متن آیه:

یأَهْلَ الْکتبِ قَدْ جَآءَکمْ رَسُولُنَا یبَینُ لَکمْ کثِیراً مِّمَّا کنتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْکتبِ وَیعْفُواْ عَن کثِیرٍ قَدْ جَآءَکمْ مِّنَ اللَّهِ نُورٌ وَکتبٌ مُّبِینٌ (15) یهْدِی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْونَهُ سُبُلَ السَّلمِ وَیخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمتِ إِلَی النُّورِ بِإِذْنِهِ وَیهْدِیهِمْ إِلَی صِرطٍ مُّسْتَقِیمٍ (16)

ترجمه:

ای اهل کتاب! در واقع فرستاده ما به سوی شما آمد، در حالی که بسیاری از چیزهایی، از کتاب [الهی ] را که همواره پنهان می داشتید، برای شما روشن بیان می کند؛ و بسیاری (از خطاهای شما) را می بخشد. بیقین برای شما از جانب خدا، نور و کتابی روشنگر آمده است. (15) خدا کسی را که از خشنودی او پیروی کند، بوسیله آن [کتاب ]، به راه های سلامت، راهنمایی می کند. و به رخصت خویش، آنان را از تاریکی ها به سوی نور بیرون می برد؛ و به سوی راهی راست راهنمایی شان می کند. (16)

موضوع:

اسلام تنها نسخۀشفابخش بشر امروز

کلام رهبر1:

جهان از لحاظ دانش و فناوری و ابزار و سرعت و سهولت، به کلّی با گذشته تفاوت کرده، ولی دردهای مزمن و کهنۀبشر، همچنان پابرجاست و گرفتاریهای عمده، همان است که بود. لیبرالیسم غربی و کمونیسم و سوسیالیسم و غیره، همه امتحان خود را داده و ناتوانی خود را ثابت کرده اند. امروز هم مانند گذشته، اسلام تنها نسخۀشفابخش و فرشتۀنجات است. امروز هم مانند هزار و چهارصد سال پیش، این ندا طنین افکن است: «قَدْ جاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ کِتبٌ مُبِینٌ. یَهْدِی بِهَ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ الْسَّلمِ وَ یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمتِ اِلَی النُّورِ بِاِذْنِهِ وَ یَهْدِیهِمْ اِلَی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ». مهم آن است که چهرۀبی پیرایۀاسلام، دیده و شناخته شود. دشمنان در طول چند قرن و دوستان نادان و غافل در زمانی درازتر، چهرۀنورانی اسلام را زشت کرده و به غرض یا به سلایق جاهلانه، به آن افزوده یا از آن کاسته اند. امروز هم اگر چه کژ فهمیها و سودطلبیها از سوی خودیها در کار تیره کردن تصویر اسلام است، ولی حقّاً تبلیغات دشمنان در این باره بسی بیش از آن است و آنان از راههای ظریف و موذیانه به این کار مشغولند. یک نمونه از تلاش خستگی ناپذیر دشمنان در این باره، حجم عظیم تبلیغاتی است که علیه ایران اسلامی، پس از قیام دولت اسلام در ایران، به راه افتاده است. برای از رونق انداختن پیام نافذ این انقلاب بزرگ، آنان مهمترین کار را تهمت زدن و خبر دروغ دادن دانسته اند. چندان به دروغ از ما گفته و به ما نسبت داده اند که حرفهای آنان تکراری و برای شنوندگانش ملال آور شده است. در این مورد، صهیونیستها و رسانه های معروف صهیونیستیِ جهان و عوامل استکبار و بیش از همه امریکاییها - یعنی کسانی که از این انقلاب، بیش از همه متضّرر شده اند - فعّالترین بوده اند و هستند. برادرانِ مسلمان! بر این اساس، کار بزرگ ما شناسایی اسلام و شناساندن آن و نیز آشنایی بیشتر با یکدیگر است.

موضوع:

اسلام بشارت دهنده زندگی آرام و همراه با عدالت

کلام رهبر2:

یک خواستۀمهمِ بزرگِ اساسیِ دیگرِ بشر، صلح و امینت و آرامش است. انسانها برای زندگی، برای پرورش فکر، برای پیشرفت عمل، برای آسایش روان، احتیاج دارند به آرامش، به محیط و فضای امن و آرام؛ چه در درون خودشان، چه در محیط خانواده، چه در محیط جامعه، چه در محیط بین الملل. آرامش و امنیت و سلامت و صلح، یکی از خواسته های اساسی بشر است. اسلام پیام آور امنیت و صلح و سلامت است. اینکه ما به تبع قرآن و با تعلیم قرآن میگوئیم اسلام دین فطرت است، یعنی این. آن راهی را که اسلام در مقابل بشر میگذارد، راه فطرت است؛ راه برآوردن نیازهای فطری انسان است. با این جامعیت، با این دقت، با این اهتمام، بعثت پیغمبر اکرم از سوی پروردگار عالم به وجود آمد و فلاح بشریت را به او وعده و مژده داد؛ «بشیرا و نذیرا». بشارت، در درجۀاول، بشارت به همین زندگی آرام، زندگی همراه با عدالت، زندگی متناسب با ساخت بشر است. البته دنبال این هم، بشارت ثواب الهی است که مربوط به زندگی دائم انسان است. لذا بعثت پیغمبر در واقع بعثت رحمت است. با این بعثت، رحمت الهی شامل حال بندگان خدا شد؛ این راه، جلوی انسانها باز شد؛ عدالت را مطرح کرد، امنیت و سلامت را مطرح کرد؛ «قد جائکم من اللَّه نور و کتاب مبین. یهدی به اللَّه من اتّبع رضوانه سبل السّلام و یخرجهم من الظّلمات الی النّور». با این دستورها، با این تعالیم، پیغمبر اکرم راه های سلامت را، راه های امنیت را به انسانها نشان داد. این سبل سلام - راه های امان، راه های آرامش، راه های امنیت - مربوط به همۀمحیطهائی است که برای انسان اهمیت دارد؛ از محیط درونیِ قلبی انسان بگیرید تا محیط جامعه، محیط خانواده، محیط کسب و کار، محیط زندگی جمعی، تا محیط بین المللی. این آن چیزی است که اسلام به دنبال آن است.

موضوع:

پیام مبعث، پیام خروج از ظلمت و ورود به نور

کلام رهبر3:

پیام مبعث را می شود در قرآن، در بخشهای برجسته ای جستجو کرد. من دو قسمت از این پیام عظیم را اشاره می کنم که ببینید چقدر برای ما مسلمانان مهم است و چطور در مقابل ما برنامه و راه قرار می دهد:

یکی این پیام است که در آیاتی از قرآن، به آن اشاره شده است؛ از جمله این آیه که می فرماید: «بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم. کتابٌ انزلناه الیک لتخرج النّاس من الظلمات الی النور» پیام خروج از ظلمت و ورود به نور.

نور و ظلمت، چیزی نیست که برای انسان در بخشهای مختلف، قابل اشتباه باشد. اسلام و پیام بعثت، انسانها را از ظلمات جهل، ظلمات عادات زشت، خُلقیّات بد، فتنه های میان افراد بشر، خرافاتی که بر ذهنهای انسانها حاکم می شود، پنجه می اندازد و آنها را از راه مستقیم منحرف می کند، ظلمات ظلم و طغیان - اینها همه ظلمات است - خارج می کند و به نوری که مقابل آن است، هدایت و دلالت می کند.

در آیات متعدّدی از قرآن، این مضمون تکرار شده است؛ یعنی یک تحوّل در زندگی انسان، از لحاظ اجتماعی، از لحاظ هدفگیری و از لحاظ فردی؛ از همه جهت.

موضوع:

جذب اجزای مساعد و دفع دشمنان، لازمه جامعه اسلامی ولایی

کلام رهبر 4:

این که در قرآن می فرماید: «یهدی به اللَّه من اتّبع رضوانه سبل السّلام»، کسانی که به خدا ایمان پیدا کنند، خداوند آنها را هدایت می کند و به راههای سِلم و همزیستی سوق می دهد، به خاطر مبنای توحیدی جامعۀاسلامی است. ولایت هم معنایش همین است. ولایت، یعنی پیوند و ارتباط تنگاتنگ و مستحکم و غیرقابل انفصال و انفکاک. جامعۀاسلامی که دارای ولایت است، یعنی همۀاجزای آن به یکدیگر و به آن محور و مرکز این جامعه - یعنی ولیّ - متصل است. لازمۀهمین ارتباط و اتصال است که جامعۀاسلامی در درونِ خود یکی است و متحد و مؤتلف و متصل به هم است و در بیرون نیز اجزای مساعد با خود را جذب می کند و اجزایی را که با آن دشمن باشند، به شدت دفع می کند و با آن معارضه می نماید. یعنی «اشدّاء علی الکفّار رحماء بینهم»، لازمۀولایت و توحید جامعۀاسلامی است.

تفسیر:

نکته ها و اشاره ها:

1- یکی از کارهای پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بیان حقایقی بود که دیگران پنهان کرده بودند. بیان این مطالب نشانۀعلم غیب پیامبر و یکی از راه های شناخت اوست.

2- اهل کتاب، یعنی یهودیان و مسیحیان، حقایق زیادی را پنهان کرده بودند، ولی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله آنچه مورد نیاز مردم جهان بود، مانند حقیقت توحید و پاکی پیامبران و حکم ممنوعیت رباخواری و شراب خواری را بیان کرد.

3- پاره ای از حقایق مربوط به امت های پیشین که اثر قابل ملاحظه ای در تربیت ملت های کنونی نداشته، در قرآن و بیانات پیامبر صلی الله علیه و آله نیامده است.

4- مقصود از واژۀ«نور» در این آیه چیست؟برخی مفسران معتقدند مقصود از نور در این جا وجود پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است. و برخی دیگر از مفسران نور را به قرآن تفسیر کرده اند؛ چرا که در برخی دیگر از آیات نیز، واژۀنور بر قرآن اطلاق شده است.

و در برخی از روایات نیز حکایت شده که مقصود از نور در آیۀفوق، امام علی علیه السلام یا همۀامامان اهل بیت علیهم السلام هستند. البته مانعی ندارد که مقصود از نور همۀاین موارد باشد؛ زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله، امام علی علیه السلام و قرآن کریم، همگی از مصادیق نور هستند.

آموزه ها و پیام ها:

1- پیامبر صلی الله علیه و آله و قرآن کریم روشنگر حقایق پوشیدۀتاریخ بشریت هستند.

2- یهودیان و مسیحیان به روشنگری پیامبر صلی الله علیه و آله و قرآن توجه کنند (و حقایق را پنهان نسازند).

تفسیر:

نکته ها و اشاره ها:

1- حق پویانی که در راه رضای خدا گام برمی دارند، در سایۀقرآن به سه نعمت بزرگ می رسند:

الف) هدایت به راه سلامت همه جانبه؛ ب) نجات از تاریکی ها به سوی نور؛ ج) هدایت به کوتاه ترین راه که همان راه مستقیم است.

2- سلام یکی از نام های خداست؛ یکی از نام های بهشت نیز «دارالسلام» است؛ پس مقصود از «سلام» در آیۀفوق یا راه خدا و بهشت و یا راه های سلامت است، سلامت فرد، سلامت اجتماع، سلامت روح و جان، سلامت خانواده و سلامت اخلاق (که همۀاین ها جنبۀعملی دارد).

3- مقصود از تاریکی ها در آیۀفوق، تاریکی شرک، کفر، جهل، تفرقه، نفاق و مانند آن، و مقصود از نور، همان نور توحید، ایمان، علم، اتحاد، رهبری حق و مانند آن است.

4- واژۀ«الظلمات» در آیۀفوق جمع، و واژۀ«النور» مفرد است. این نشان می دهد که در وادی باطل، جهل و گمراهی و شرک، همیشه کثرت، اختلاف و تفرقه و تشتت حاکم است، اما در قلمرو حق، نور توحید حاکم است و نور علم و رهبری حق نیز پرتوی از همان نور توحید است، از این رو در اردوی حق طلبان وحدت حاکم است.

5- هدایت و نعمت های الهی، نصیب کسانی می شود که راه تسلیم و حق جویی پیش گیرند و شامل حال منافقان و دشمنان نمی شود؛ پس مقصود از هدایت در این جا هدایت خاص یا مراتب بالای هدایت است، نه هدایت عام قرآن که شامل همۀافراد می شود.

6- آیۀفوق با تعبیر «با رخصت الهی» که به معنای اجازۀقبلی خداست، بدین نکته اشاره می کند که همۀاین نعمت ها از آثار ارادۀحتمی خدا سرچشمه می گیرد؛ آری، نور و کتاب، با لطف و ارادۀخدا، هدایت می کنند.

7- حق یکی است اما راه های رسیدن به آن متعدد است و همۀراه های فرعی (: سُبل) به بزرگ راه «صراط مستقیم» ختم می شود.

آموزه ها و پیام ها:

1- بشریت در سایۀقرآن می تواند به هدایت، نور، صفا و سلامت همه جانبه دست یابد.

2- قرآن آمده تا سلامت همه جانبۀشما را تأمین سازد.

3- اگر سلامت، نور و طریق مستقیم می خواهید، در راه رضای خدا گام بردارید.

4- با کمک قرآن، از تاریکی های متعدد (کفر، شرک، جهل و. . . ) به سوی نور توحید بروید.

منبع: تفسیر قرآن مهر جلد پنجم صفحه 77