حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها یک مادر به تمام معناست

احسان به والدین در کلام فاطمه (سلام الله علیها)

حضرت فاطمه (سلام الله علیها) منشوری از فضایل و کمالات بی شمار انسانی است که هر فضیلتش دلالت بر بخشی از عظمت روحی آن حضرت دارد. این چنین شخصیت والایی که در کلام رسول...

نجمه سادات امیری دشت بیاض، مدرس حوزه

چکیده:
حضرت فاطمه (سلام الله علیها) منشوری از فضایل و کمالات بی شمار انسانی است که هر فضیلتش دلالت بر بخشی از عظمت روحی آن حضرت دارد. این چنین شخصیت والایی که در کلام رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نمونه آرمانی و الگوی جوامع انسانی در همه ی زمان ها معرفی شده است، مهمترین توصیه خود را به مؤمنین، احسان به والدین می داند که این احسان برای دوری از عذاب الهی و وظیفه ای خطیر در حال حیات و حتی بعد از حیات والدین است.
کلیدواژه ها: زهرا (سلام الله علیها)، وصیت، فضائل، حضرت فاطمه (سلام الله علیها)، احسان به والدین

مقدمه:
انسان وارسته آن است که نه تنها فرصت ها را از دست نمی دهد، بلکه هر لحظه را تبدیل به فرصت می کند. امید به آینده نباید انسان را دچار سرگردانی کند، امروز در اختیار ماست که اگر خوب عمل کردیم، آینده و فردا هم از ما خواهد شد. احسان به والدین از حقوق انسانی است، نه فقط اسلامی؛ که بهترین و بیشترین تأکید به آن شده و در قرآن کریم در کنار توحید، به این مهم پرداخته شده است. تا آنجا که حتی اگر والدین، مسلمان هم نباشند باید به آنها احسان نمود و احترام کرد. زمان حیات والدین فرصتی است مغتنم که اگر از آن غافل شویم، دیگر به آن دست نخواهیم یافت.

حضرت فاطمه (سلام الله علیها) منشوری از فضایل و کمالات بی شمار انسانی اند.

1. بزرگ ترین سفارش
با توجه به اوضاع و شرایط زمان حضرت فاطمه (سلام الله علیها) که شاید پر مخاطره ترین روزگار برای امت اسلام و خاندان رسالت بود، و همچنین با توجه به جایگاه وی در حرکت حمایتی خود از پدر و ولایت همسر به نظر می رسد که مبحث احترام به والدین از جایگاه ویژه ای برخوردار است که حضرت زهرا (سلام الله علیها) به آن اشاره می کند و سایر مباحث را در اولویت های بعدی قرار می دهد.

پر اهمیت ترین وصیت حضرت فاطمه (سلام الله علیها)، نیکی به والدین است.

ایشان بیان می دارند که حد و مرزی برای احسان به والدین وجود ندارد، مانند فقیر نیست که کمک به آنها تا زمان رفع نیاز باشد و یا مانند جهاد نیست که ضرورت آن تا هنگام رفع فتنه باشد. احترام به والدین روزه نیست که تا افطار باشد بلکه به نحوی است که حتی پس از مرگ والدین نیز نباید آن را فراموش کرده و کنار گذاشت.
حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) می فرمایند: «خداوند نیکی به پدر و مادر را برای دوری از عذاب قرار داده است.» [1] (نهج الحیاة، ص102)
ایشان در خطبه های خود اشاره می فرمایند که خداوند متعال در قرآن کریم و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دستورهایی درباره احسان به والدین دارند که در هیچ مذهبی همانند آن را نمی توان یافت.
«به انسان سفارش کردیم که به پدر و مادر [احترام بگذارد و نیکی کند] مادر با ناتوانی های روز افزون، دوران حمل او را طی می کند و پس از دو سال او را از شیر باز می گیرد. [نیز توصیه کردیم] که مرا و پدر و مادر خویش را شکرگزار باشد و بازگشت شما به سوی من است.» [2] (احقاف: 15)

2. اهانت ممنوع
فاطمه زهرا (سلام الله علیها) در سیره ی عملی خود در سن پایین با از دست دادن مادر مهربانی چون خدیجه (سلام الله علیها) ام ابیها (مادر پدرش) می شود. در کنار پدر بودن و رویارویی با سختی ها و غم خوار شدن زهرا (سلام الله علیها) تا آنجا پیش می رود که پیامبر (صلی الله علیه و آله) بر دستان دختر خردسال خود بوسه می زند، آن هم در زمانی که جاهلیت عرب، دختر را حقیر شمرده و مایه ی ننگ می دانند. فاطمه ی خردسال، کوثر می شود، کسی که پیامبر (صلی الله علیه و آله) او را فخر زنان عالم می داند. [3] (ر.ک: ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج2، ص119؛ ر.ک: ابن اثیر، اسدالغابه، ج5، ص520)
امام باقر (علیه السلام) می فرمایند: «همانا فاطمه (سلام الله علیها) به ام ابیها نام گذاری شده است.» [4] (مجلسی، بحارالانوار، ج43، ص16؛ ر.ک: اربلی، کشف الغمه، ج2، ص90؛ ر.ک: فاضلی، ام ابیها فی صحاح المسلمین و مسانیدهم؛ ر.ک: موسوی، الکوثر فی احوال فاطمه (سلام الله علیها) بنت النبی الاعظم (صلی الله علیه و آله))
استعمال مجازی این کنیه نیازمند نوعی ارتباط با اوصاف آن حضرت است؛ خانه داری، خدمتگذاری به پدر بعد از فوت خدیجه (سلام الله علیها) و نهایت محبت دختر به والدین خود، تا آنجا که پیامبر (صلی الله علیه و آله) نهایت علاقه ی خود به فاطمه (سلام الله علیها) را با این کنیه بیان می دارند و می فرمایند: «فاطمه عزیزترین و محبوب ترین مردم برای من است.» [5] (مجلسی، همان، ج 43، ص23)

پیامبر (صلی الله علیه و آله) بر دستان دختر خردسال خود بوسه می زند، آن هم در زمانی که جاهلیت عرب دختر را حقیر شمرده و مایه ی ننگ می دانند.

نتیجه:
در پرتو تربیت صحیح فرزند بنیاد یک زندگی به عنوان جامعه کوچک اجتماعی مستحکم می شود و ارتباطات متقابل فرزندان با والدین این استحکام را نهادینه و راه های نفوذی مخالفان را سد می کند، این پیوند مهم یکی از آینده نگری های آیات الهی و سیره ی ائمه معصومین (علیهم السلام) است. فاطمه زهرا (سلام الله علیها) سال ها قبل از به وجود آمدن تمدن غرب به این موضوع دست یافته، با توصیه ای اکید و اشاره به آیات الهی احسان به والدین را یکی از رموز موفقیت و مایه حیات بشر و دوری از عذاب انسان می داند که واقعاً قابل تأمل است و ارتباط عمیق فرزندان و والدین به صورت دو طرفه یعنی مدیریت اجتماعی و سیاسی که ثمرات آن به افراد خانواده و جامعه می رسد، خود نشانگر نگاه ژرف اسوه ی دو عالم بانو فاطمه زهرا (سلام الله علیها) می باشد.


---------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:
1. و برّ الوالدین وقایه من السخط؛ گروهی از نویسندگان، نهج الحیاة، تهران، بنیاد نهج البلاغه، بی تا، ص102.
2. وَ وَصَّینَا الإنْسانَ بِوالِدَیهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلی وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فِی عامَینِ أَنِ اشْکرْ لِی وَ لِوالِدَیک إِلَی المَصِیرُ.
3. ر.ک: ذهبی، شمس الدین، سیر اعلام النبلاء، بیروت، الرساله، بی تا، ج2، ص119؛ ر.ک: ابن اثیر، علی بن محمد، اسدالغابه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا، ج5، ص520.
4. فاطمةَ (سلام الله علیها) کانتْ تُکَنَّی امَ ابیها؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران، اسلامیه، بی تا، ج43، ص16؛ ر.ک: اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه، قم، شریف رضی، بی تا، ج2، ص90؛ ر.ک: فاضلی، حسین محمد علی، ام ابیها فی صحاح المسلمین و مسانیدهم، بیروت، دارالمرشد، 1422ق؛ ر.ک: موسوی، سیدباقر، الکوثر فی احوال فاطمه (سلام الله علیها) بنت النبی الاعظم (صلی الله علیه و آله)، قم، دلیل ما، بی تا.
5. فاطِمةُ اَعَزُّ الناسِ علیَّ؛ بحارالانوار، ج43، ص23.