راه شناخت حق بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله

               

گر چه افراد را باید با حق سنجید و شخصیتها را با ملاک حق بررسی کرد، نه حق را با اشخاص، اما گاهی بعضی اشخاص، به حدی از ایمان و خلوص و تقوا و راستی می رسند که خودشان ملاک و الگو و نشانه و میزان حق می شوند و برای شناخت حق، باید آنها را ملاک قرار داد و به عمل و سخن آنان نگریست و حق را در آنان یافت.

قرآن درباره درجات مؤمنان دو تعبیر کرده است. گاه می فرماید: «لَهُمْ دَرَجاتٌ»^[1] و گاهی می فرماید: «هُمْ دَرَجاتٌ»^[2] به بعضی درجه می دهند و بعضی خود درجه اند. بعضی خود را با گل خوشبو می سازند و بعضی خودشان گل هستند و نیازی به گل ندارند.

حضرت زهرا علیها السلام یکی از معیارهای شناخت حق است؛ چون پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

إِنَّ اللَّه یغضِبُ لِغَضِبِ فاطِمَة علیها السلام وَ یرضی لِرِضاها؛^[3]

خداوند به غضب فاطمه علیها السلام غضبناک می شود و به خشنودی او خشنود می شود.

موضعگیریها و سخنرانیهای آن حضرت بهترین معیار و ملاک برای شناخت راه پیامبر صلی الله علیه و آله است.

حضرت علی علیه السلام یکی از معیارهای شناخت حق است؛ زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

الحَقُّ مَعَ عَلِی وَ عَلِی مِعَ الحَقِّ یدُورُ الحَقّ مَعَ عَلِی کیفَ مَا دار؛^[4]

حق با علی است و علی با حق است. حق با علی علیه السلام می گردد، بدان گونه که او بگردد.

علی علیه السلام درباره فضیلت و حقانیت خود می فرماید:

وَ انَّ الکتاب لَمَعِی، ما فارَقْتُهُ مُذ صَحِبْتُهُ؛

همانا کتاب خدا، «قرآن»، با من است. من از زمانی که با آن آشنا شدم از آن جدا نگشته ام.

عمار یکی دیگر از معیارهای شناخت راه پیامبر صلی الله علیه و آله محسوب می شد، در میان یاران پیامبر صلی الله علیه و آله معروف بود که هر گاه امری بر آنان مشتبه می شد، می گفتند: ببینید عمار یاسر چه می کند و کدام طرف را انتخاب می کند؛ چرا که پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده بود: عمار با حق و حق با عمار است؛ به هر طرف که حق بگردد، عمار هم با آن می گردد.^[5] پس از درگذشت رسول اکرم صلی الله علیه و آله بارها به دلیل شدت فتنه ها، تشخیص جبهه حق از جبهه باطل دشوار می شد. عده ای که این سخن پیامبر را به یاد داشتند، می نگریستند که عمار در کدام جبهه است تا از او تبعیت کنند.

مردی از عبداللَّه بن مسعود پرسید: هر گاه فتنه ای پیش آمد، برای شناخت حق چه کنم؟ ابن مسعود گفت: به قرآن مراجعه کن. پرسید: اگر هر دو دسته مخالف هم به قرآن استدلال و استشهاد می کردند، چه باید کرد؟ گفت: ببین عمار یاسر در میان کدام دسته است؛ تو هم همان را انتخاب کن؛ چرا که عمار، همواره با حق است.^[6] حذیفه یمانی، که فردی بصیر بود، همواره به دوستانش سفارش می کرد که هرگز راه مخالف عمار را نپیمایید؛ او تا دم مرگ از حق جدا نمی شود و هر جا که حق باشد عمار با آن است.^[7] عمار در نبرد صفین، ملاک حق و باطل بود؛ او به هر طرف رو می کرد، صحابه رسول خدا صلی الله علیه و آله دنبال او می رفتند.^[8]

پی نوشت ها

[1] . انفال، 4.

[2] . آل عمران، 163.

[3] . بحارالأنوار، ج 21، ص 279.

[4] . مناقب خوارزمى، ص 223.

[5] . تنقیح المقال، ج 2، ص 321.

[6] . الاستعیاب، ابن عبداللَّه، ج 2، ص 480.

[7] . همان.

[8] . «انّ عمار مع الحق و الحق معه»

عمار یاسر، جواد محدثى، دفتر تبلیغات اسلامى، ص 33، به نقل از طبقات الکبرى، ج 3، ص 187.