دعاهای مستجاب
هر اقدامی که از جانب ما برای رفع نیازهای ما انجام می شود در واقع نوعی دعا و طلب است. و چون علت اصلی و نهایی برآورنده نیازهای ما خداوند است ما به هر وسیله ای هم که برای رفع نیازهای خود تمسک کنیم در واقع به خدا تمسک کردیم و از او کمک خواستیم. چون هیچ موجودی، به خودی خود هیچ قدرت و اراده ای از خود ندارد. و هر چه دارد از جانب خداست. حتی اگر ما برای رفع تشنگی خود به دنبال آب باشیم و آب بنوشیم باز هم آب وسیله است و سیراب کننده واقعی خداست.
پس ما از هر ابزار و وسیله ای هم که برای رفع نیازهای خود استفاده می کنیم باید متوجه این باشیم که رافع اصلی نیازهای ما خداست برای همین در انجام هر کاری، توجه به خدا و با نام و یاد او آغاز کردن سفارش شده است. و فرق یک مومن و غیر مومن هم در همین است. یعنی هر دو از اسبابی که خداوند دراختیارشان گذاشته برای رفع احتیاجات خود استفاده می کنند با این فرق که مومن، متوجه سبب ساز اصلی هست ولی غیر مومن به سبب ساز اصلی توجه ندارد و ابزارها را همه کاره می داند.
در روایات مختلف به دعا تاکید و سفارش فراوان شده است. در روایتی از ما خواسته شده که هر حاجتی را و لو خیلی به نظر کوچک باشد از خداوند بخواهید و لو بند کفش (شسع النعل) باشد گرچه نزد خدا حاجت بزرگ و کوچک معنی ندارد و بزرگی و کوچکی و سختی و آسانی تنها درتصور ماست و گرنه برای خداوند برآوردن هر حاجتی، چه از نظر ما بزرگ باشد و چه کوچک باشد، یکی است. و هیچ سختی ای برای خداوند ندارد.
گرچه ما عادت کرده ایم و در جایی که خواسته خودمان را قابل دسترس می دانیم برای برآورده شدن ان به خداوند توجه نمی کنیم و خیال می کنیم لازم نیست خدا رادخالت دهیم و خودمان می توانیم به خواسته خود برسیم و تنهادر جایی به خدا متوسل می شویم و متوجه خدا می شویم که خواسته خود را دور از دسترس می بینیم برای همین دست به دعا بر می داریم و از خدا می خواهیم که ان چه را که به دنبال آن هستیم به ما بدهد. در حالی که اینگونه نیست و هر چیزی حتی قطره آّبی برای آشامیدن و حتی بند کفش و.. را هم اگر خداوند اذن ندهد به ما نخواهد رسید و خداوند در تحقیق تمامی خواسته های ما – چه ما متوجه خدا باشیم و چه نباشیم – نقش دارد.
پس ادب حکم می کند در همه حال متوجه سبب ساز اصلی باشیم و از حجاب اسباب عبور کنیم و همواره و در پس هر سببی خدا را ببینیم.
اما در بین ما دعا معنای خاص تری هم یافته است و آن زمانی است که ما به صورت گفتاری و لفظی دعا می کنیم مثلا از خدا توفیق بیشتر یا روزی بیشتر یا بخشش گناه و یا عاقبت بخیری و. .. طلب می کنیم که این گونه دعا کردن دعای عمومی است. چون عاقبت بخیری یا خیر یا توفیق به انجام طاعات در عالم بیرون وجودخارجی که ندارد تا ما عملا بدان اقدام کنیم بلکه مواردی همچون عاقبت بخیری در نتیجه عوامل متعدد می تواند محقق شود. برای همین ما وقتی از خداوند طلب عاقبت بخیر شدن می کنیم درواقع مجموعه علل و اسبابی را از خداوند می خواهیم که ما را در این مسیر پیش ببرد و چه بسا به خیلی از این علل و اسباب آشنایی نداریم.
در هر صورت چه دعای ما دعای لفظی و عام باشد و چه دعای ما دعای باشد و یا دعای ما همراه با گفتار و به زبان آوردن و عمل، هردو باشد آن چه که برای استجابت دعاف مهم است خواسته عمیق قلبی است یعنی وقتی انسان چیزی را از خداوند طلب می کند عمیقا و بدون هیچ گونه شک و ریب و تردیدی آن را از خداوند بخواهد. شرط دیگری که در این میان است خلوص و پاکی و قابلیت درونی شخص دعا کننده است. کسی که تقاضای آب برای آشامیدن می کند باید ظرفی پاک و سالم را هم برای گرفتن آب داشته باشد. اما شرط دیگر، این است که در هنگام دعا، از همه اسباب قطع امید کنیم. قطع امید کردن بدین معنا نیست که برای آن ها نقشی قائل نشویم. بلکه مراد از قطع امید کردن از اسباب این است که بدانیم اگر اسباب هم بخواهند نقشی را ایفا کنند همه و همه با اذن و اراده خداست و او به زمین و آسمان و دریا و همه ذرات عالم حکم می کند. و علت اصلی تحقق حاجات ما خداست و بس. گاهی برخی به غلط تصور می کنند که مثلا برای درمان بیماری فقط زمانی لازم است به خدا متوسل شوند که از همه پزشکان قطع امید کرده باشند. این اشتباه محض است. چون اگر خدا نخواهد همان پزشکان هر چقدر هم حاذق باشند ذهنشان و فکرشان و علمشان در جهت درمان بیماری، هدایت نخواهد شد. گاهی شده یک پزشک و لو حاذق و ماهر، در تشخیص یک بیماری پیش پا افتاده اشتباه کرده و گاهی شده ما راه درمان بیماری را از کسی شنیدیم که فکر نمی کردیم هیچ تخصصی داشته باشد ولی خدا وی را در مسیر ما قرار داده تا با گفتن آن حرف، راه درمان را به ما نشان دهد. مگر خداوند یک کلاغ را راهنمای قابیل برای دفن جسد برادرش قرار نداد؟ کلاغ در واقع مامور الهی بود تا بدین وسیله، به قابیل نشان دهد که به جای بر دوش کشیدن جسد برادر وی را دفن کند.
حضرت علی ع در حدیثی از پیامبر چهار نفر را ذکر می کند که دعایشان رد نمی شود. اولین از ان ها دعای امام عادل است طبیعی است که به سبب طهارت و پاکی و عدالت امام، دعای امام همواره مستجاب است. ضمن اینکه امام عادل از ان حیث که امام است و به سبب مسئولیت و ماموریتی که بر عهده دارد، دعاهای وی در مسیر مصالح عمومی جامعه است و دعاهای عام مستجابند. اما دومین نفری که دعای وی رد نمی شود دعای پدر برای فرزندش است پدر از جهت حقی که بر فرزندش دارد و از جهت محبتی که به وی دارد دعای پدر برای فرزند از صمیم قلب و صفای باطن وی است برای همین خداوند هم این دعا را رد نمی کند ضمن اینکه فرزندی که مورد دعای پدر قرار می گیرد مسلما کاری کرده و قابلیتی از خود نشان داده است که توجه پدر را به خود جلب کرده است و خداوند به سبب این احسان وی که دعای پدر را باعث شده، این دعا را در مورد فرزند رد نمی کند
اما نفر سومی که دعای وی رد نمی شود دعای مرد برای برادر غائب اوست. طبیعتا چنین دعایی از ریا به دور است چون در حضور وی نبوده و در غیبت وی بوده، از طرفی برادر غایب نیز زمانی چنین دعایی در حق وی می شود که برادر مومن خودش را به سبب احسان و خیری که در حق وی کرده، دعاگوی خود قرار داده است پس چنین فردی شایستگی استجابت دعای خیر از جانب خداوند متعال در حق خود را پیدا کرده است. اما نفر چهارم کسی است که مورد ظلم قرار گرفته باشد و دستش را از هر سببی برای رسیدن به حق خود خالی ببینید. چنین کسی در واقع خدا را آخرین پناه و تنها پناه و امید خود دانسته است و خداوند امید هیچ نا امیدی را که به درگاه وی پناه اورده است رد نمی کند. و اما متن روایت پیامبر ص از این قرار است:
«ای علی، چهار نفر هستند که دعای آنها رد نمی شود: دعای امام عادل، و دعای پدر برای فرزندش، و دعای مرد برای برادر غایبش، و دعای مظلوم که خدای عزوجل می فرماید: قسم به عزّت و جلالم تو را یاری می کنم و لو بعد از مدّتی»[1].
خدای متعال دعا آن افراد را مستجاب می کند و لو بعد از مدتی و دعا آنها را رد نمی کند.
[1]- بحار الانوار 74:47.
