مناقب حضرت زینب(س)

1. مجمع کمالات

او بانویی بلند قامت، نیکوچهره و عالی مقام بود. حضرت در وقار و شخصیت همچون جده اش خدیجه(س)، در حیا و عفت مانند مادرش فاطمه(س)، در شیوایی و رسایی بیان چون پدرش علی(ع)، در حلم و صبر انقلابی همانند برادرش حسن (ع) و در شجاعت و قوت قلب مانند برادرش حسین(ع) بود.[1]

2. گرمی بخش زندگی

زینب(س) دختر امیرمؤمنان(ع) همه جا ثمره خیر، برکت، نشاط، ایمان و حقیقت بود. حضرت زمانی که با عبدالله بن جعفر ازدواج کرد، کانون زندگی را چنان گرم و باطراوت نگاه می داشت که دیگران از زندگی وی الگو می گرفتند.

زینب(س) در زندگی شخصی خود وظایفش را به کمال انجام می داد. آنجا که می بایست حق همسری را ادا کند، به بهترین وجه ادا می کرد و در جائی هم که باید وظایف مادریش را به کار گیرد، بهترین مادر بود. پایه های زندگی زینب(س) را ایمان، احترام به همسر، مشورت، رسیدگی به فرزندان و آزادی بیان حتی برای کنیزان خانه تشکیل می داد. روح زندگی در خانه زینب(س) در جریان بود و تمام اعضای خانواده از یکدیگر راضی و خشنود بودند؛ زیرا خداوند از چنین خانواده ای خشنود و خرسند بود.[2]

زینب (س) که تربیت شده خاندان وحی بود، از اخلاق محمدی و کردار حیدری و صبر و شکیبایی فاطمی درس ها گرفت و بدان عمل کرد. حضرت به کوچک و بزرگ احترام می گذاشت و هیچ گاه چهره ترش نمی کرد. همیشه در سلام کردن [به بانوان و محرمان] پیشدستی می کرد و در مقابل مهمان از جا برمی خاست و مقام او را ارج می نهاد. با اینکه عبدالله بن جعفر شوهر حضرت زینب(س)، از بزرگان و ثروتمندان مدینه بود و در خانه، کنیز و غلام و... داشت؛ اما زینب(س) در کارهای خانه آنان را یاری می داد و جویای احوالشان می شد تا اگر مشکلی دارند، آن را برطرف سازد.[3]

3. صبر و استقامت

اندیشمند گرانمایه مرحوم آیت الله غروی اصفهانی درباره حضرت زینب(س) می نویسد: «چهره ام را به جهت قبله خلایق متوجه ساختم، به سوی همان بانویی که مکه به وجود او فضیلت یافت؛ همان بانویی که نقطه مرکزی دایره جهان در دو قوس صعودی و نزولی است، بانویی که در قوس نزولی کعبه مصایب و حوادث تلخ و در قوس صعودی، قبله همه خلایق است. در عوالم ملکوت اعلی، ام الکتاب است و در صحنه های بلا و رنج، مادر مصیبت هاست. پروریده مخزن قداست و طهارت در وقار و عفاف و شرم است. مثال او (زینب (س)) همچون گنج پنهان به وسیله پوشش و حیا و عفت است.

او در بلندهمتی و استقامت در برابر دشواری های ناگوار همراز و همنوا و همطراز پدرش علی(ع) است. صبر او (زینب(س)) در برابر مصایب شکننده آن چنان در حد بالایی است که از عجایب و شگفتی ها می باشد؛ بلکه جای آن دارد که به معجزه ها بپیوندد؛ زیرا دیگران از چنان استقامتی عاجز هستند، چرا که زینب(س) عصاره و گل سر سبد مقام ولایت عظمی است، همان ولایتی که وسعت و عمق آن بی نهایت است.»[4]

4. بهترین حسب و نسب

او جلوه ای از رفتار نبوی و علوی بود، هر چند برخی افراد بیش از این را ادعا دارند. محمد غالب شافعی (محقق و نویسنده مصری) درباره حضرت زینب(س) چنین آورده است: «یکی از بزرگ ترین زنان اهل بیت(ع) از نظر حَسَب و نَسب و از بهترین بانوان طاهر که روحی بزرگ و مقام تقوا و آیینه تمام نمای مقام رسالت و ولایت داشت. حضرت زینب(س)، دختر علی بن ابی طالب(ع) در فصاحت و بلاغت، یکی از آیات بزرگ الهی و در حلم و کرم و بینایی و بصیرت در تدبیر کارها در میان خاندان بنی هاشم و بلکه در جهان عرب مشهور بود. وی در خود جمال و جلال و سیرت و صورت و اخلاق و فضیلت را جمع کرده بود. آنچه همه خوبان داشتند، او به تنهایی داشت. شب ها در حال عبادت و روزها را روزه و به تقوا و پرهیزکاری معروف بود.[5]

5. در اوج عظمت

زینب(س) مانند همه بانوان طبیعتی عاطفی داشت و در جریان کربلا اسیر شد و صدمه دید؛ اما مانند کوهی استوار برجای ماند و با مقاومت در برابر مخوف ترین جباران و خون آشام ترین طاغوت های زمان ایستاد. او هیچ گاه مغلوب نشد و شکست نخورد و به هیچ وجه با عجز و ناله و ناامیدی ادامه نداد. در تمام مراحل اسارت، تضرع و التماس از وی دیده نشد و حتی به بهانه کتک خوردن خود، بازماندگان و کودکان اسیر، بر روی هدفش معامله نکرد. آری، عظمت روحی زینب(س) فوق العاده بود. او مجسمه شجاعت، شهامت و سربلندی است. سخنان و اعمالش همگی حکایت از روح بلند و قدرت پایداری وی دارند و این مایه حیرت مورخان و وقایع نگاران شده است که یک زن تا چه حد می تواند اوج بگیرد و بر قله های عظمت صعود کند.[6]

عابده روزگار

حضرت زینب(س) همچون مادرش فاطمه(س) نمازش را اول وقت به جا می آورد و در انجام آن بسیار دقت داشت و چنان غرق در نماز و عبادت می شد که گویا در این دنیا نیست و محو معبود یکتا می گشت.[7]

نمازهای شب حضرت در طول زندگی به ویژه در دوران اسارت و در مسیر کوفه و شام معروف است، تا آنجا که امام حسین»ع» در آخرین وداعش از او خواست که در نماز شبش او را فراموش نکند.[8]

ولایت معنوی و توکیلی زینب(س)

حضرت زینب(س) به مقامی رسید که با شواهد تاریخی می توان گفت وی به نوعی از مقام عصمت دست یافت. از او خطا و گناهی مشاهده نشد و در تمام ابعاد زندگی بر محور تقوای الهی حرکت کرد. زهد، تقوا و پیروی محض او از خدا، رسول خدا(ص) و امام زمانش او را به مقامی رساند که امام حسین(ع) در لحظه های آخر حیات، به دلیل بیماری امام سجاد(ع)، خواهرش را نایب خاص خود قرار داد و کارها را به او واگذار کرد. این حرکت امام، بیانگر مقام والای زینب (س) و برخورداری وی از ولایت توکیلی است.[9]

شاهد دیگر بر مقام ملکوتی حضرت زینب(س) این است که آن بانو، گاهی امام سجاد(ع) را به اموری که او را از گزند خطر حفظ کند سفارش می کرد و همین طور در کارها مورد مشورت امام سجاد(ع) بود. زمانی که یزید اظهار پشیمانی کرد و به امام سجاد(ع) گفت: «ای علی بن الحسین! هر حاجتی داری بیان کن. » حضرت فرمودند: «نیازی به تو ندارم، در ضمن در هر موردی باید با عمه ام زینب(س) سخن بگویم (و مشورت کنم) زیرا او پرستار یتیمان و غمگسار اسیران است.»[10]

از نشانه های دیگر برخورداری زینب (س) از ولایت معنوی این است که آن بانو «مسْتَجابُ الدَّعوه» بود. چه بسیار مردم گرفتار و دردمند که نزد زینب(س) می آمدند و از وی برای اجابت دعایشان درخواست دعا می کردند.

شخصی از «آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی» خواست جملاتی به عنوان تبرک برای دیگران نقل نماید. سید فرمود: «به مردم بگو هر زمان حاجتمند شدند خدای متعال را به عظمت زینب(س) قسم دهند تا خداوند حاجتشان را برآورد؛ زیرا زینب (س) نزد خداوند بسیار آبرومند است.»

و از امام زمان (عج) نقل شده که فرمودند: «در گرفتاری ها واسطه ای آبرومند چون عمه ام زینب(س) به درگاه خداوند معرفی کنید تا خدای متعال رنج شما را برطرف سازد.»[11]

از نشانه های ولایت معنوی و تکوینی زینب(س) است که وقتی در کوفه خواست خطبه بخواند، اشاره کرد به جمعیت و نفس ها در سینه ها حبس شدند و زنگ های کاروان آرام گرفتند.[12] علامه دربندی درباره خطبه زینب(س) می نویسد: «هر کس در خطبه حضرت زینب(س) در مجلس یزید و احتجاج آن حضرت و نفحات انفاس قدسیه و شیوایی فصاحت کلمات شریف او بنگرد، خواهد دانست که علم و معرفت زینب (س) از نوع کلمات و معارف اکتسابی نبود؛ زیرا صدور چنان خطبه ای، آن هم بدون مقدمه و به طور ناگهانی جز از کسی که صاحب عصمت یا همطراز آن است، ممکن نیست. روح نورانی و قدسی فوق العاده زینب (س) موجب شد که مجلس در قبضه او قرار گیرد و کفر و خباثت باطن یزید آشکار شود؛ به طوری که یزید نتوانست سخن را در دهان آن بانوی عُظمی بشکند و خود و حاضران، زشتی ها و پلیدی های پدر و اجدادش را از زبان زینب(س) نشنوند، چنین اقتدار و قهاریّتی از مردم عادی ساخته نیست، بلکه از ویژگی های صاحبان ولایت مطلقه است.»[13]

پی نوشت ها

[1] الخصایص الزینبیه، سید نورالدین جزایری، ص 160 و زینب(س) فروغ تابان کوثر، محمدی اشتهاردی، انتشارات برهان، ص 20 – 22.

[2] زندگانی حضرت زینب (رسالتی از خون و پیام)، دکتر علی قائمی، ص 45 و 46.

[3] همان، 16 و 17 – 31.

[4] آیت الله غروی اصفهانی، دیوان عربی، به نقل از فروغ تابان کوثر، ص 64 - 66 و حضرت زینب(س)، امیرحسین علیقلی، ص 40.

[5] زندگی حضرت زینب(س)، همان، ص 33 و 34 و فضایل و کرامات حضرت زینب(ع)، عباس عزیزی، ص 53.

[6] حضرت زینب کبری(ع)، همان، ص 175.

[7] داستان هایی از زندگانی حضرت زینب(ع)، ص 17 – 21.

[8] تفصیل نمازهای شب آن بانو در شماره های پیشین مجله، از شماره 33 آمده است

[9] زندگانی حضرت زینب (ع)، دستغیب شیرازی، ص 24 - 26 و فروغ تابان کوثر، 90 – 91.

[10] الخصائص الزینبیه، ص 294.

[11] الوقایع و الحوادث، ج 1، ص 123 و سوگنامه حضرت زینب(س)، علی رضا رجالی، انتشارات نبوغ، ص 92 و 93.

[12] لهوف، ص 192.

[13] اسرار الشهاده، به نقل از الطراز المذهب، ص 80 و سیره عملی حضرت زینب(س)، ص 64.