چگونه از گناه کبیره توبه کنیم؟

چگونه از گناه کبیره توبه کنیم؟

توبه دارای ارکان و مراحلی است که ما ابتدا اقسام گناه را ذکر می کنیم و سپس ارکان و مراحل توبه از گناه کبیره را ذکر می کنیم.

اقسام گناه

گناهانی را که ممکن است انسان مرتکب شود می توان به سه دسته تقسیم کرد:

الف. ستم به خویشتن

یعنی انسان از این ناحیه به جان، مال و حیثیت خویش صدمه زده و موجب عدم پیشرفت یا فقر و عقب افتادگی و گرفتاری خود شده است. امیرالمؤمنین علی علیه السلام در دعای کمیل از آن تعبیر به « ظلم به نفس » می کند . در این گونه موارد، گرچه گنهکار در حق خود ظلم کرده، ولی چون معمولا پای شخص دیگر و حق دیگری در بین نیست، با استغفار و جبران خطاها و ضررها، آسانتر می توان از آنها توبه کرد و راه خیر و صلاح و سعادت دنیوی و اخروی را در پیش گرفت.پس برای توبه از این گونه گناهان ، راه جبران آنها را باید شناخت وعمل کرد.

ب. حق الله

فطرت پاک و سالمی که خداوند در نهاد انسان قرار داده، اعضاء و جوارح و نعمتهای فراوان مادی و معنوی، پانزده میلیارد سلولی که در مغز اوست و سرانجام «ارسال رسل و انزال کتب» همه برای پویایی و سعادت اوست، اما با تأسف آدمی بر اثر تأثیرپذیری از عوامل درونی و بیرونی، همه این نعمتها را نادیده انگاشته و راه تمرد و عصیان را در پیش می گیرد!
اما راه کارتوبه، که برای این دسته گناهان وجود دارد این است که: اگر شرک و کفر صورت گرفته، باید «توحید» و یکتاپرستی را جایگزین آن نمود، و اگر در احکام و فروع دین کوتاهی و تعلل شده, باید به تکمیل و جبران آنچه از دست رفته اقدام کند . نمازوروزه ای، اگر فوت شده قضا کند ودر انجام آنها کوتاهی وتعلل نکند وبه این خیال که خدا اورا می بخشد، در انجام واجبات وترک محرمات سستی نکند؛ شخص سهل انگار، مستحق عذاب است مگر این که واقعا توبه کند وتوبه اش هم این است که تا وقتی خدا به او، از جهت جسمی ، توان تدارکش را داده، نمازها وروزه هایش را قضاکند ودیگر واجباتش رانیز انجام دهد .

ج: حق الناس

شرایط توبه در «حق الناس» سنگین تر از توبه در «حق الله» است و این گناه, یعنی تجاوز به حقوق دیگران را امام علی(علیه السلام) از آن به مظالم العباد (کلینی، اصول کافی، ج۲، ص۴۴۳) و امام زین العابدین(علیه السلام) به «تضییع حقوق الاخوان» (مجلسی، بحارالانوار، ج۷۲، ص۴۱۵) یاد کرده اند.
در روایت آمده: پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) به خانه کعبه نگاه کرد، آن را مورد تعظیم قرار داد و سپس خطاب به کعبه ، ادامه داد: حق واحترام یک مؤمن از تو بالاتر است، چون خداوند خانه کعبه را دارای یک احترام و عظمت دانست درحالی که راجع به مؤمن سه چیز را مورد احترام قرار داده: «مال-خون-آبرو (یعنی به مؤمن نباید بدگمان شد)» (همان، ج۶۷، ص۷۱) ؛
بنابراین اولا، چون مال مؤمن محترم است ، راه توبه اش این است که آنچنان دربه دست آوردن مال دقت کنی که حق کسی درمال تو نیاید واز شرکت در کاری که مال شبهه ومخلوط به مال دیگران (مال مخلوط به حرام) است، پرهیز کنی واز اموالی که در دست داری ، باریزبینی حرامش را از حلالش جدا کنی ، وبه صاحبانش برگردانی .
وثانیا ؛ چون خون مؤمن محترم است ، باید مراقب کرد، که مبادا در ریختن خون مؤمنی مستقیم ویاحتی غیر مستقیم شرکت نداشته باشد واگرچنین گناهی درنامه عملش هست، راه توبه اش را طی کند .
وثالثا ؛ چون آبروی مؤمن ، محترم است ؛ پس بسیار دقت کند که زبانش چه میگوید وچه ها گفته ! نکند بازبانش غیبتی کرده ویا سخن چینی نموده ویا تهمتی زده ویا… خلاصه آبروی شخصی را به گونه ای برده باشد ، حتی اگر آبروی شخص درنزد فقط یک نفر هم ریخته شده باشد! باز هم برای آن توبه لازم را باید انجام دهد،مثل اینکه ، اول از شخص غیبت شده ، رضایت بطلبد وسپس به درگاه خدا ندبه کند وطلب بخشش کند.
هرکدام ازاقسام گناهان بالا بوده باشد ، برای آن، باید سختی تدارک آن گناه را بچشد ، والا سختی بعدش بیشتر است

توبه در لغت به معناى رجوع است و حقیقت توبه همان پشیمانی و ندامت از گناه است که لازمه آن تصمیم بر ترک گناه در آینده است و اگر گناه گذشته کاری بوده که قابل جبران است باید در صدد جبران برآید و به این ترتیب ارکان توبه را می توان در چهار چیز خلاصه کرد:

• ندامت و پشیمانی
• تصمیم بر ترک گناه در آینده
• جبران گذشته گناه
• استغفار و طلب بخشش و مغفرت از خداوند.

چگونه از گناه کبیره توبه کنیم

در مورد چگونگی توبه از گناه کبیره دو مرحله و رکن اساسی دارد:

1. اقرار به گناه

هر کس درجه اش بالاتر برود، توبه و استغفارش بیشتر است. توبه و استغفار دو رکن اساسی دارد. 1) یک رکن اساسی استغفار، ندامت و پشیمانی و اقرار به گناه است. امام باقر علیه السلام فرمودند:

و الله ما ینجو من الذنب إلا من أقرّ به؛(الکافی، ج 2، ص 426.) به خدا سوگند تنها آن کس از گناه می رهد که به آن اعتراف کند.

کسی از گناه آمرزیده نمی شود و نجات نمی یابد، مگر این که به زبان و قلب اقرار و اعتراف به گناه کند. بگوید: غلط کردم و نفهمیدم. از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده است که فرمودند:

إن العبد إذا أذنب دنباً، ثم علم أن الله عز و جل یطلع علیه، غفر له؛(الأمالی (للطوسی)، ص 53، بحار الأنوار، ج 6، ص 3.) هرگاه بنده گناهی بکند، آن گاه بداند که خداوند عز وجل بر آن آگاه است، گناهش بخشوده می شود.

همین اندازه که بگوید: خدایا، من در محضر تو گناه کردم و شرمنده ام، خدا او را می بخشد. اما باید بداند و باور کند که خدا او را می بیند و احساس شرمندگی کند. خدا می گوید: به خاطر همین که فهمیدی و اقرار کردی که من تو را می بینم، می بخشم.

همچنین از امام صادق علیه السلام روایت شده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: خداوند جلیل فرموده است:

من أذنب ذنباً فعلم أن لی أن أعذبه و ان لی أن أعفو عنه عفوت عنه؛(المحاسن، ج 1، ص 27؛ بحار الأنوار، ج6، ص 6.)هرکس از او گناهی سر زند و بداند که کار به دست من است؛ اگر بخواهم او را عقوبت می کنم و اگر بخواهم می بخشم، او را خواهم بخشید.

کسی که اصرار بر گناه ندارد و بگوید: خدایا، من حق را به تو می دهم. من مقصرم، می خواهی عذاب بکن، می خواهی ببخش، خدا می گوید: حالا که حق را به من دادی، من تو را بخشیدم. امام باقر علیه السلام فرمودند:

لقد غفر الله عز وجل لرجل من أهل البادیه بکلمتین اللهم إن تعذبنی فأهل لذلک أنا و إن تغفر لی فأهل لذلک أنت فغفر الله له؛(الکافی، ج 2، ص 579؛ بحار الأنوار، ج 91، ص 91.) خداوند مردی صحرانشین را برای دو کلمه دعایی که کرد آمرزید. گفت: خدایا، اگر مرا عذاب کنی، این منم که شایسته و سزاوار آنم. و اگر مرا بیامرزی، این تویی که شایسته و سزاوار آنی و خدایش به همین دو کلمه آمرزید.

2. جبران گناه

2)رکن دیگر توبه و استغفار جبران مافات هست. اگر نماز و روزهای از او قضا شده است، تدارک و جبران کند. اگر حق الناس به گردن اوست، ادا کند. اگر غیبت کسی را کرده است، حلالیت بطلبد. البته بسیاری از علما می گویند: نباید بروی و به طرف بگویی من چه گفته ام، مخصوصا جاهایی که فتنه می شود. کلی بگوید ما را حلال کن، اگر حقی به گردن ما دارید حلال کنید. باید بدون این که گناهان را افشا کرد، عذرخواهی کرد و حلالیت طلبید. بعد هم برای آن شخص طلب خیر کنیم.

مرحوم آقای دولابی یک جمله عجیبی داشتند. می گفتند: قاضی باید حامی گنهکار باشد. مثل طبیبی که می خواهد بیمار خود را علاج کند.

قاضی باید خیرخواه باشد. دستور خدا را اجرا بکند. راههای فرار برای طرف باز بکند. نه این که بیاید و ثابت کند و او را به دام بیندازد.

قضاوت خیلی دقیق است. آدم همیشه باید حالت خیرخواهی داشته باشد، نه حالت انتقام گرفتن. احکام دین نه برای ریشه کن کردن است، بلکه برای خیرخواهی است. حتی قصاص و دیه برای این است که کسی را از زمین بلند کند، نه این که به زمین بزند. رحمت بر غضب غالب است.

دعاهای توبه

مناسب است کسی که می‌ خواهد توبه کند، دعاهای توبه ‌ای را که از ائمه معصومین وارد شده است، به ویژه دعاهای صحیفه سجادیه، مخصوصاً دعای ۳۱ و یا مناجات خمسْ عشر، به خصوص مناجات تائبین را بخواند