نعمت های در دسترس، وسیلۀ آزمایشند

آیه

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَیبْلُوَنَّکمُ اللَّهُ بِشَی ءٍ مِنَ الصَّیدِ تَنالُهُ أَیدِیکمْ وَ رِماحُکمْ لِیعْلَمَ اللَّهُ مَنْ یخافُهُ بِالْغَیبِ فَمَنِ اعْتَدی بَعْدَ ذلِک فَلَهُ عَذابٌ أَلِیمٌ «94»

ترجمه

ای کسانی که ایمان آورده اید! خداوند شمارا با چیزی از شکار که دستها و نیزه هایتان به آن می رسد می آزماید تا خداوند معلوم گرداند چه کسی در باطن از او بیم دارد (و تسلیم فرمان اوست و از شکار می گذرد) پس بعد از این هر که تجاوز کند، او را عذابی دردناک است.

نکته ها:

در ایام حج و حالت احرام، حاجی حقّ شکار ندارد. همان ایام گاهی شکار تا نزدیکی انسان می آید و می توان به راحتّی به آن دست یافت، ولی آزمایش الهی به این است که دست به شکار نزنیم. در حدیث می خوانیم: در عمرۀحُدیبیه حیوانات شکاری فراوانی برای مسلمانان ظاهر شدند که مسلمانان می توانستند به راحتی آنان را صید کنند. [1]

در قرآن، مسألۀشکم و غذا، به عنوان یکی از اسباب آزمایش الهی مطرح شده است، به نمونه های زیر توجّه کنید:

 

الف: آدم و حوا در مسألۀغذا شکست خوردند. «لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ»[2]

ب: بنی اسرائیل در تحریم صید ماهی در روزهای شنبه ها، شکست خوردند. «وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِینَ اعْتَدَوْا مِنْکمْ فِی السَّبْتِ»[3]

ج: یکی از فرماندهان بنی اسرائیل هنگام عبور سربازانش از یک منطقه و رسیدن به نهر، فرمان داد که از آب آن ننوشند، ولی یارانش جز اندکی، خوردند. «فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلَّا قَلِیلًا»[4]

د: روزه گرفتن، یک آزمایش بزرگ است.

ه: نزدیک شدن شکار به حجاج در حالت احرام که حقّ صید ندارند، خود یک آزمایش است. «تَنالُهُ أَیدِیکمْ»

 

سؤال: انسان که چیزی را آزمایش می کند، برای اطلاع و علم است، امّا خداوند که همه چیز را می داند چرا آزمایش می کند؟

 

پاسخ: حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه می فرماید: آزمایشات الهی برای آن است تا انسان در برابر حوادث تلخ و شیرین عکس العمل نشان دهد و در برابر آن، استحقاق کیفر یا پاداش داشته باشد. [5] آری، خداوند بر اساس عمل، کیفر و پاداش می دهد نه بر اساس علم خود، همان گونه که ما نیز به خاطر علم به هنر و کارآیی فردی به او پاداش نمی دهیم، بلکه باید برای ما کاری از خود نشان دهد تا مزد بگیرد.

سؤال: آیا مهمان و زائر خانه خدا، به خاطر شکار حیوانی باید به عذاب دردناک گرفتار شود؟

پاسخ: خود شکارکردن، عذاب دردناک ندارد، بلکه عذاب به خاطر شکستن قداست حرم و احرام و قانون شکنی اوست. «فَمَنِ اعْتَدی بَعْدَ ذلِک فَلَهُ عَذابٌ أَلِیمٌ»

پیام ها:

1- آزمایش مؤمنان، یک سنّت قطعی پروردگار است. «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَیبْلُوَنَّکمُ» (حرف «لام» و فعل مضارع و نون تأکید، نشانۀقطعی بودن است)

2- خداترسی آنجا آشکار می شود که زمینۀگناه فراهم باشد و انسان خطا نکند.

«تَنالُهُ أَیدِیکمْ»

3- نعمت های در دسترس، وسیلۀآزمایشند. لَیبْلُوَنَّکمُ اللَّهُ بِشَی ءٍ. . . تَنالُهُ أَیدِیکمْ

4- هر چیزی که دست ما به آن می رسد، رزق و حلال نیست. «تَنالُهُ أَیدِیکمْ»

5- ملاک تقوا، خوف باطنی است، نه تنها حیای ظاهری. «یخافُهُ بِالْغَیبِ»

6- تکلیف و مسئولیت، بعد از ابلاغ است. «بَعْدَ ذلِک»

7- حاجی که فرسنگ ها در بیابان ها به عشق حقّ می رود، گاهی یک شکارکوچک او را از پا در می آورد و به نافرمانی می کشد که نتیجۀآن عذاب الهی است.

«فَمَنِ اعْتَدی بَعْدَ ذلِک فَلَهُ عَذابٌ أَلِیمٌ»

 پی نوشت:

[1] ( 1). تفسیر نورالثقلین و کافى، ج 4، ص 396.

[2] ( 2). بقره، 35.

[3] ( 3). بقره، 65.

[4] ( 4). بقره، 249.

[5] ( 5). نهج‏البلاغه، خطبه 192.