گر چه افراد را باید با حق سنجید و شخصیتها را با ملاک حق بررسی کرد، نه حق را با اشخاص، اما گاهی بعضی اشخاص، به حدی از ایمان و خلوص و تقوا و راستی می رسند که خودشان ملاک و الگو و نشانه و میزان حق می شوند و برای شناخت حق، باید آنها را ملاک قرار داد و به عمل و سخن آنان نگریست و حق را در آنان یافت.
در حسن قناعت
قال رسول الله (ص):
«القناعة ملک لا یزول و هی مرکب رضی الله تعالی تحمل صاحبها الی داره فاحسن التوکل فیما لم تعطه و الرضا بما اعطیت و اصبر علی ما اصابک. . . »
فرار از حرام و کسب حرام و مشتبه، مورد سفارش و توصیه اسلام و ائمه و شارع مقدس است لذا وسایلی که بتواند این امر را محقق کند در لسان آنها بیان شده از جمله آنها قناعت است پیامبر می فرماید:
قناعت ملک زوال ناپذیر می باشد و قناعت مرکبی است که خداوند راضی است که سوار او به مقصد برسد پس توکل خود بر خدا را استوار ساز و به آنچه داده اند راضی باش.
امام رضا (ع) از خراسان برای فرزندش امام جواد (ع) نامه ای نگاشته و به پسر دلبند خود سفارشات مهمی نمود. بخشی از آن در مورد خدمت به مردم و انفاق و احسان بود. امام هشتم در فرازی از آن می نویسد:
پسرم خدا تو را نگهدارد و از دشمنانت پناه دهد، عزیزم پدرت فدایت باد! من در مورد اموال دنیوی ام به تو توضیح داده ام در حالی که زنده و سرپا هستم. آن اموال را من در اختیار تو گذاشتم تا به بستگانت صله رحم نمائی! به خدمتگزاران پدرم موسی بن جعفر و جدم امام جعفرصادق (ع) احسان و نیکی بکنی![1]
پرورش یافتگان مکتب امام باقر (ع) آن چنان هوشمندانه عمل می کردند که هر کدام در هر منطقه ای که حضور داشتند، تمام مخالفین و دشمنان اسلام و اهل بیت (علیهم السلام) از نفوذ و عظمت آنان در هراس بودند. آنان با فعالیت های فرهنگی و سیاسی خود طرح ها و نقشه های شیطانی حکومت های ستمگر را افشا نموده و با سخنان روشنگرانه، حقانیت اهل بیت پیامبر (ص) را به گوش مردم می رساندند. این فعالیت ها آنچنان مؤثر بود که طاغوت های زمان، وجود آنان را تحمل نکرده و دستور قتلشان را صادر می کردند.
امام باقر علیه السّلام به شاگرد خود جابر بن یزید جعفی وصیتی جاودان القا نموده اند که دربرگیرنده همه ارزش های والا و آرمان های بلندی است که انسان در سایه عمل و پیاده کردن آن ها در واقعیت زندگی خود به اوج کمال انسانیت می رسد. اینک به قسمتی از این وصیت توجّه کنید:
عجب
عن علی بن سهیل عن ابی الحسن (علیه سلام ): قال: ساءلته عن العجب الذی یفسد العمل. فقال: العجب درجات، منها ان یزین للعبد سوء عمله فیراه حسنا فیعجبه ویحسب انه یحسن صنعا، ومنها ان یؤ من العبد بربه فیمن علی الله عزوجل ولله علیه فیه المن.
علی بن سهیل می گوید: از حضرت رضا (علیه سلام ) درباره عجبی که عمل را فاسد می کند سوال نمودم.
امام در پاسخ فرمود: عجب دارای مراتب و درجاتی است. یک قسم آن، این است که عمل بد آدمی در نظر خودش خوب جلوه کند و آن را نیکو پندارد و بر اثر آن دچار اعجاب و خودبینی شود، و قسم دیگر آن، این است که افراد با ایمان از عبادت خود دچار عجب شوند، خویشتن را از عذاب الهی درامان بدانند وتصور کنند که با عبادات خود بر خدای منت دارند، یا آنکه بر آنان منت دارد.
آیة اللّه سید شهاب الدین مرعشی نجفی به نقل از خود آقای مرعشی قدس سره.
پدرم در نجف می زیست بسیار مشتاق زیارت قبر حضرت زهرا (س) بود، ختم مجرّبی را عمل نمود تا 40 شب تا شاید حضرت حجت حاجت او را بدهد، شب چهلم به خواب رفت، حضرت باقر و حضرت صادق علیهماالسلام را در عالم رؤیا دید به او گفتند علیک بکریمة اهلِ البیتِ، خیال کردم منظور حضرت زهرا (س) است، گفتم من هم همین را می خواهم امام فرمود: منظورم قبر شریف معصومه (س) در قم است.
می گوید فردا از نجف به قم هجرت کردم و قبر حضرت معصومه (س) را زیارت نمودم.
به ایشان که به قم برای زیارت برو، آمدم و مرحوم حائری مؤسس مَرا نگه داشت و تا 60 سال زائر هنگام سحر حضرت بودم.
می خواستم دخترم را شوهر بدهم- دستم برای تهیه جهازیه خالی بود- در توسلی به حضرت معصومه (س) با اشک گفتم شما مولای من هستید، چرا نسبت به زندگی من اهمیت نمی دهید؟
به خانه برگشتم، حالت مکاشفه ای به من رخ داد، کسی درب را زد، در را باز کردم، کسی دم در بود گفت سیده تو را می طلبد، با شتاب به حرم رفتم وقتی وارد صحن کهنه شدم دیدم چند کنیز ایوان طلا را تمیز می کنند علت را پرسیدم گفتند اکنون سیده می آید، پس از اندکی حضرت آمد به شمایلی مانند مادرم زهرا (س) (سه بار مادرم زهرا را در خواب دیده بودم) نزد عمه ام حضرت معصومه (س) رفتم و دست حضرت را بوسیدم به من فرمود:
ای: شهاب کی ما در فکر تو نبوده ایم که از دست ما شاکی هستی؟ تو از همان وقت که به قم آمدی مورد نظر ما بوده ای!
بعد از مدت کوتاهی مشکلم برطرف شد.
در عصر مرجعیت ایشان شاه عربستان به ایران آمد، سفیر عربستان هدایایی برای آقای بروجردی به قم آورد و از ایشان تقاضا کرد که شاه عربستان را برای ملاقات در قم بپذیرد، آقا رد کردند، اطرافیان گفتند مصلحت هست، ایشان فرمودند او وهابی است اگر به قم بیاید به زیارت حضرت معصومه (س) نمی رود و این توهین به حضرت است.
ایشان ماه های رمضان، غروب ها پیاده به حرم می آمدند و با بوسه بر ضریح حضرت روزه خود را افطار می نمودند.
آقای مسعودی تولیت حرم می گوید، روزی حضرت آیت اللّه بهجت به من گفتند: مطلبی هست که فقط به تو می گویم تا بدانی در چه موقعیتی هستی، گاهی اوقات حضرت رضا علیه السلام برآورده شدن بعضی حاجات را به حضرت معصومه (س) ارجاع می دهند، همین روزها آقایی پیش من آمد و گفت: حاجتی داشتم به خدمت امام رضا علیه السلام مشرف شدم و عرض حال کردم، به من گفته شد باید بروی قم پیش حضرت معصومه (س) آمدم در محضر آن حضرت عرض حاجت کردم، حاجتم برآورده شد.
مواظب باش، ببین کجا هستی، در حرم حضرت معصومه (س) فرشتگانی هستند که ناظر اعمال و رفتار کسانی هستند که آنجا می روند.
