زینت ها و جلوه های دنیا، مقدّمۀ غفلت از آخرت

آیه

زُینَ لِلنَّاسِ حُبُ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنِینَ وَ الْقَناطِیرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْخَیلِ الْمُسَوَّمَةِ وَ الْأَنْعامِ وَ الْحَرْثِ ذلِک مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ [1]

ترجمه

عشق و علاقه به زنان و فرزندان و اموال زیاد از طلا ونقره و اسبان ممتاز و چهارپایان و کشتزارها که همه از شهوات و خواسته های نفسانی است، در نظر مردم جلوه یافته است، (در حالی که) اینها بهره ای گذرا از زندگانی دنیاست و سرانجام نیکو تنها نزد خداوند است.

نکته ها:

«قَناطیر» جمع «قِنطار» به معنای مال زیاد است وآمدن کلمۀ«مُقَنطرة» به دنبال آن، برای تأکید بیشتر است. نظیر این که بگوییم: آلاف و الوف، هزاران هزار.«خَیل» به معنای اسب و اسب سوار، هردو آمده است و «مُسَوّمة» یعنی نشاندار. اسب هایی که به خاطر زیبایی اندام و یا تعلیمی که می دیدند، دارای برجستگی های خاصّی می شدند، به آنها «خیل مسومة» می گفتند.

جلوه کردن دنیا در نظر انسان، گاهی از طریق خیالات شخصی و گاهی از سوی شیطان و گاهی از جانب اطرافیان متملّق صورت می گیرد. از طریق اوهام شخصی: «یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یحْسِنُونَ صُنْعاً»[2] و «فَرَآهُ حَسَناً»[3] و از سوی شیطان: «زَینَ لَهُمُ الشَّیطانُ أَعْمالَهُمْ»[4] و از طرف اطرافیان متملّق «زُینَ لِفِرْعَوْنَ سُوءُ عَمَلِهِ»[5]مصادیق جلوه های دنیا که در آیه ذکر شده، با توجّه به زمان نزول آیه است و می تواند در هر زمانی مصادیق جدیدی داشته باشد. طلا و نقره، کنایه از ثروت اندوزی، و اسب کنایه از مرکب و وسیلۀنقلیه است.

سؤال:

با این که خداوند زینت بودن مال و فرزند را پذیرفته است؛ «الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیاةِ

پاسخ:

زینت بودن چیزی، غیر از دلبستگی به آن است. در این آیه انتقاد از دلبستگی شدید است که از آن به «حُبُّ الشَّهَواتِ» تعبیر می کند.

کلمۀ«بَنین» شامل دختران نیز می شود، نظیر این که می گوییم: عابران محترم از پیاده رو حرکت کنند که شامل زنان عابر نیز می شود.

امام صادق علیه السلام با استناد به «حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ. . . » فرمودند: مردم در دنیا و آخرت از چیزی بیشتر از زنان لذّت نمی برند. . . اهل بهشت نیز بیش از هر چیز به نکاح تمایل دارند تا خوردنی ها و آشامیدنی ها. [7]

این روایت حکمت تقدّم «النّساء» را بر دیگر موارد بیان می کند.

پیام ها:

1- علاقۀطبیعی به مادّیات، در نهاد هر انسانی وجود دارد، آنچه خطرناک است، فریب خوردن از زینت ها وجلوه های آن و عدم کنترل دلبستگی هاست. «زُینَ لِلنَّاسِ. . . »

2- جلوۀدنیا برای مردمِ عادّی است، نه افراد فرزانه. «زُینَ لِلنَّاسِ» چنانکه در نظر همسر فرعون که فرزانۀتاریخ است، کاخ و طلای او بی ارزش است.

«نَجِّنِی مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ»[8]

3- علاقۀبیش از حدّ به زن وفرزند، بیش از هر چیز مایۀدلبستگی انسان به دنیا می گردد. «حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنِینَ»

4- مراقب باشیم که زینت ها وجلوه های دنیا، مقدّمۀغفلت از آخرت است.

«زُینَ لِلنَّاسِ. . . وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»

5- یکی از عوامل بد عاقبت شدن، شیفتگی و دلبستگی به دنیاست. زیرا عاقبت نیکو تنها نزد خداست. «زُینَ لِلنَّاسِ. . . وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»

6- یکی از شیوه های تربیتی، تحقیر مادّیات و بیان عظمت معنویات است. «ذلِک مَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»

7- بهترین راه برای کنترل علائق مخرّب، مقایسه آن با الطاف جاودانۀالهی است. «وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»[9]

پی نوشت:

 [1] ( 1). آل عمران، 14.

[2] ( 2). کهف، 104.

[3] ( 3). فاطر، 8.

[4] ( 4). انفال، 48.

[5] ( 5). غافر، 37.

[6] ( 6). کهف، 46.

[7] ( 2). کافى، ج 5، ص 321.

[8] ( 3). تحریم، 11.

[9] محسن قرائتى، تفسیر نور، 10جلد، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن - تهران، چاپ: 4، 1389.