حکمت 416 نهج البلاغه امام علی علیه السّلام

وَ قَالَ لِابْنِهِ الْحَسَنِ (علیهماالسلام):
لَا تُخَلِّفَنَّ وَرَاءَکَ شَیْئاً مِنَ الدُّنْیَا، فَإِنَّکَ تَخَلِّفُهُ لِأَحَدِ رَجُلَیْنِ: إِمَّا رَجُلٌ عَمِلَ فِیهِ بِطَاعَةِ اللَّهِ، فَسَعِدَ بِمَا شَقِیتَ بِهِ؛ وَ إِمَّا رَجُلٌ عَمِلَ فِیهِ بِمَعْصِیَةِ اللَّهِ، فَشَقِیَ بِمَا جَمَعْتَ لَهُ، فَکُنْتَ عَوْناً لَهُ عَلَى مَعْصِیَتِهِ؛ وَ لَیْسَ أَحَدُ هَذَیْنِ حَقِیقاً أَنْ تُؤْثِرَهُ عَلَى نَفْسِکَ.
قَالَ الرَّضِیُّ وَ یُرْوَى هَذَا الْکَلَامُ عَلَى وَجْهٍ آخَرَ وَ هُوَ:
أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ الَّذِی فِی یَدِکَ مِنَ الدُّنْیَا قَدْ کَانَ لَهُ أَهْلٌ قَبْلَکَ وَ هُوَ صَائِرٌ إِلَى أَهْلٍ بَعْدَکَ، وَ إِنَّمَا أَنْتَ جَامِعٌ لِأَحَدِ رَجُلَیْنِ: رَجُلٍ عَمِلَ فِیمَا جَمَعْتَهُ بِطَاعَةِ اللَّهِ، فَسَعِدَ بِمَا شَقِیتَ بِهِ؛ أَوْ رَجُلٍ عَمِلَ فِیهِ بِمَعْصِیَةِ اللَّهِ، فَشَقِیتَ بِمَا جَمَعْتَ لَهُ؛ وَ لَیْسَ أَحَدُ هَذَیْنِ أَهْلًا أَنْ تُؤْثِرَهُ عَلَى نَفْسِکَ، وَ لَا أَنْ تَحْمِلَ لَهُ عَلَى ظَهْرِکَ؛ فَارْجُ لِمَنْ مَضَى رَحْمَةَ اللَّهِ، وَ لِمَنْ بَقِیَ رِزْقَ اللَّهِ.

[و به پسرش حسن فرمود:] پسرکم چیزى از دنیا بجا منه چه آن را براى یکى از دو کس خواهى نهاد: یا مردى که آن را در طاعت خدا به کار برد پس به چیزى که تو بدان بدبخت شده اى نیکبخت شود، و یا مردى که به نافرمانى خدا در آن کار کند و بدانچه تو براى او فراهم کرده اى بدبخت شود پس در آن نافرمانى او را یار باشى و هیچ یک از این دو در خور آن نبود که بر خود مقدمش دارى.
[و این گفتار به گونه اى دیگر روایت شده است که:]
اما بعد، آنچه از دنیا در دست توست پیش از تو خداوندانى داشت و پس از تو به دیگرى رسد و تو فراهم آورنده اى که براى یکى از دو تن خواهى گذاشت: آن که گرد آورده تو را در طاعت خدا به کار برد پس او بدانچه تو بدبخت شده اى خوشبخت شود، یا آن که آن را در نافرمانى خدا صرف کند پس تو بدانچه براى وى فراهم آورده اى بدبخت شوى و هیچ یک از این دو سزاوار نبود که بر خود مقدمش دارى و بر پشت خویش براى او بارى بردارى، پس براى آن که رفته است آمرزش خدا را امید دار و براى آن که مانده روزى پروردگار.