شناخت منافقان

                   

همواره در میان مؤمنان، گروهی وجود داشته اند که نه قلباً ایمان آورده اند و نه قدرت و جرئت مخالفت صریح داشته اند. از این گروه، قرآن به عنوان «منافقان» یاد می کند و می فرماید:

«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْیوْمِ الْآخِرِ وَ ما هُمْ بِمُؤْمِنِینَ»؛^[1]

از مردم کسانی هستند که (به زبان) می گویند به خدا و روز قیامت ایمان آورده ایم؛ در حالی که ایمان نیاورده اند.

علی علیه السلام فرمود:

منافق را سه نشانه است: زبانش با دلش، گفتارش با کردارش، و درونش با نمودش یکسان نیست.^[2] قرآن ویژگیهایی برای آنان برشمرده است که در اینجا به چند نمونه از اشاره می شود.

1. منافقان با ادعای اصلاح طلبی، فساد می کنند. قرآن می فرماید:

«هنگامی که به آنها گفته شود در زمین فساد نکنید، می گویند: ما اصلاح کننده ایم»؛^[3]

2. منافقان مردم را به منکرات تشویق می کنند و از نیکیها باز می دارند؛^[4]

3. اگر عبادت یا عمل نیکی انجام دهند از روی ریا است، نه برای خدا.^[5] به همین جهت، اگر در تنهایی به نماز ایستند، سر تا پای آنها غرق کسالت و بی حالی می شود؛^[6] بر خلاف مؤمنان که عبادات خود را نیز، برای قرب به خدا انجام می دهند و آشکار و پنهان، با خضوع و خشوع به نماز می ایستند.

عبداللَّه سنان می گوید: خدمت امام صادق علیه السلام بودم. مردی به حضرت عرض کرد: آیا من منافق هستم؟

حضرت به او فرمود:

إِذَا خَلَوْتَ فِی بَیتِک نَهَاراً أَوْ لَیلًا أَ لَیسَ تُصَلِّی؟ فَقَالَ: بَلَی. فَقَالَ: فَلِمَنْ تُصَلِّی؟ قَالَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ فَکیفَ تَکونُ مُنَافِقاً وَ أَنْتَ تُصَلِّی لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَا لِغَیرِهِ؛^[7]

زمانی که در منزل خود روز یا شب تنها هستی، نماز می خوانی

عرض کرد: بلی.

حضرت سئوال نمود: برای چه کسی نماز می خوانی؟

عرض کرد: برای خدای عزّوجل.

حضرت فرمود: چگونه تو منافقی؛ درحالی که فقط برای خداوند نماز می خوانی، نه برای کسی دیگر؟

4. منافقان در هر موقعیتی تلاش می کنند، به عناوین مختلف، در مسائل اسلامی شبهه و تردید ایجاد کنند تا اعتقاد مسلمانان ناآگاه را به دین تضعیف نمایند؛ همچون منافقانی که در داستان تغییر قبله، در صدر اسلام، با هیاهو پیامبر صلی الله علیه و آله را به تناقص گویی در دین متهم می کردند؛^[8]

5. کار شکنی و بهانه جویی یکی دیگر از ویژگی های منافقان است. آنان هر کار مثبتی را با وصله های نامناسبی کوچک و بدجلوه می دهند تا مردم را در انجام کارهای نیک دلسرد سازند.

6. منافقان هر روز به رنگی در می آیند و با هر جمعیتی؛ همصدا می شوند و مطابق مذاق آنان سخن می گویند. قرآن درباره آنها می فرماید: «هنگامی که آنان با افراد با ایمان ملاقات می کنند، می گویند ایمان آوردیم؛ ما از شما و پیرو یک مکتبیم. از جان و دل اسلام را پذیرا گشتیم و با شما هیچ فرقی نداریم؛ اما هنگامی که با دوستان شیطان صفت خود به خلوتگاه می روند، می گویند ما با شماییم؛^[9]

7. از ویژگیهای منافقان هیاهو و غوغا سالاری و ایجاد روح یأس و ناامیدی برای رسیدن به مطامع خویش است؛

8. منافقان از آنجا که اعتقاد قلبی به دین ندارند، تلاش می کنند تا حقایق دینی را تحریف و به مذاق خود تفسیر کنند و افکار الحادی خود را به نام دین به مردم ناآگاه القا نمایند؛

9. قداست شکنی، یکی دیگر از ویژگیهای منافقان است که همواره تلاش می کنند مظاهر مقدس دینی را به نوعی به مسخره بگیرند و حریمهای مقدس یک ملت را نادیده گیرند؛

10. آنان افرادی پر ادعا و کم کارند. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

الْمُؤمِنُ قَلْیلُ الکلْام کثیرُ العَمَل و المُنافِق کثیرُ الکلام قلیل العمل؛

افراد با ایمان کم حرف و پر کارند ولی منافقان پر حرف و کم کارند.^[10]

پی نوشت ها

[1] . بقره، آیه 8.

[2] . «للمنافق ثلاث علامات یخالف لسانه قلبه و قوله فعله و سریرتُه علانیتة»؛

دانشنامه امام على علیه السلام، ج 4، ص 410؛ تنبیه الخواطر، ج 2، ص 117.

[3] . بقره، آیه 11.

[4] . توبه، 67.

[5] . نساء، 142.

[6] . نساء، 142.

[7] . وسائل ‏الشیعة، ج 1، ص 60.

[8] . بقره، 142.

[9] . بقره، 147.

[10] . تحف العقول، ص 296.