دعای انسانِ گرفتار

آیه:

أمَّنْ یجِیبُ المُضطَرَّ إذَا دَعَاهُ وَیکشِفُ السُّوءَ وَیجْعَلُکمْ خُلَفَاءَ الأرْضِ أإلَهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِیلًا مَا تَذَکرُونَ [1]

ترجمه:

بلکه آیا (معبودان شما بهترند یا) کسی که درمانده را، به هنگامی که او را می خواند، اجابت می کند، و (گرفتاری) بد را برطرف می سازد، و شما را جانشینان (خود یا گذشتگان در) زمین قرار می دهد؛ آیا معبودی با خداست؟! چه اندک متذکر می شوید.

نکته ها و اشاره ها:

1.هرگاه تمام درها و اسباب جهان به روی انسان بسته شود و از هر نظر درمانده گردد، تنها کسی که می تواند مشکلات را برطرف سازد و نور امید را در دل ها بتاباند و دعای انسان های گرفتار را مستجاب کند، ذات پاک خداست.

 رحم آر بر دلِ من کز مهر روی خوبت شد شخص ناتوانم باریک چون هلالی

 (حافظ)

2.مقصود از «جانشینان زمین»، یا همان ساکنان زمین هستند که خدا آنان را حکم ران و صاحب اختیار نعمت های زمین قرار داده و وسایل رفاه و آرامش آنان را فراهم کرده است، یا منظور جانشین شدن اقوام به جای همدیگر در زمین است.[2]

یا مقصود جانشین شدن نوع انسان به جای خدا در زمین است که در آیات دیگر قرآن بدان اشاره شده است.[3]

البتّه معنای اول و سوم قابل جمع است و ممکن است مقصود آیه هر سه معنا باشد.

3.در برخی احادیث از امام باقر و امام صادق علیهما السلام روایت شده که مقصود از مُضطرّ در این آیه قائم آل محمد صلی الله علیه و آله است که خدا دعای او را مستجاب و مشکلات او را برطرف می سازد و او را خلیفه ی زمین می گرداند.[4]

البتّه این گونه احادیث مصداق روشن مضطرّ را بیان می کند و گرنه مفهوم آیه شامل هر فرد مُضطرّ که دعا کند، می شود.[5]

4.سالک اضطرار خود را در نظر بگیرد:

امام خمینی رحمه الله در این مورد می نویسند:

پس بهتر است که سالک الی اللَّه پای سلوک خود را بشکند و از اعتماد به خود و ارتیاض (: ریاضت کشیدن) و عمل خود یکسره برائت جوید و از خود و قدرت و قوت خود فانی شود و فنا و اضطرار خود را همیشه در نظر گیرد تا مورد عنایت شود و راه صد ساله را با جذبه ی ربوبیت یک شبه طی نماید و لسان باطن و حالش در محضر قدس ربوبیت با عجز و نیاز عرض کند: «أَمَّن یجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیکشِفُ السُّوءَ».[6]

آموزه ها و پیام ها:

1.هنگام برآورده شدن دعاها و رفع مشکلات، نشانه های خدا را ببینید.

2.یکی از سرچشمه های شرک غفلت و پند ناآموزی است.

پی نوشت:

[1] سوره نمل، آیه 62

[2] تفسیر نمونه، ج 15، ص 518.

[3]  ر. ک: سوره ‏ى بقره، آیه‏ى 30.

[4] بحارالانوار، ج 51، ص 48 و تفسیر نورالثقلین، ج 4، ص 94.

[5] در مورد دعا و شرایط استجابت آن ر. ک: سوره‏ ى اعراف، ذیل آیه‏ى 56.

[6] آداب الصلوة، ص 67