نگهداری زبان
باب وجوب نگهداری زبان از آنچه که گفتنش روا نیست
1- امام سجّاد (ع) فرمود: هر روز صبح زبان آدمی تمام اعضای بدنش را زیر نظر گرفته، و می گوید: چگونه هستید؟ شب را چگونه به صبح رساندید؟ پاسخ می دهند اگر تو ما را رها کنی خوب هستیم، و می گویند، خدا را، خدا را نسبت به ما یاد بیاور، سوگندش دهند و گویند ما به وسیله تو پاداش و کیفر می بینیم.
2- ابو علی جوانی گوید: امام صادق (ع) را دیدم که انگشت بر لبهای مبارکش گذاشته و به غلامش سالم می فرماید: ای سالم زبانت را نگهدار تا سلامت بمانی، و مردم را بر دوش ما سوار مکن (از فضایل ما آنچه خلاف تقیه است مگو تا بر ما نشورند)
3- شخصی به امام موسی بن جعفر (ع) عرض کرد: یا ابن رسول اللّه مرا نصیحت فرمایید، فرمود: زبانت را نگهدار تا عزیز شوی، اختیارت را به دست مردم نده، تا خوار و زبون نگردی.
4- امام صادق (ع) در مورد آیه شریفه «مگر کسانی را ندیدی که به آنها گفته شد دستهای خود را نگه دارید. » فرمود: مراد از کفّوا أَیدِیکمْ، یعنی زبانتان را نگه دارید.
5- امام صادق (ع) به مردی که زیاد حرف می زد، فرمود: سخن را کوچک و خوار می شماری همانا خدا هیچ پیغمبری را همراه با طلا و نقره مبعوث نفرموده بلکه آنها را با کلام به سوی مردم فرستاده، خداوند خودش را نیز به وسیله کلام و براهین و ادلّه به مردم معرفی کرده است.
6- در حدیث مرفوعه ای پیغمبر (ص) فرمود: نجات مؤمن در نگه داشتن زبانش باشد.
7- ابو بصیر گوید: از امام باقر (ع) شنیدم که می فرمود: ابو ذر رحمه الله علیه می گفت: ای آن که دانش می طلبی همانا این زبان کلید خیر و شر است، پس چنان که بر طلا و نقره ات (برای محفوظ ماندن) مهر می زنی، بر زبانت نیز مهر بزن.
8- در حدیث مرفوعه آمده است که مردی خدمت پیغمبر (ص) آمد و عرض کرد:
یا رسول اللّه مرا نصیحتی فرما، فرمود: زبانت را نگه دار، عرض کرد: یا رسول اللّه مرا نصیحتی فرما، فرمود: زبانت را نگه دار، عرض کرد: یا رسول اللّه به من نصیحتی فرما، فرمود زبانت را نگه دار، وای بر تو، آیا مردم را بجز نتیجه گفتار زبانشان به رو در آتش اندازند؟
9- امام صادق (ع) فرمود: در حکمت آل داود است (کتاب زبور) که بر عاقل لازم است به وضع زمانش آشنا باشد، سرگرم کار خود بوده، و زبانش را نگه دارد.
10- امام صادق (ع) فرمود: روزی نیست جز آن که هر عضوی از اعضای بدن در برابر زبان فروتنی کرده و می گویند: ترا بخدا مبادا به وسیله تو ما عذاب ببینیم.
11- امام صادق (ع) فرمود: که پیغمبر (ص) فرموده است، اگر در چیزی نحسی و شومی باشد، آن شومی در زبان است.
12- علی (ع) فرمود: زبان درنده ای گزنده است اگر به خود واگذار شود می گزد.
13- علی (ع) فرمود: چون خرد به مرتبه کمال رسد گفتار کاهش می یابد.
14- امام صادق (ع) فرمود: در حکمت آل داود (کتاب زبور) است که برای خردمند سزاوار است سرگرم کار خود باشد، زبانش را نگه دارد، و وضع اهل زمانش را بشناسد.
15- علی (ع) در وصیت به فرزندش محمد حنفیه فرمود: خدای عزّ و جلّ چیزی نیکوتر از سخن و زشت تر از آن نیافریده است، به سبب سخن چهره ها سیاه و سفید می شوند، آگاه باش تا وقتی که سخن نگفته ای کلامت در اختیار توست، و چون سخن گفتی آن را در جایش قرار دادی، «خوب یا بد» همچنان که طلا و نقره ات را نگاه می داری، زبانت را نیز نگه دار، زیرا زبان سگ گزنده است اگر آزادش گذاری می گزد ای بسا سخنی نعمتی را برباید. هر که افسار گسیخته باشد به سوی زشتیها و پلیدیها کشیده می شود، آنگاه از روزگار رهایی ندارد. مگر با مذمّت مردم و دشمنی با خدا.
16- علی (ع) فرمود: هیچ چیزی برای این که مدتی دراز زندانی شود سزاوارتر از زبان نیست.
17- امام رضا (ع) از پدرش نقل کرده است که امام صادق (ع) فرمود: نجات مؤمن در نگهداری زبانش است، و نیز علی (ع) فرمود: هر که زبانش را نگه دارد، خداوند عیبهای او را می پوشاند.
18- سلیمان بن مهران گوید: بر امام صادق (ع) وارد شدم، عده ای از شیعیان در خدمتش بودند، شنیدم که می فرمود: ای گروه شیعیان زینت ما باشید، و سبب ننگ ما نشوید، به مردم سخنان خوب بگویید، زبانتان را حفظ کنید، و آن را از گفتن سخنان زشت و بی فایده بازدارید.
19- پیغمبر (ص) فرمود: در غیر ذکر خدا زیاد سخن نگویید زیرا سخن گفتن زیاد در غیر ذکر خدا قساوت قلب می آورد، و دورترین مردم از خدا کسانی هستند که قساوت قلب دارند.
20- امام صادق (ع) به یارانش فرمود: کلامی را از من بشنوید که از پول پس انداز شده برایتان بهتر است، و آن عبارت است از این که هیچ کدام از شما سخنی را که سودمند نیست نگویید، و سخنی را که سود دارد زیادی اش را ترک کنید، تا این که برای گفتنش موقعیت مناسبی یافت شود، ای بسا گوینده ای که با گفتار بی مورد خویشتن را به اشتباه انداخته، هیچ یک از شما نباید با بردبار، و احمق مجادله کند، زیرا هر که با بردبار مجادله نماید محکوم می شود، و هر که با سفیه مجادله کند خوار و زبون شود، برادرانتان را در غیابشان بهتر از آنچه که می خواهید آنان شما را در غیاب یاد نمایند یاد کنید، اعمالتان را مانند کسی انجام دهید که از پاداش کار نیک و عذاب گناهان آگاه است.
21- امام صادق (ع) از پدرانش نقل کرده است که علی (ع) فرمود: سه چیز باعث نجات است 1- نگهداری زبان، 2- گریه بر گناهان، 3- توسعه دادن زندگی اهل و عیال.
22- فضیل بن یسار گوید: امام باقر (ع) فرمود: ای فضیل، به دوستان ما سلام برسان و به آنان بگو که من چنین می گویم: من از آنان به هیچ چیز مثل تقوا برای خدا بی نیاز نمی شوم، زبانهایتان را حفظ کنید، دستهایتان را «از کارهای بد» بازدارید، نماز خواندن، و صبر کردن پیشه نمایید، زیرا خداوند با صابران است.
23- امام صادق (ع) از اجدادش نقل کرده است که پیغمبر (ص) فرمود:
بر زبان هر گوینده نگهبانی مراقب است، شخص باید از خدا پروا داشته باشد، و بنگرد که چه می گوید.
24- امام صادق (ع) از جدّش نقل فرماید: از نشانه های کمال اسلام شخص، ترک سخن بیهوده است.
منبع : آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام، ترجمه کتاب العشره وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی ترجمه: محمد علی فارابی، یعسوب عباسی علی کمر
