تفسیر آیه 111 سوره آل عمران

متن آیه:

لَنْ یضُرُّوکمْ إِلَّا أَذی وَ إِنْ یقاتِلُوکمْ یوَلُّوکمُ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا ینْصَرُونَ

ترجمه:

(آن یهودیان) جز آزارهای [اندک ]، به شما زیانی نمی رسانند. و اگر با شما پیکار کنند، با عقب گردی از شما روی برمی تابند (و شکست می خورند)؛ سپس یاری نخواهند شد.

موضوع:

مانع نبودن آزار دشمنان، درصورت عازم بودن و توکل به خدا

کلام رهبر1:

ملتهای اسلامی به برکت اسلام میتوانند در مقابل تسلط غرب، در مقابل تکبر دولتهای غربی، در مقابل سلطه ی ظالمانه ی دولتهای غربی، در مقابل استثمار و استکبار دولتهای غربی بایستند.

و غرب مجبور به عقب نشینی است؛ امروز شما این تجربه را در دنیای اسلام مشاهده میکنید. سی و چند سال قبل این مسئله در ایران اتفاق افتاد؛ امروز هم در دنیای اسلام، در شمال آفریقا، این را مشاهده میکنید. قدمها به سمت پیروزی است. البته مشکلات هست؛ لیکن اگر ما بیدار باشیم، مشکلات نمیتواند جلوی راه ما سد ایجاد کند. قرآن میفرماید: «لن یضرّوکم الّا اذی». بله، اذیت میکنند، آزار میکنند، مشکل درست میکنند؛ اما اگر ما عازم باشیم، به خدا توکل داشته باشیم، تصمیم بر حرکت داشته باشیم، نمیتوانند جلوی راه ما سد ایجاد کنند.

موضوع:

ضعف مکر دشمنان در طول سال های بعداز انقلاب

کلام رهبر2:

روزهای دهه ی فجر، فرصت خوبی است که فرزانگان ما، آگاهان ما، جوانان ما، آحاد ملت ما به ارزیابیِ کاری که در این سی و چند سال کرده اند، بپردازند؛ ببینند پیشرفتهای خودشان را؛ ببینند تلاش موفق خودشان را؛ ببینند کمکهای الهی را؛ ببینند ضعفِ مکرِ دشمنان را؛ که «و مکروا و مکر اللّه و اللّه خیر الماکرین». این شد یک دستورالعملِ کلی برای ما که ببینیم راه آینده مان را چگونه باید انتخاب کنیم. شما در نیروی هوایی با همین نگاه، با همین جهتگیری حرکت کنید؛ پیش بروید. بخشهای مختلف کشور، آحاد ملت، مسئولان کشور با این نگاه حرکت بکنند.

البته دشمن اذیت میکند، آزار میکند، اما جز اذیت و آزار کاری از او برنمی آید. عرض کردم چند روزِ قبل از این، خدای متعال می فرماید: «لن یضرّوکم الّا اذی»؛ کار آنها این است که به شما آزار برسانند، اما نمیتوانند جلوی شما را سد کنند، نمیتوانند راه شما را ببندند.

تفسیر:

شأن نزول:

حکایت شده که با اسلام آوردن برخی از دانشمندان روشن ضمیر و آزادفکر یهود و گروهی از یارانشان، برخی از رؤسای یهود نزد آنان آمدند و زبان به سرزنش و تهدید گشودند که چرا آیین نیاکان خود را ترک کرده و اسلام آورده اند. به همین مناسبت آیه ی فوق و آیه ی بعد از آن، برای دل داری و بشارت به آنها و سایر مسلمانان فرو فرستاده شد.

نکته ها و اشاره ها:

1. در این آیه دو پیش گویی و بشارت مهم به مسلمانان داده شد:

الف) دشمنان اسلام نمی توانند ضرر مهمی به مسلمانان بزنند.

ب) دشمنان اسلام در جنگ با مسلمانان شکست خواهند خورد.

طولی نکشید که این وعده ها و بشارت های آسمانی در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله تحقق یافت و به ویژه یهودیان حجاز (یعنی بنی قُریظه، بنی نضیر، بنی قینقاع و یهودیان خیبر) در میدان های مختلف جنگ با مسلمانان روبه رو شدند و سرانجام همگی شکست خوردند و متواری شدند.

2. در حقیقت آیه ی فوق مسلمانان را در مقابل دشمنان اسلام، به ویژه یهودیان، بیمه کرده است. اگر مسلمانان بر ایمان خود استوار بمانند و به وظایف خویش (که در آیات قبل بیان شد، مثل امر به معروف و نهی از منکر) عمل کنند و متحد باشند از دشمن نمی هراسند؛ چرا که پیروزی و رستگاری نهایی از آن مسلمانان است و این بیمه ی الهی در مقابل ضررهای کلی دشمنان اسلام برای همه ی زمان هاست.

آموزه ها و پیام ها:

1. پیروزی نهایی از آن مسلمانان است.

2. مسلمانان از آزارهای اندک دشمنان نهراسید که نمی توانند زیان کلی به شما برسانند.

3. فرجام دشمنان اسلام شکست و تنهایی است.

4. آماده ی تحمّل زیان های جزئی در مبارزه با دشمنان اسلام باشید ولی روحیه ی خود را از دست ندهید که آنان شکست خواهند خورد.

منبع:تفسیر قرآن مهر، ج 3، ص:222