سبک زندگی شهید محراب، اشرفی اصفهانی
آیتالله اشرفی اصفهانی که پس از انقلاب نماینده امام خمینی (ره) در کرمانشاه بود، ظهر جمعه ۲۳ مهر ۱۳۶۱ در نماز جمعه مسجد جامع کرمانشاه توسط منافقین به شهادت رسید. پیکر او پس از تشییع در کرمانشاه و خمینی شهر اصفهان، در گلزار شهدای تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد. ایشان چهارمین شهید محراب است و رهبری درباره شهدای محراب تعبیر مهم «بال و پر»های امام(ره) را به کار بردند. رهبر معظم انقلاب درباره این شهید محراب فرموده اند: «به نظر من مرحوم آیت الله اشرفی اصفهانی مظهر یک روحانی کامل بود. در بعضی از کتاب های نویسندگان معروف گاه چهره یک روحانی و صفاتی را که یک روحانی باید داشته باشد، دیده ایم و خوانده ایم. اگر من می خواستم تمثیل مظهر یک روحانی کامل را به مردم معرفی کنم که روحانی خوب آن کسی است که این صفات را داشته باشد، شخصیت مرحوم آیتالله اشرفی به عنوان یک روحانی خوب و ممتاز برایم تداعی میشد.» آیتالله اشرفی اصفهانی مظهر یک روحانی مسئول ساده زیست بود. زندگی طلبگی او به سختی می گذشت و کتاب های درسی و مطالعاتیاش همگی وقفی بود. روایت های حیرت انگیزی از زهد او در دست است. او پس از انقلاب با وجودی که می توانست به مکنتی برسد اما ساده زیست تر از محروم ترین مردمان بود. همچنین او در استان کرمانشاه یکی از ستون های اصلی وحدت بین شیعیان و اهل سنت بود و به عنوان یک روحانی شیعه منادی گفتوگوی با اهل سنت. اهل سنت کرمانشاه نیز از او خاطرات زیبایی را تعریف کرده اند. همچنین شهید محراب آیتالله اشرفی اصفهانی با وجود کهولت سن تا زمان حیات در جبهه های جنگ با لباس نظامی حضور پیدا می کرد و مایه آرامش قلوب سربازان امام زمان (عج) بود. امام خمینی(ره) در تجلیل از آیتالله اشرفی اصفهانی فرمود: هر وقت آقای اشرفی اصفهانی را می بینم، به یاد خدا میافتم در دوم فروردین ۱۳۶۱ در قرارگاه عملیات فتح المبین حضور یافت و با پیشنهاد ایشان این عملیات به نام حضرت زهرا (س) نام گذاری شد. پس از آزادی خرمشهر نیز در دومین سفر خود عازم اهواز شد و مردم این شهر نماز شکر را به همراه او به جای آوردند.
مختصری پیرامون زندگی و تحصیلات آیتالله اشرفی اصفهانی
آیت الله اشرفی اصفهانی در سال ۱۲۸۱ شمسی در سده (بعدها خمینی شهر) اصفهان به دنیا آمد. در سن ۲۰ سالگی برای ادامه تحصیل به قم رفت و به مدت بیست و سه سال در مدرسه رضویه و مدرسه فیضیه تحصیل کرد و در سن ۴۰ سالگی به درجه اجتهاد رسید. او در دروس شیخ عبدالکریم حائری، سید محمد تقی خوانساری، سید صدرالدین صدر، سید محمد حجت و سید حسین بروجردی شرکت کرده و فلسفه را از امام سید روح الله خمینی فرا گرفت. آیتالله سید محمدتقی خوانساری به او درجه اجتهاد داد. در دوره ای، اشرفی اصفهانی در غیاب آیتالله خوانساری و امام خمینی امامت جماعت مدرسه فیضیه را بر عهده می گرفت. آیتالله بروجردی نیز عنایت ویژه به او داشت بهطوری که هر وقت اشرفی به اصفهان میرفت و بازمی گشت، آیتالله بروجردی به دیدار شاگردش به حجره او در مدرسه فیضیه میآمد. اشرفی اصفهانی به دستور آیتالله بروجردی از ممتحنین حوزه شد و کتاب مکاسب را از طلاب امتحان می گرفت.
آیتالله اشرفی در سال ۱۳۳۵ به دستور آیتالله بروجردی به کرمانشاه هجرت کرد و با اداره حوزه علمیه تازه تاسیس آیتالله بروجردی در آن دیار، تدریس معارف اسلامی را با ۶۰ نفر از طلاب شروع کرد. از جمله فعالیت های وی در این دوره می توان به تکمیل ساخت مدرسه آیتالله بروجردی و توسعه کتابخانه آن مدرسه اشاره کرد. هرچند علمای دیگری نیز همراه با آیتالله اشرفی اصفهانی به کرمانشاه مراجعت کرده بودند، اما تنها ایشان بود که در آنجا اقامت طولانی گزید و همه سختی ها و اهانت های برخی معاندین در دوران پهلوی، را تحمل کرد. این شهید محراب درباره آن دوران خود در جایی اشاره کرد: «یک روز من از صبح تا ظهر کنار یکی از خیابان های شهرستان کرمانشاه ایستاده بودم، تا سوار ماشین شده و به جایی بروم. نه تنها کسی مرا سوار نکرد بلکه بسیاری از کنارم گذشته و به من اهانت ها کردند.» با این اوصاف به دلیل طریق سیر و سلوک اجتماعی آیتالله اشرفی اصفهانی، پس از پیروزی انقلاب با درخواست های بسیار مردم بود که امام خمینی(ره) ایشان را به عنوان نماینده خود در این استان و امام جمعه کرمانشاه منصوب کردند.
آیتالله اشرفی اصفهانی از دیدگاه امام خمینی(ره)
امام خمینی(ره) در تجلیل از آیتالله اشرفی اصفهانی فرمود: «هر وقت آقای اشرفی اصفهانی را می بینم، به یاد خدا می افتم.» این شاید زیباترین و تاثیرگذارترین نقل قول امام درباره این شهید محراب باشد. مرحوم امام خمینی آشنایی چند دهه ای با این شاگرد خود داشت و به تمام ویژگی های روحی او آگاه بود. آیتالله اشرفی نیز در کرمانشاه پس از درگذشت آیتالله بروجردی، مردم را به تقلید از امام خمینی(ره) ترغیب می کرد و در تثبیت مرجعیت امام تلاش بسیاری به خرج داد. در هنگام شروع مبارزات امام بر ضد رژیم ستمشاهی نیز شهید اشرفی اصفهانی همیشه همراه امام بود و در هنگامه تبعید امام نیز وجوهات مردم کرمانشاه را به هر طریقی که می توانست به دست امام می رساند. فرزند شهید نقل می کند که روز پنجشنبه ای که در جمعه آن پدرم به شهادت رسید، با پدر به محضر حضرت امام خمینی(ره) شرفیاب شدیم. امام با گرمی پدرم را به آغوش کشید، آنگاه بر خلاف همیشه عذر من و سایر اعضای بیت را از اتاق خواست، سپس با شهید محراب به نجوای طولانی پرداختند. آنگاه خود دستور فرمود که عکسی به اتفاق ایشان بگیرند. تا آن روز آن حالت نشستن سابقه نداشت، در پایان امام چند بار از پدر خواست اگر کاری دارد بگوید. سپس به پاسدارانش سفارش کرد تا از ایشان حفاظت بیشتری کنند. وقتی پدرم از اتاق بیرون آمد، از اعضای بیت امام برای همیشه خداحافظی کرد و در آخرین لحظه خروج از بیت، گوشه ای از اسراری که امام خمینی(ره) به پدرم گفته بود با بیان این جمله افشا کرد که: رسید وجوهات مردم کرمانشاه را برای فرزندم بفرستید تا به صاحبان آن بدهد. آن روز پاسداران ایشان را به سرعت تمام به کرمانشاه رساندند. ما نیز به کرمانشاه بازگشتیم، پدرم رو به همشیره ام کرد و گفت: زودتر لباس سیاهی تهیه کن باید عزاداری کنی.» رهبر معظم انقلاب درباره آیتالله اشرفی اصفهانی فرموده اند: وضع داخلی زندگیاش بسیار ساده و متوسط بود. اتاق کتابخانه ایشان را که من دیدم، یک اطاق طلبگی به تمام معنا و یک چیزی شبیه یک شخصیت برجسته موجه که مردم انتظار دارند وضع زندگیاش اینجور باشدامام خمینی(ره) در بخشی از پیام خود به مناسبت شهادت آیتالله اشرفی فرمود: «این وجود پر برکت متعهد را قریب شصت سال است میشناختم. مرحوم شهید بزرگوار حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج آقا عطاء اللَّه اشرفی را در این مدت طولانی به صفای نفس و آرامش روح و اطمینان قلب و خالی از هواهای نفسانی و تارک هوی و مطیع امر مولا و جامع علم مفید و عمل صالح میشناسم و در عین حال مجاهد و متعهد و قوی النفس بود. او در جبهه دفاع از حق از جمله اشخاصی بود که مایه دلگرمی جوانان مجاهد بود و از مصادیق بارز رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْه بود. و رفتن او ثلمه بر اسلام وارد کرد و جامعه روحانیت را سوگوار نمود. خداوند او را در زمره شهدای کربلا قرار دهد و لعنت و نفرین خود را بر قاتلان چنین مردانی نثار فرماید.»
نظر رهبر معظم انقلاب درباره آیت الله اشرفی اصفهانی
رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله العظمی خامنه ای درباره شهید آیتالله عطاالله اشرفی اصفهانی بسیار گفته اند و خاطرات مهمی را از این شهید محراب نقل کرده اند. ایشان در جایی فرمودند: «یک خصوصیت دیگر که ایشان داشت و برای هر روحانی فوق العاده حائز اهمیت است سادگی و بی پیرایگی ایشان و حداقل اول شخص منطقه باختران و از شخصیت های برجسته کشور است. آن وقتی که من رفتم منزل ایشان و در خدمت شان بودم، آقازاده های ایشان آنجا نبودند و ایشان باید شخصا خودش بلند می شد، استکان چای یا ظرف گز را برای پذیرایی از مهمان از اطاق دیگر، از دست همسرشان که ایشان هم قهرا خانم مسنی باید می بودند، می گرفت و جلوی مهمان می گذاشت... وضع داخلی زندگی اش بسیار ساده و متوسط بود. اتاق کتابخانه ایشان را که من دیدم، یک اطاق طلبگی به تمام معنا و یک چیزی شبیه یک شخصیت برجسته موجه که مردم انتظار دارند وضع زندگی اش اینجور باشد؛ مثل یک طلبه حقیقی و این همان چیزی است که در روحانیون برجسته دیده می شود و توصیه امام عزیزمان دائما به روحانیون همین بود که در زندگی شخصی شان از این روش عدول نکنند.» (به نقل از کتاب خاطرات و حکایتها: تدوین موسسه فرهنگی قدر ولایت)
روایت هایی از زندگی و سلوک اجتماعی شهید آیتالله اشرفی اصفهانی
رفتار وحدتگرایانه او در کرمانشاه، رسیدگی مالی و رفت و آمدهای وی با برادران اهل تسنن سبب شد که ارتباط میان شیعیان و سنیان در کرمانشاه بسیار حسنه شود. او حتی یک روز وقتی دید که عالم سنی عبایش کهنه است، عبای نوی خویش را به او پوشانید و خود عبای کهنه را بر دوش گرفت. دختر شهید می گوید: زمستان کرمانشاه بسیار پربرف و یخبندان است، به طوری که واقعا برای مردم حتی جوانان راه رفتن در کوچه ها و بازار مشکل است. روزی برف سنگینی کرمانشاه را فرا گرفته بود، ولی ایشان حاضر نبود که درس و مسجد را رها کند. علیرغم مخالفت های ما لباس پوشید و برای راه رفتن روی برف روی کفشش جوراب پوشید و مقداری خاک اره روی برف ها ریخت تا بتواند به مسجد برود. یکی از نزدیکان ایشان نیز نقل کرده که «روزی مسئولان درجه اول استان اصفهان به دیدارشان آمدند. فرزندشان حاج محمدآقا برای آنان گرمک آورد، ایشان با ناراحتی فرمود: اگر برای اینان چیزی آوردی، برای دیگران (عامه مردم که به دیدارشان میآمدند) نیز باید بیاوری تا تفاوتی میان اینان و آنها نباشد.
کتابشناسی آیتالله اشرفی اصفهانی
مهمترین کتاب او «مجمع الشتات فی اصول الاعتقادات» نام دارد که در چهار جلد به زبان عربی تالیف شده است. این کتاب را سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر می کند و تاکنون به چاپهای متعدد رسیده است. همچنین ترجمه گزیده ای از این کتاب به قلم محمد باهر نیز منتشر شده است. همچنین گزیده سخنرانیهای ایشان با عنوان «غروب خورشید در محراب باختران» نیز توسط سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده است. تالیف دیگر این شهید محراب با عنوان «برهان قرآن» نیز توسط انتشارات اسوه در دسترس مخاطبان قرار گرفته است. «تفسیر قرآن، خلاصه ای از تفاسیر شیعه و سنی» و «غیبت امام عصر» نیز از دیگر تالیفات آیتالله اشرفی اصفهانی است که درباره چگونگی انتشار آنها اطلاعاتی موجود نیست. رهبر معظم انقلاب: اگر من می خواستم تمثیل مظهر یک روحانی کامل را به مردم معرفی کنم که روحانی خوب آن کسی است که این صفات را داشته باشد، شخصیت مرحوم آیتالله اشرفی به عنوان یک روحانی خوب و ممتاز برایم تداعی میشداز کتابهای سرگذشتنامه آیتالله اشرفی اصفهانی کتاب هایی چون «عروج خونین: به مناسبت کنگره بیستمین سالگرد شهادت عالم و مجاهد پارسا چهارمین شهید محراب حضرت آیتالله عطاالله اشرفی اصفهانی» به کوشش محمد اشرفی اصفهانی توسط نشر شاهد منتشر شده است.