نیرومند...»(صدوق،1388؛ ج2 ص654).امام سجاد(ع) نیز در حدیثی فرمودند:« آن گاه که قائم ما قیام کند خداوند سستی و ضعف را از شیعیان ما دور می کند و دل هایشان را چون پاره های آهن محکم و استوار می نماید و به هر کدام از آنان قدرت چهل مرد را می بخشد و آنان فرمانروایان و بزرگان زمین می شوند.»( همان ص673).

2-4) رهبری شایسته

تمام گروه ها، احزاب و حرکت های اجتماعی نیاز به یک رهبری مقتدر دارند تا با بهره مندی از توانایی های روحی، فکری و عقیدتی وی، به اهداف و آرمان های خود دست یابند.

حضرت علی(ع) درباره اهمیت و ضرورت زمامدار و رهبر برای هر اجتماع فرمودند:«...و همانا مردم ناگزیر از داشتن زمامدار هستند؛چه نیکوکار باشد چه بدکار..»(نهج البلاغه خطبه 40، 1379).از جمله شرایط ظهور و حاکمیت حق بر جهان،«وجود رهبری شجاع،توانمند،قاطع،دلسوز و فدارکاراست؛که توانایی اداره جهان را بر اساس دستورهای الهی ودین حق داشته باشد»(آفتاب مهر دفتر اول، 1390،189و قرائتی، 49، 1393).در اسلام تاکید زیادی بر ولایت و سرپرستی شده و همه چیز باید تحت نظر ولی و رهبر باشد.رهنمودهای رهبری شایسته می تواند نقش اساسی در پیشبرد حکومت و اهداف آن داشته باشد و این رهبر است که می تواند با مدیریت وبرنامه ریزی، برنامه های خود را پیاده کرده و به منصه ظهور برساند.

لازمه مدیریت جهان، داشتن ویژگی های منحصر به فردی است که باید در وجود شخص رهبر باشد.رهبر و پیشوای حکومت جهانی باید صاحب علم ودانش و آگاهی بوده و بر تمام علوم زمان خودش مسلط باشد تا بتواند بر مردم جهان حکومت کند.حضرت مهدی(عج) که رهبری شایسته و لایق بر امر حکومت بر مردم جهان هستند از علم و دانش،بردباری،پرهیزگاری و دانایی برخوردارند.امام رضا(ع) درباره ویژگی های حضرت مهدی(عج) به عنوان رهبری شایسته فرمودند: «مهدی(عج) داناترین، بردبارترین و پرهیزگارترین مردمان است. او از همۀ انسان ها بخشنده تر، شجاع تر و عابدتر است».(طبسی، 1380،82). همچنین رهبر حکومت جهانی علاوه برداشتن علم و دانش و آگاهی باید از توانمندی های جسمانی نیزبرخوردار باشد تا توان مقابله با زورگویان را داشته باشد.امام رضا(ع) درباره قدرت و توانمندی حضرت مهدی(عج) فرمودند:«... قائم(عج) کسی است که چون ظهور کند در سن پیران است و سیمای جوان دارد. چنان نیرومند است که اگر دست به بزرگترین درخت زمین اندازد؛آن را از جا بلند بکند و اگر میان کوه ها نعره بکشد، سنگ های آنها را از بپاشد.»(صدوق،1388؛ ج 2 ح 7 ص 376).

2-5)امداد های غیبی

به وجود آمدن چنین انقلاب و تحول معظمی نیازمند یکسری شرایط و زمینه هاست.از جمله زمینه ها و شرایط مهم در ظهور حضرت مهدی(عج) امدادهای غیبی است.«چرا که بدون یاری و عنایت ویژۀ پروردگار، پیروزی در چنین میدان بزرگ و وسیعی...ممکن نخواهد بود»( قرائتی،1393،62). حضرت مهدی(عج) آخرین ذخیره الهی، برای نابودی و کفر و ظلم و ستم و برپایی عدل و داد از سوی خداوند تبارک و تعالی مدد می شود و در بسیاری از روایات مهدوی به امدادهای الهی و غیبی اشاره شده است.امام صادق(ع) فر مودند:(...سه لشکر برای یاری حضرت مهدی(عج) می آیند؛ لشکری از فرشتگان،لشکری از مومنان و ایجاد رعب و وحشت در دل دشمنان)( نعمانی، 1391،198). امدادهای الهی گاهی در قدرتی است که خداوند به حضرت داده است و با انجام کراماتی حضرت مشکلات را از سر راه بر می دارد«امام کاظم (ع) فرمودند:او دوازدهمین ما امامان است خداوند برای او هر امری سختی راآسان و هر امر دشواری را هموار می کند...»(صدوق،1388؛ ج2 ح6 ص368) و یا به وسیله رعب و ترسی است که خداوند در دل دشمن ایجاد می کند(امام صادق(ع) فرمودند:قائم ما اهل بیت با ترس و رعب یاری می شود)(نوری،1408؛ ج12 ص335) و یا اینکه خداوند ملائکه را به یاری حضرت می فرستد«حضرت علی(ع) فرمودند:...خداوندحضرت مهدی(عج) رابا فرشتگان،جن و شیعیان مخلص یاری می کند»(دیلمی،1376،286).

3)ویژگی های ظهور

هنگامی که حضرت مهدی(عج) به کمک امدادهای غیبی و یاران متعهد و با تقوایشان بر ظالمان و مستکبران عالم فائق آمدند؛ حکومتی جهانی را بر پا خواهند کرد.از این حکومت که در روایات به (دولت کریمه)یاد شده بیماری،قحطی، خشکسالی،فقر،گناه، آفات و بلیات و ظلم و ستم از بین می رود. با دقت در آیات قرآن کریم و احادیث معتبر در منابع شیعه و سنّی درمی یابیم که دامنه حکومت امام زمان(ع) در شرق و غرب دنیا گسترش می یابد و همه زمین در اختیار آن حضرت قرار می گیرد. خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «وَ لَقَد کَتَبنا فِی الزَّبُورِ مِن بَعدِ الذِّکرِ اَنَّ الاَرضَ یِرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ»:«در زبور بعد از تورات نوشتیم که بندگان شایسته ام وارث (حکومت) زمین خواهند شد!» (الانبیاء/ 105). این آیه بیانگر این مطلب است که تمام عالم به دست نیکوکاران و صالحان قرار می گیرد. «او کسی است که خدا به دست او شرق و غرب جهان را فتح می کند.» (صافی گلپایگانی؛ 1390،58).  پیامبر اسلام(ص) فرموده است: «قائم ما حتماً مالک زمین می شود و آن را پر از عدل و داد می کند.» (مجلسی؛ 1363، ج51، ص78) در ادامه به برخی از ویژگی های ظهور اشاره می شود:

3-1)گسترش عدل و عدالت محوری

بشر همیشه در پی عدل و عدالت بوده و سعی داشته تا حکومتی عدالت محور ایجاد کند.ارزش و اهمیت عدل و داد به اندازه ای است که یکی از اصول دین عدل می باشد. خداوند در قرآن نیز می فرماید: «ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنان کتاب و میزان (شناسایی حق از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم، تا مردم قیام به عدالت کنند.» (الحدید/25). اما این خواست الهی هرگز در همه جوامع و جوانب بشری محقق نشد ولی در زمان حکومت و دولت کریمه امام زمان(عج) عدل و داد در سراسر جهان بر پا می شود. در روایات نیز تاکید شده که وقتی حضرت ظهور می کنند جهان پر از ظلم را پر از عدل و داد می کنند. «یملا الله الارض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا»،( صدوق، 1388؛ ج ۲، ص ۳۷۷). امام صادق(ع) نیز در حدیثی فرمودند:«هر گاه قائم ظهور کند، عدل را در میان مردم برقرار می سازد و جور و ستم در زمان او برطرف می شود...قائم در میان مردم مانند حضرت داوود و حضرت محمد(ص) حکم می کند.»(اربلی، 1382،ج2 ص 465).

3-2)کامل شدن عقل ها و خردها

یکی از ویژگی های ظهور حضرت مهدی(عج) کامل شدن عقل و خرد مردم است.(حکومت آن حضرت باعث رشد و تکامل خردها و اخلاق است و آن روزگار، روزگار تکامل یافتن استعدادهاست...در نظام الهی مهدی(عج) بشریت به نهایت بلوغ خود می رسد و اخلاق،اندیشه،استعداد، آرزو و. ..رنگ کمال و رشد به خود می گیرد)( طبسی، 1380،177).وجود و ظهور امام زمان(ع) نعمت الهی است.در دوران ظهور ایشان چون دوران و عصری است که خالق یکتا رضایت دارد؛لذا عنایت خاصی نیز به بندگانش کرده و عقل آنها را کامل می کند. «امام باقر(ع) فرمودند:وقتی که قائم (عج) ما قیام کند خداوند دست رحمتش را بر سر بندگانش می گذارد و به وسیلۀ آن عقل ها و اندیشه هایشان را به کمک هم گرفته و کامل می سازد.»(کلینی،1394،ج1 ص25و اشتهاردی،1380،280).آن دوران، عصر بلوغ بشر است(بلوغ بشریت به خردمندی کامل[می شود](مطهری 1390،52).

3-3)از بین رفتن بیماری

دوران ظهور ذخیره الهی؛ دوران عزت انسان و رهایی او از بدی ها و پلیدی ها و بیماری هاست.« امام صادق(ع) از امام سجاد(ع) نقل کردند که حضرت فرمودند: زمانی که قائم(عج) قیام می کنند؛ خداوند از هر مومنی،رنج و بیماری را بر طرف کرده و قدرت و نیروی او را به وی باز می گرداند.» ( نعمانی، 1391،667).

3-4)گسترش اسلام

در عصر حکومت حضرت امام مهدی(ع) اسلام ناب محمدی در سراسر جهان گسترش می یابد.فرق ضاله و پوشالی از بین می رود؛ مردم عالم تحت لوای پرچم اسلام متحدو یک شکل در کنار هم خواهند بود و نفاق و دورویی و بی دینی از بین خواهد رفت. در روایات اسلامی بر این موضوع تاکید شده که با ظهور حضرت مهدی(عج) و تشکیل حکومت توسط ایشان،همه مردم به اسلام روی می آوردند. حضرت امام صادق(ع) در تفسیر (آیه 83 سوره مبارکه آل عمران)؛ «وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً»: «تمام کسانی که در آسمان ها و زمین هستند، از روی اختیار یا از روی اجبار، در برابرِ (فرمان) او تسلیم هستند.» می فرماید: «وقتی قائم ما قیام کند زمینی باقی نمی ماند مگر آن که در آنجا ندا داده می شود: «اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمداً رسول الله.» (بحرانی،1389 ، ج1، ص650).این آیه کنایه از گسترش اسلام در سراسر جهان است. امام کاظم(ع) نیز در ذیل همین آیه می فرماید: «این آیه در حق قائم(ع) نازل شده است. زمانی که قائم(ع) ظهور کند، اسلام را بر یهودیان، مسیحیان، زندیقان، مرتدان و کافران در شرق و غرب زمین عرضه می کند؛ هرکس از روی علاقه اسلام را بپذیرد، او را فرمان می دهد به انجام نماز، زکات و هر تکالیفی که خداوند بر مسلمانان واجب نموده است و هرکس از روی لجاجت و دشمنی اسلام را نپذیرد گردنش را می زند؛ تا در شرق و غرب عالم احدی غیر از کسانی که خدا را به یگانگی می پرستند، باقی نماند.» (همان)

4-4)صلح و امنیت جهانی

ظلم وستم و کشتار مردم بی دفاع به دست ظالمان و حاکمان ظلم و جور و از بین رفتن هزاران انسان در طول تاریخ، بشر را به ستوه آورده و باعث شده تا به دنبال صلح و آرامش باشد. در دوران حکومت امام زمان(عج) تمام ظلم ها و جنایت ها ازبین می رود؛ظالمان نابود  می شوند؛جنایات بشری رنگ می بازد و تمام بدی و زشتی ها جای خود را به خوبی ها و نیکی ها می دهد و صلح و امنیت در سراسر جهان فراگیر می شود؛ و مردم در سایه آرامش و امنیت به زندگی خود ادامه می دهند. امام باقر(ع) نیز در این باره می فرماید: «پیرزنی ناتوان از شرق عالم به مقصد مغرب به راه می افتد و در این مسیر هیچ کس او را اذیت نمی کند.» (صافی گلپایگانی1390،308) البته امنیت و صلح فقط خاص بشریت و انسان ها نیست بلکه این نعمت الهی شامل حیوانات و چهارپایان نیز می شود. در حدیثی امام علی(ع) فرمودند: «زمانی که قائم ما قیام نماید، بُغض ها و کینه ها از دل های بندگان می روند و چهارپایان و درندگان در حال صلح با یکدیگر زندگی می کنند؛ تا آنجا که زنی مسیر عراق و شام را طی می کند، جز بر سبزه زار قدم نمی گذارد و زینت آلات خود را بر سرش می گذارد (کسی به آن طمع نمی نماید و) هیچ درنده ای او را آشفته نمی سازد و او نیز از هیچ چیز نمی ترسد.» (مجلسی، 1363، ج 52، ص316، ح11).

نتیجه گیری

مساله ظهور حضرت مهدی(عج) یکی از مباحث مهم در موضوع مهدویت است.تمام ادیان الهی- آسمانی از آمدن منجی و موعود آخرالزمان صحبت کرده اند. احادیث و روایات گوناگون از محقق شدن ظهور حضرت مهدی موعود(عج) صحبت کرده و همه ائمه اطهار از آمدن ایشان سخن گفته اند. مساله ظهور آخرین حجت خدا تا آنجا مسلم است که حتی در احادیث از ویژگی یاران حضرت، نحوه ظهور، اتفاقات قبل و بعد از ظهور و اقدامات آن حضرت بعد از ظهور و یژگی های آن دوران صحبت شده است. عقیده ظهور حضرت حجت(ع) نیز در بین اهل سنت پذیرفته شده است و بسیاری از بزرگان اهل سنت در کتب خویش از نام، کنیه، اجداد، ظهور، علائم ظهور، ویژگی های ظهور، یاران و اقدامات حضرت سخن به میان آورده اند. برخی از اندیشمندان موضوع مهدویت را اصلی قرآنی می دانند. با بررسی احادیث مهدویت دانسته می شود زمانی که حضرت ظهور می کنند؛دولت کریمه را تشکیل داده و سیره و روش پیامبر(ص)را زنده کرده و کفر و شرک را نابود می کند.عدل را گسترش داده و در دوران ظهور ایشان بیماری و فقر و نفاق از بین می رود و زمین گنج های خود را بیرون می ریزد. ظهور حضرت نیازمند شرایط و زمینه است از جمله؛ وجود یارانی وفادار و با تقوا، آمادگی و پذیرش مردم، امدادهای غیبی و...می باشد. یکی از این شرایط وجود رهبری شجاع، توانمند، قاطع، دلسوز و فدارکاراست؛که توانایی اداره جهان را بر اساس دستورهای الهی و دین حق داشته باشد؛ تا شرایط ظهور ایشان به وجود نیاید و زمینه فراهم نشود؛ ظهور اتفاق نخواهد افتاد.

منابع:

قرآن کریم.

آصفی، آیت الله محمد مهدی. انتظار پویا. ترجمه تقی متقی. چ هشتم.قم: بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف)،1390.

آفتاب مهر،دو جلد، مولف جمعی از محققین مرکز تخصصی مهدویت، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج)، مرکز تخصصی امامت و مهدویت 1393.

اربلی،ابوالحسن علی بن عیسی،کشف الغمه،با ترجمه و شرح علی بن حسین زوارئی،نشر اسلامیه،1382

اشتهاردی،محمد مهدی؛ حضرت مهدی فروغ تابان ولایت،انتشارات مسجد مقدس جمکران،1380

انتظاردراندیشه ها.گروه مؤلفین.چ اول.قم: بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف)،1379.

بحرانی،سید هاشم؛البرهان،ترجمه رضا ناظمیان،صادق خورشا، علی گنجیان، نشر کتاب صبح،1389.

حکیمی،محمدرضا.خورشید مغرب. چ سی و دوم. تهران: دلیل ما،1391.

دشتی،محمد. نهج البلاغه.چ اول.قم:مؤمنین،1379.

دیلمی،حسن بن علی؛ارشادالقلوب،ترجمه علی سلگی نهاوندی،نشر ناصر،1376.

سلیمیان،خدامراد؛درسنامه مهدویت،ج3، مرکز مهدویت قم،1389

سیدبن طاووس، الملاحم و الفتن، کتابفروشی اسلامیه، ترجمه،محمد جواد نجفی،1380

صافی گلپایگانی،آیت الله لطف الله. نویدامن وامان.چ بیستم.قم:دفترنشرآثار آیت الله صافی گلپایگانی،1386

ــــــــــــــــــــــــــ.، تلخیص وترجمه منتخب الاثر. تلخیص وترجمه لطیف راشدی- سعیدراشدی.چ اول.قم: مسجدمقدس جمکران،(1390).

صدوق، ابن بابویه قمی. کمال الدین و تمام النعمه. ترجمۀ منصور پهلوان.٢ج. چ پنجم/ششم. قم:مسجد مقدس جمکران،1388.

طاهری،حبیب الله؛سیمای آفتاب، چاپ اول،انتشارات زائر،1380

طباطبایی،سید محمدحسین؛شیعه در اسلام،بوستان کتاب،1388.

طبرسی،احمد بن علی؛احتجاج،2 جلد،مترجم بهراد جعفری،انتشارات دارالکتب الاسلامیه،1381

طبسی، نجم الدین؛چشم اندازی به حکومت مهدی(عج)،چاپ سوم،بوستان کتاب،1380

قاضی زاهدی گلپایگانی،احمد؛ شیفتگان حضرت مهدی(عجل الله فرجه الشریف)،چاپ ششم،1376

قرائتی،محسن؛شرایط ظهور از دیدگاه قرآن، بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف).چاپ اول،1393

کلینی،جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق؛اصول کافی، ترجمه سید علی مرتضوی، نشر سرور، 1394.

مجلسی،محمد باقر؛بحارالانوار،ترجمه ابوالحسن موسوی اصفهانی،نشر کتابخانه مسجد حضرت ولی عصر(عج) تهران،1363.

مطهری،مرتضی؛قیام و انقلاب مهدی(ع)،چاپ 42، نشر صدرا،1390

مکارم شیرازی،آیت الله ناصر. حکومت جهانی مهدی(عج).چ چهارم. قم:نسل جوان،1386.

نعمانی،محمدبن ابراهیم؛ غیبت نعمانی،نشر مسجد مقدس جمکران،1391

نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل، قم: موسسه آل البیت(ع)، الاحیاآ التراث،1408ه.ق

یوسفیان،مهدی.امام مهدی(عج) درقرآن. چ هشتم. قم: بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف)،1390.