جرّاحی پلاستیک چیست؟

جرّاحی ترمیمی و پلاستیکی، شاخه ای از علم جراحی است که هدف آن، اصلاح یا بهبود ناهنجاری های جسمانی انسان است. بازگشت به حالت اولیه عضوی که آسیب دیده است، هدف اصلی جرّاحی ترمیمی است، هرچند این امر، همیشه دست یافتنی نیست، پلاستیک؛ لفظ یونانی به معنی «شکل دادن» است که در چند دهه اخیر، هدف اولیه این شکل دادن به روش های پزشکی، از حالت بازسازی و ترمیم به سمت زیبائی منحرف شده است و اعمال جراحی بسیار پیچیده مانند ترمیم انحراف اندام ها و ستون فقرات، پیوند زدن اعضای قطع شده، پیوند و ترمیم پوست آسیب دیده در اثر سوانح و سوختگی و یا بیماری سرطان پوست. درمان ناهنجاری های مادرزادی مثل شکامکام و لب شکری و ده ها روش ترمیمی پیچیده و تحت هدایت میکروسکوپ و. . . تحت الشعاع تغییرات فرهنگی اجتماعی قرار گرفته و جرّاحی ترمیمی، عملاً به جرّاحی زیبائی تبدیل شده است. فرهنگ سازی نابهنجار و الگوبرداری از سلائق کشورهای مغرب زمین، موجب شده است که رتبه اول میزان جراحی زیبائی، به ویژه جراحی زیبائی بینی را در جهان کسب کنیم.

ریشه روان شناختی احساس نیاز به جرّاحی زیبایی

تمایل به زیبائی و جوان ماندن، بخشی از تمایلات اولیه انسان ها است، ولی نوع افراطی آن را می توان بیماری تلقی کرد. دو اختلال روان شناختی، یکی اختلال شخصیت «خودشیفته» و دیگری اختلال «خودزشت انگاری» از موارد شناخته شده ای هستند که فرد را به طور افراطی، متمایل به جراحی و درمان های زیبائی می کند. در اختلال شخصیت خودشیفته، فرد با احساس خودبزرگ بینی، به طور افراطی تمایل به کسب احترام از سوی دیگران دارد و با تخیلات و اشتغال ذهنی موفقیت، خود را بر حق دانستن، احساس حسادت نسبت به دیگران، فقدان حس همدردی با سایرین، با رفتاری متکبّرانه توأم با ناسازگاری اجتماعی، میل دارد که مورد توجه دیگران باشد و گمان می کند که با جراحی زیبائی، دچار تحول مثبت در زندگی خواهد شد و به رؤیاهای خود خواهد رسید.

فرد مبتلا به اختلاف خودزشت انگاری، بدون داشتن نقص ظاهری و یا با نقص ظاهری بسیار جزئی در مقابل آینه می ایستد و با یافتن نقصی جزئی، آن را بزرگ نمایی می کند. چاقی، لاغری، ابعاد قسمت های مختلف بدن، قد، مو، عضلات و. . . . مشغله ذهنی این افراد است.

در هر دو مورد فوق، بیماران به جای مراجعه به روان پزشک و روان شناس که به روش های تخصصی، اختلالات خودشیفتگی وخودزشت انگاری را کنترل می کنند، به مطب پزشکان متخصص جراحی ترمیمی و زیبائی، یا متخصصین پوست و مو مراجعه می کنند و تقاضای انجام اقدامات زیبائی مانند جراحی بینی، برجسته کردن گونه ها و. . . ، بالا کشیدن ابرو، برطرف کردن چین و چروک های ناشی از افزایش سن با تزریق سمّ بوتولونیم و امثال آن را دارند.

نکته مهم این است که این بیماران هرگز از نتیجه اقدامات جراحی زیبائی راضی نخواهند بود و پس از چند بار تعویض پزشک و توسل به روش های دیگر برای زیبا شدن، از پزشک معالج شکایت می کنند، زیرا آن چه مدّ نظرآن ها بوده، محقق نشده است.

اختلال شخصیتی سوم

در کار دو اختلال پیش گفته، اختلال دیگری که هنوز نامی بر آن ننهاده اند، در حال شکل گیری است و آن؛ تمایل به جراحی هایی است که برخلاف ظاهر انسانی، انسان را به حیوانات شبیه می کند و نوع شایع آن، جراحی گوش برای شبیه کردن آن به گوش چهارپایان است. تغییر دادن رنگ چشم به رنگ های غیر طبیعی و به طور دائمی، نصب جواهر با جراحی در داخل چشم، به نحوی که قابل دیدن باشد و. . . از مواردی هستند که متأسفانه، در حال شیوع در جامعه می باشند.

تا چند دهه قبل، پزشکان، ضمن احترام به خواسته بیمار، پس از سنجیدن سود و زیان های احتمالی و احراز این که اقدام درمانی، سود قابل توجه و ضرر ناچیز و قابل اغماضی دارد، اقدامات درمانی را انجام می دادند.

اما در دهه های اخیر، با اهمیت یافتن اصل احترام به استقلال رأی وخودمختاری بیمار، برخی از پزشکان، بدون توجه به اصول مسلم اخلاق پزشکی، از جمله اصل سودمندی و اصل زیان نرساندن و صرفا بنا به درخواست بیمار، اقدام به جراحی زیبائی می کنند. این امر که درآن، مسائل مالی و اقتصادی وبنگاه داری مراکز پزشکی، اخلاق را تحت الشعاع قرار داده، قابل انکار نیست، ولی پزشکان قسم خورده، هیچ توجیهی برای آسیب رساندن به بیمار، بنا بر درخواست وی ندارند. نقش شرکت های واردکننده تجهیزات پزشکی و تبلیغات غیر واقعی رسانه ای که گاه بدن بیماران را، بدون پوشش نشان می دهند، خود معضل مهم دیگری است.

عوارض احتمالی جرّاحی زیبایی

جراحی و اقدامات زیبائی به شرح فوق، درمان محسوب نمی شوند و لذا، به خطر انداختن سلامت بیمار، برایاقدامی که جنبه حیاتی و درمانیندارد، غیر قابل قبول و اقدامی غیرحرفه ای و غیر اخلاقی است.

جراحی ها و اقدامات پزشکیزیبائی، مانند سایر اعمال پزشکی، ممکن است با عوارضی همراه باشند، از جمله عوارض ناشی از روش های مختلف جراحی بیهوشی و بی حسی موضعی، شامل آسیب دیدن عروق و اعصاب، مانند فلج شدن اعصاب صورت در اثر جراحی یا عفونت محل عمل، خون ریزی، تجمع مایع در محل جراحی، بدشکلی و ناهمواری پوست، اختلال در عملکرد طبیعی عضو (که در جراحی های بینی شایع است) حساسیت به داروها، آسیب دیدن کبد و کلیه ها و اعضای حیاتی بدن به دلیل مصرف داروهای سرکوب کننده ایمنی (در مواردی که از پوست یا اعضای سایرین برای زیباسازی فرد استفاده می شود) و مهم تر از همه، مرگ ناشی از جراحی زیبائی، در کتب معتبر پزشکی ذکر شده اند.

جابه جائی وسایل و تجهیزاتی که برای برجسته کردن گونه ها و سایر نقاط بدن، مورد استفاده قرار می گیرند یا تخریب آن وسایل در داخل بدن که با عوارض گوناگون از جمله درد و حساسیت و حتی ابتلای به سرطان در محل جراحی همراه است، از عوارض نه چندان نادر و از موجبات شکایت بیماران از پزشکان است.

اصل کلی پذیرفته شده

به عنوان اصل کلی (که در برخی از کشورها، جنبه قانونی پیدا کرده است)، قبل از هر نوع اقدام، باید از بیمار «رضایت آگاهانه» اخذ شود. منظور از این رضایت، این است که به بیمار، در حد قابل فهم برای وی، فواید و عوارض و نتایج احتمالی هر نوع درمان را شرح داد و بیمار، بدون تحمیل هر نوع فشار خارجی و استرس، با درک موضوع، به انجام آن روش درمانی رضایت می دهد. اگر نحوه اخذ رضایت، به درستی و طبق ضوابط انجام شود، افراد سلیم العقل، سلامت خود را بازیچه تنوع طلبی، چشم و هم چشمی و هوس های زودگذر نمی کند. اگر با وجود اعلام تمامی عوارض، بیمار؛ اصرار کند که جراحی زیبائی انجام شود، پزشک موظف است بنابر اصل سودمندی و زیان نرساند، اگر زیان های احتمالی، بسیار بیش از فواید احتمالی جراحی زیبائی باشد، از هرگونه اقدام به جراحی یا درمان های دیگر که سودمند نیستند، خودداری نماید. جراحان محتاط، قبل از اقدام به جراحی زیبائی، مشاوره روان پزشکی برای اطمینان سلامت روان بیمار درخواست می کنند.