سبک زندگی مومنانه در دنیا و نگاه صحیح به نحوه تعامل انسان با آن
روایات در باره دنیا و نوع رابطه انسان با آن کم نیست در برخی گرایش انسان به دنیا مذمت شده و در برخی از دنیا دنیا به و یا مزرعه آخرت تعبیر شده و در برخی دیگر مدح دنیا را می بینیم که دنیا محلی برای عبادت خداوندو کسب بهشت و کمالات دانسته شده است.
شاید برخی تصور کنند که این موارد باهم تناقض دارد اما با اندکی دقت معلوم می شود که تناقضی در این بین نیست. زندگی دنیوی انسان در واقع فرصت و زمینه ای است که انسان در آن به تحصیل کمالات بپردازد و خود را به مراتب بالای مقامات انسانی برساند پس زندگی در این دنیا از این جهت که چنین فرصتی را دراختیار انسان می دهد که در مدتی محدود به حیات ابدی نامحدود و جاودان همراه با متنعم شدن از لذتهای ابدی، برسد محل تجارت پرسودی است چون معامله ای که در آن انجام می شود و در مقابل یک سرمایه محدود به متاعی با ارزش و همیشگی و نامحدود می رسد، معامله پرسودی است.
اما مذمت دنیا که در برخی روایات بدان اشاره شده زمانی است که نگاه انسان به دنیا به عنوان زمینه و فرصت و وسیله ای برای تهیه توشه و سرمایه سفر آخرت نباشد و خوددنیا و رسیدن به لذت های دنیا هدف باشد یعنی چیزی که باید به عنوان وسیله و فرصت برای رسیدن به هدفی متعالی تلقی می شد تبدیل به هدف گردد در چنین صورتی انسان از هر چیزی حتی انسانیت خودش برای رسیدن به دنیا و لذت های آن می گذرد و به تعبیر بزرگان انسان به جای این که در زندگی به دنبال قیمت پیدا کردن خود و ارزش پیدا کردن خود باشد، حاضر باشد به هر قیمتی زندگی کند حتی به قیمت زیر پا گذاشتن ارزش های انسانی.
برای همین پیامبر اکرم (ص) در روایتی به حضرت علی (ع) می فرماید:
در وصیت پیامبر صلی الله علیه و آله به امام امیرالمؤمنین علیه السلام آمده است:
«ای علی، دنیا زندان مؤمن و بهشت کافر است.
ای علی، خدا به دنیا وحی کرد خدمت کن به کسی که به من خدمت می کند، و به زحمت بینداز کسی را که به تو خدمت می کند.
ای علی، اگر دنیا به اندازه بال پشه ای نزد خدا ارزش داشت به کافر شربت آبی هم داده نمی شد.
ای علی، احدی از اولین و آخرین نیست مگر اینکه روز قیامت آرزو می کند ای کاش به او در دنیا جز قوتی داده نمی شد»[1].
طبیعی است که دنیا برای کسی که آن را زمینه و جایگاهی برای رسیدن به کمالات متعالی آخرت که گاهی از آن به بهشت تعبیر می شود و گاهی به رضوان الهی و... همچون زندان خواهد بود چون وی آخرت را به مراتب لذت بخش تر وآبادتر و حقیقی تر می بیند اما برای کسی که آخرتی برای وی نیست و بعد از زندگی دنیوی جایگاهی برای خود مهیا نکرده همین زندگی دنیا بهشت وی خواهد بود چون جایگاه بعدی وی، جایگاهی بس دردناک و سخت برای وی خواهد بود.
اما کسی که به چشم وسیله به دنیا نگاه کند و به دنیا اقبالی نداشته باشد و دنیا را هدف خود قرار ندهد دنیا هم در مسیر کمال وی قرار می گیرد ولی کسی که تمام توجهش به بهره برداری و کسب متاع دنیوی است و به دنبال کسب معرفت و کمال نیست از آرامش درونی بهره ای نخواهد بود. و به تعبیری مثل دنیا و آخرت همچون مثل نور و سایه است اگر انسان به دنبال نور باشد سایه هم به دنبال انسان خواهد آمد اما اگر بخواهد به دنبال سایه باشد و به نور پشت کند نه از نور بهره ای می برد و نه هیچ وقت به سایه اش می رسد و دایما سایه از وی گریزان خواهد بود.
حضرت در ادامه نکته ای ارزشمند می فرماید و آن اینکه اگر تمتع از هوس ها و لذت های دنیا چیز با ارزشی بود خدا هیچ وقت آن را به کفار نمی داد بلکه به مومنین ارزانی می کرد معلوم است که هیچ وقت چیزی با ارزش را از دوست دریغ و به دشمن نمی دهند. وقتی تمتع از هوس های دنیوی از مومنین دریغ می شود و مومنین از پرداختن به این هوس ها منع می شوند معلوم است که هیچ ارزشی برایش نیست چون حتی اگر ارزش مختصری هم داشت باز هم دوستان خدا در اولویت بودند. و علت اینکه به کفار داده شده است چون نه تنها ارزشی ندارد بلکه موجب گرفتاری و مزید عذاب و دوری از خداوند و کمالات و مراتب والای انسانی و ابدی است.
برای همین در قیامت که حقیقت همه چیز روشن می شود و پرده ها کنار می رود و همگان به واقعیت آن چه که بوده آگاه می گردند طبق اشاره حضرت، اولین و آخرین آرزو می کنند که کاش به آن ها در دنیا جز قوت و توشه ای که بتوانند با آن به زندگی خود ادامه دهند چیزی به آن ها داده نمی شئ
[1]- وسائل الشیعه 6:316.
